του ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο κορονοϊός είναι μια πολύ επικίνδυνη υπόθεση. Όποιος την παραμελεί, υφίσταται τις συνέπειες.Ανέδειξε όμως εξαιρετικά ενδιαφέροντα ζητήματα που βρίσκονταν σε λανθάνουσα κατάσταση.
Ο συνδυασμός των κυβερνητικών μέτρων με τις ημέρες του Πάσχα αποκάλυψε ένα βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα στην ελληνική κοινωνία, που η ιδεολογική κυριαρχία του αποδομισμού το είχε περιθωριοποιήσει.
Το συναίσθημα αυτό φαίνεται να διακρίνεται από εκείνα τα μεταφυσικά χαρακτηριστικά που υποβάλλουν τον άνθρωπο σε μια υπέρβαση της αίσθησης του κινδύνου.
Σε αντίθεση με άλλες θρησκείες, όπως ο κομφουκιανισμός για παράδειγμα, ή και ο μουσουλμανισμός, ακόμη και ο καθολικισμός στο Χριστιανισμό, η Ορθοδοξία εμπεριέχει κάτι το «αναρχικό». Δεν θεωρείται δεδομένη η υποταγή στην πολιτική εξουσία, ίσως διότι αναγνωρίζεται, κυρίως, η υπακοή στον Θεό.
Ανέδειξε, επίσης, η συγκυρία κορονοϊού και Ανάστασης, μια ιδιόμορφη σχέση πολιτείας και Εκκλησίας, σχέση υποχρεωτικής (αλλά όχι ερωτικής) συγκατοίκησης.
Αποτέλεσμα αυτής της σχέσης ήταν οι διώξεις μητροπολιτών και ιερέων, διώξεις που θεωρήθηκαν αδικαιολόγητες ακόμη και από φιλικά προσκείμενους στις κυβερνητικές αποφάσεις. Το εκπληκτικό όμως είναι πως και η Εκκλησία, όπως πληροφορούμαι, έχει διαμηνύσει σε ιερείς να μην ομιλούν δημοσίως σε μέσα ενημέρωσης, αν δεν πάρουν την άδεια του μητροπολίτη τους – κάτι αδιανόητο πριν από τον κορονοϊό.
Τα μέτρα που πήρε η ελληνική κυβέρνηση έγιναν αποδεκτά από τους πολίτες και έτυχαν αναγνώρισης, ως προς την νομιμότητα και συνταγματικότητά τους, από τους αρμόδιους επιστήμονες. Περιέχουν όμως μια δυναμική στο περιβάλλον που έχουν αναπτυχθεί, που δεν αποκλείεται να τα καταστήσει μέρος της καθημερινής κανονικότητας, κάτι που πριν πό τον κορονοϊό θα ήταν και αυτό αδιανόητο.
Η γνωστή Ναόμι Κλάιν έγραψε πως αυτό το «σοκ» αποτελεί μια ευνοϊκή συγκυρία που επιτρέπει τη δημιουργία ενός νέου μοντέλου εξουσίας.
Ο κίνδυνος είναι να κληρονομήσουμε ύπουλα τις αρχές της αστυνομικής οργάνωσης της κοινωνίας που έχει εφαρμόσει τόσο πετυχημένα, άλλωστε, η Κίνα, όπως περιέγραψε σε ένα εξαιρετικό κείμενό του ο Γερμανός (νοτιοκορεάτικης καταγωγής) φιλόσοφος Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν.
Η Κίνα έχει προχωρήσει τόσο πολύ ώστε να δημιουργήσει ένα σύστημα «κοινωνικής παραμετροποίησης» –μια αδιανόητη προοπτική για οποιονδήποτε Ευρωπαίο– που καθιστά δυνατή την καθιέρωση μιας πολύ εξαντλητικής «κατηγοριοποίησης» των πολιτών της, βάσει της οποίας η κοινωνική συμπεριφορά κάθε ατόμου πρέπει να αξιολογείται συστηματικά.
Στην Κίνα δεν υπάρχει χρόνος ή χώρος στην καθημερινή ζωή που δεν υπόκειται σε παρατήρηση.
Κάθε κλικ, κάθε αγορά, κάθε επαφή, κάθε δραστηριότητα στα κοινωνικά δίκτυα ελέγχεται. Εκείνοι που περνούν το κόκκινο φως, αυτοί που έχουν σχέσεις με επικριτές του καθεστώτος ή εκείνοι που κάνουν κριτικά σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα γίνονται αποδέκτες αρνητικών πόντων.
Αυτός ο κίνδυνος δεν είναι μακριά από μια Ευρώπη στην οποία «ο υπερβολικός φόβος του ιού είναι πάνω απ’ όλα μια αντανάκλαση της κοινωνίας της επιβίωσης, όπου όλες οι ζωτικές δυνάμεις χρησιμοποιούνται για να παρατείνουν την ύπαρξή μας. Η αναζήτηση μιας πραγματικά βιώσιμης ζωής έδωσε τη θέση της στην υστερία της επιβίωσης. Και η «κοινωνία της επιβίωσης» δεν βλέπει με καλό μάτι την ουσιαστική και πραγματική ζωή. Εδώ η υγεία είναι ο απόλυτος βασιλιάς. Ανησυχώντας για την απειλούμενη επιβίωσή μας, θυσιάζουμε με χαρά όλα όσα κάνουν τη ζωή να αξίζει κανείς να την ζήσει. Αυτές τις μέρες, ο σκληρός αγώνας για επιβίωση γνωρίζει μια πρωτοφανή μιντιακή κορύφωση: υποβαλλόμαστε, χωρίς να εξαναγκαστούμε άμεσα, σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, δεχόμαστε χωρίς να λέμε λέξη τον περιορισμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων μας, και ολόκληρη η κοινωνία μετατρέπεται σε μια τεράστια καραντίνα. Παραδομένη πια στην πανδημία, η κοινωνία μας δείχνει το απάνθρωπο πρόσωπο της. Ο άλλος θεωρείται αμέσως ως δυνητικός φορέας από τον οποίο πρέπει να αποστασιοποιηθούμε. Η επαφή ισοδυναμεί με μόλυνση, ο ιός βαθαίνει τη μοναξιά και την κατάθλιψη. Το «Corona blues» είναι ο όρος που οι Κορεάτες έχουν βρει για να περιγράψουν την κατάθλιψη που προκαλείται από τη σημερινή κοινωνία της καραντίνας» έγραψε εύστοχα ο Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν.
Στην Ελλάδα η πολιτική εξουσία κινήθηκε έξυπνα στην ανάδειξη της ηγεμονίας του λόγου της, και έχουμε φθάσει στο σημείο οποιαδήποτε αμφισβήτησή του να επισύρει κοινωνική κατακραυγή. Όχι μόνο δεν επιτρέπεται να εκφράζεται ανησυχία για ένα δυστοπικό μέλλον από την καθιέρωση των μέτρων, αλλά ούτε και επιστημονική αμφιβολία.
Ο κίνδυνος μιας εργαλειοποίησης της κοινωνίας στην επιβολή του κυρίαρχου λόγου είναι εμφανής.
Σιγά-σιγά άρχισαν να αρθρώνονται ορθολογικές επιφυλάξεις για ορισμένες υπερβολές, αλλά πνίγονται μέσα στον στεγνό αντιπολιτευτικό λόγο μιας απαξιωμένης αντιπολίτευσης που ανήγαγε τον ανορθολογισμό, το βολονταρισμό και τον καιροσκοπισμό στη μόνη και απόλυτη ιδεολογία της.
Ωστόσο, αν δεν αντιτάξουμε την αναζήτηση της πραγματικής ζωής απέναντι στον αγώνα για απλή επιβίωση, η ύπαρξή μας μετά την επιδημία θα είναι ακόμα πιο διαταραγμένη σε σχέση μ’ αυτήν πριν από την κρίση. Στη συνέχεια θα αρχίσουμε να μοιάζουμε με αυτόν τον ίδιο τον ιό, σαν αυτούς τους ζωντανούς-νεκρούς που πολλαπλασιάζονται, πολλαπλασιάζονται και επιβιώνουν. Επιβιώνουν χωρίς να ζουν, όπως εύστοχα τονίζει ο Γερμανός φιλόσοφος.
Νομίζω πως στην Ελλάδα μας, υπό την παρούσα ”κυβερνοιατρική”ηγεσία κινδυνεύουμε λιγώτερο να μας επιβληθέι τον ”Κινέζικό” μοντέλο δοικήσεως γιατί είναι ευδιάκριτη η ελληνορθόδοξη παιδεία της ,που δεν επιτρέπει απάνθρωπη ρύθμιση του ανθρωπίνου αυτεξουσίου , που μας το ”ενεφύσησε” ο Δημιουργός μας.
Φυσικά θα αυτοπεριορίσουμε τον ”δικαωματισμό” μας σε ότι ”γουστάρουμε” και αν όχι γιατί όχι να μας τον περιορίσουν για το κοινό καλό -όπως τώρα-;;;.
Χαίρετε κ. Σαββίδη!
Εξαιρετική ανάλυση, στην οποία πρυτανεύει η λογική, έναντι του φόβου που καλλιεργείται από τα κυρίαρχα μέσα επικοινωνίας.
Σχετικά με την εύστοχη παρατήρηση για τον “αναρχισμό” της Ορθοδοξίας και την στάση του “πειθαρχεῖν δεῖ Θεῷ μᾶλλον ἢ ἀνθρώποις”, νομίζω ότι οι ρίζες αυτές είναι πολύ παλαιότερες στην Ελλάδα, αυτό είναι το πνεύμα που εκφράζει και η Αντιγόνη, στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλέους.
Δεν γνωρίζω καθόλου αν το χαρακτηριστικό αυτό κυριαρχεί και σε άλλες Ορθόδοξες εκκλησίες (π.χ. την ρωσική), ώστε να του αποδώσουμε καθολική ισχύ στον Ορθόδοξο κόσμο, ή είναι ένα ελληνικό εθνοτικό γνώρισμα που εκφράζεται μέσω της θρησκείας.
Μια άλλη έκφανση αυτής της τάσης είναι η επικέντρωση στο πνεύμα του νόμου και όχι η κατά γράμμα εφαρμογή του, χαρακτηριστική των προτεσταντικών χωρών. Γι’ αυτό και όταν νόμοι και αποφάσεις, στην Ελλάδα, τείνουν στην υπερβολή, δεν βρίσκουν ιδιαίτερη κοινωνική απήχηση, ούτε και εφαρμογή στην πράξη.
Καλή Ανάσταση!
Ni Dieu ni maître
Το κείμενο πρέπει να μας προβληματίσει και ως πολίτες σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, αλλά κυρίως ως Έλληνες. Με αυτή την ιδιότητα, δηλαδή ως γνώστες ενός ζωντανού πολιτισμού 2,5 χιλιετηρίδων που στηρίζεται στο τρίπτυχο ελευθερία-τόλμη-μέτρο, ποιές αντιπροτάσεις μπορούμε να κάνουμε για μια αρμονικότερη ισορροπία μεταξύ αναγκαίου (ασφάλεια επιβίωσης) και ικανού (ελευθερία ύπαρξης);
Μαθήματα υπάρχουν πολλά, αρχίζοντας αν θέλετε και απο τον Θουκιδίδη (αντιμαχία Σπάρτης-Αθήνας), φτάνοντας μέχρι σήμερα. Πώς αυτά είναι εφαρμόσιμα σε παρόν και μέλλον; Όταν η επιβίωση ενός πολιτισμού ανάγεται σε αυτοσκοπό, ο πολιτισμός αυτός δεν έχει καθολική πρόταση για το απώτερο μέλλον. Θα επιβιώσει, ίσως και να επιβληθεί σε άλλους στο άμεσο μέλλον, αλλά αιώνες μετά λίγοι θα τον θυμούνται και λιγότεροι θα τον θαυμάζουν, θεωρώντας τον ως μια λαμπρή κατάκτηση του ανθρώπου.
Η επιβίωση -απο μόνη της- συντηρεί μεν τη ζωή αλλά δεν παράγει πρόταση πολιτισμού, δεν παράγει δηλαδή τρόπους που να απαντούν στις υπαρξιακές αναζητήσεις του ανθρώπου. Για τον άνθρωπο, η επιβίωση -ή η υλική ευμάρεια- είναι μεν αναγκαία αλλά όχι και ικανά. Ευτυχώς το ελληνικό “ευ ζην” τολμά και ανεβάζει τη μπάρα ψηλότερα. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι λύσεις και προτάσεις προκύπτουν εύκολα.
Κύριε Σαββίδη ο λόγος σας είναι εξαιρετικός.
Καλό Πάσχα.
O Παντελής Σαββίδης πάντα έχει κάτι να πεί, δέν γράφει απλώς για να γράφει. Ευχόμαστε μακροημέρευση στο blog των Ανιχνεύσεων. Χριστός Ανέστη κύριε Σαββίδη.
Πολύ το χάρηκα κύριε Σαββίδη το κείμενό σας. Είναι ευτύχημα να κυκλοφορούν τέτοιες κριτικές σε τόσο απολιτικές συνθήκες.
Η προσκόλληση στην επιβίωση είναι η άλλη όψη της προσκόλλησης στην εξουσία, αντί της Πολιτικής. Και ο αγώνας επιβίωσης των διαχειριστών της εξουσίας συνεπάγεται αυταρχισμό, τυραννικά καθεστώτα ασχέτως της ταμπέλας που φέρει. Αφενός, γιατί εξουσία σημαίνει κοινωνικός έλεγχος, δηλαδή μηχανισμούς μιας ελίτ απέναντι στο κοινωνικό σύνολο με στόχο την καταστολή της ζωντάνιας του Εμείς και τη χειραγώγησή του με μέσα που επιδρούν στην ψυχή και τη σκέψη.
Δεν συμφωνώ με την μονόπλευρη προσέγγιση της Ν. Κλάιν για το σοκ που προετοιμάζει ένα νέο μοντέλο εξουσίας. Οι κυρίαρχοι πάντα χρησιμοποιούσαν τον φόβο πάνω από όλα τα μέτρα καταστολής και χειραγώγησης. Επίσης, το νέο μοντέλο ήταν εδώ πολύ πριν αρχίσουμε να το αντιλαμβανόμαστε.
Όπως στις διαπροσωπικές σχέσεις ο αληθινός χαρακτήρας εκδηλώνεται στις δύσκολες στιγμές, έτσι και στις σχέσεις εξουσίας στις ώρες τις κρίσεις η εξουσία δείχνει τα δόντια της.
Η σημερινή κρίση καθιστά έκδηλο τον στόχο της πάντα αυταρχικής εξουσίας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν έχει ήδη «κατασπαράξει» την υπόστασή μας. Ακόμα και κάποια τρωκτικά μπορούν να δαγκώνουν και εσύ να μην πονάς, να μην το παίρνεις είδηση.
Το ζήτημα όμως δεν είναι τι συμβαίνει στο κάθε άτομο ξεχωριστά, όπως φοβούνται οι Δυτικοί που είναι κολλημένοι στην επιβίωση και συνεπώς επιτρέπουν στον αυταρχισμό να καμουφλάρεται πίσω από «ανθρώπινα δικαιώματα» και «ατομικές ελευθερίες».
Τα άτομα υπάρχουν ως υποστάσεις όσο είναι ζωντανή η συλλογική τους υπόσταση. Δεν πρόκειται για ζήτημα «ατομικών ταυτοτήτων». Πρόκειται για το αν θα μείνει ζωντανή ή όχι η ψυχή ενός λαού, αυτή που επιτρέπει στις ατομικές ψυχές να αποκτήσουν αληθινή Ελευθερία.
Το ελληνικό Εμείς δεν πέθανε ακόμα όπως το έδειξε η εορταστική εκδήλωση του λαού. Μολονότι η Πολιτεία έκανε ότι μπορούσε για να διαγράψει την ουσία της Ορθοδοξίας, την Ελευθερία, η συλλογική ύπαρξη δεν την έχει ακόμα ξεχάσει.
Πολύ σωστά σημειώνετε κ. Σαββίδη ότι ‘η Ορθοδοξία εμπεριέχει κάτι το «αναρχικό». Δεν θεωρείται δεδομένη η υποταγή στην πολιτική εξουσία’. Προσθέτω και τον «υλισμό» της, κάτι που επισημαίνει συχνά ο παππά-Νικόλας όπως τον λέτε. Δεν χωράει το νόημα της θρησκείας στην ελεύθερη ελληνική ψυχή. Η πίστη στον θεϊκό Λόγο είναι συνυφασμένη με την πίστη στο Εμείς.
Το ζωντανό Εμείς του λαού έσωσε τον ελληνισμό στα πεντακόσια χρόνια της ρωμαϊκής δουλείας και στα τετρακόσια της τουρκικής, μολονότι οι προύχοντες κρατούσαν πάντα μια στάση «φιλική» με τους κυρίαρχους. Το Εμείς των Ελλήνων έκανε τον χριστιανισμό Ορθοδοξία, το Εμείς έκανε την Επανάσταση του ΄21, ούτε τάξεις ούτε άτομα.
Σήμερα που το νέο μοντέλο εξουσίας χαρακτηρίζεται από την επιστροφή στην «κρατική» εξουσία με όρους παγκόσμιας αυτοκρατορίας, βλέπουμε πάλι την ελληνική ηγεσία να βρίσκεται από τη μεριά του Κράτους απέναντι από την Κοινωνία. Ο νέος κρατισμός δεν γίνεται να μην αποτελεί Βιοεξουσία εφόσον ο Δήμος/Λαός ούτε κατ’ όνομα δεν είναι αποδεκτό να άρχει. Όμως η διανόηση των «προοδευτικών» μάλλον αποπροσανατολίζει όταν μας κάνει να κοιτάμε τα μέσα χωρίς να ενδιαφέρεται για το ποιος τα χρησιμοποιεί.
Ας σημειωθεί ότι η Ορθοδοξία είναι “αναρχία” επειδή είναι ΑΦΟΒΙΑ.
Στο πασχαλινό του διάγγελμα ο Αρχιεπίσκοπος πάσης Αλβανίας Αναστάσιος έχει για θέμα τη χριστιανική αφοβία (που εξάλειψε η δυτική χριστιανοσύνη. Και τονίζει: ‘Επείγει να συμμετάσχουμε σε έναν αγώνα ελευθερίας από το φοβικό σύνδρομο, που ανεξέλεγκτα επεκτείνεται γύρω μας’.
Λέει: ‘Ο εορτασμός του Πάσχα αναπτύσσει και ενισχύει αυτή τη βασική εμπειρία της Εκκλησίας μας’, την αφοβία που ‘προσφέρει μια διαφορετική προοπτική στην καθημερινή ζωή’.
Η εμπειρία αυτή, διαμέσου των αιώνων, κάνει τους ανθρώπους να βιώνουν την εν Χριστώ Αγάπη, γράφει αναφέροντας την φράση του Ευαγγελιστή Ιωάννη: «Φόβος οὐκ ἔστιν ἐν τῇ ἀγάπῃ ἀλλ’ ἡ τελεία ἀγάπη ἔξω βάλλει τόν φόβον».
[Στο ελληνικό Ευαγγέλιο, του Ιωάννη -γραμμένο στα ελληνικά και απευθυνόμενο σε Έλληνες- η τέλεια αγάπη δεν είναι η συναισθηματική αλλά η υπαρξιακή, του Λόγου. Και το Πάσχα των Ελλήνων αποδεικνύει ότι ο εορτασμός αυτός ενισχύει την εμπειρία της αφοβίας.]
Περί τῆς γλώσσας τῶν Εὐαγγελίων.
Ἡ κατανόηση καί ἡ ἑρμηνεία τῶν Εὐαγγελίων εἶναι δύσκολες γιατί εἶναι γραμμένα σέ τέτοια γλώσσα, ὥστε ὅσο ἐμβαθύνουμε νά ἀντιλαμβανόμαστε καί περισσότερα, μετρώντας οὐσιαστικά τόν ἑαυτό μας. Προσεγγίζονται στά νοήματα μέ τό βάθος τῆς ψυχῆς μας, ὅταν γράφτηκαν ἦταν γνωστή καί ἡ γενεαλογία τῶν προσώπων καί ἡ σημασία της καί ἡ σημασία τῶν λέξεων ἐκείνη τήν ἐποχή.
https://www.dogma.gr/diafora/giati-ta-evangelia-graftikan-sta-ellinika/103106/
http://archive.imconstantias.org.cy/2685.html
https://www.tovima.gr/2008/11/24/opinions/to-eyaggelio-kai-i-sygxroni-glwssa/
“¨ Ωστόσο, αν δεν αντιτάξουμε την αναζήτηση της πραγματικής ζωής απέναντι στον αγώνα για απλή επιβίωση,” τονίζει ὁ Παντελῆς Σαββίδης.
Τὶ σημαίνει ζωντανός πολιτισμός καί τί ἡ ἁπλῆ ἐπιβίωση ἑνός πολιτισμοῦ, τονίζει ὁ Απόδημος Έλλην.
Ἕνα δένδρο ἄν δέν κάνει καρπό καί ἄν δέν συντηρηθεῖ τό ριζικό του σύστημα, θά ἐπιβιώσει καί μόλις ξεραθεῖ θά πάψει νά ὑπάρχει.
Ἡ ταυτότητά μας, τό πρόσωπό μας, εἶναι ἀπαραίτητα καί γιά τήν ἐπιβίωσή μας καί γιά τήν πραγματική ζωή.
¨ Το στοίχημα τώρα είναι να υπάρχεις με το δέρμα σου, με το σώμα σου, με την ταυτότητά σου, χωρίς σώνει και καλά προσθετικά μέλη.¨ τονίζει ἡ Φωτεινή Τσαλίκογλου.
https://www.tanea.gr/2020/04/19/interviews/i-pandimia-allazei-to-noima-ton-lekseon/?fbclid=IwAR240Ps6kgnFHck1HG-FjjfxeN2ufh9Rk4eIaGjNgmDeCv9k_QFzx7TdWao
Δύο πολύ καίρια σημεῖα:
Ἕνα ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἰερώνυμο,
«Στη δική μας την εκκλησία, του δικού μας σπιτιού, να προσκαλέσουμε τον Κύριο, να τον ζητήσουμε και θα έρθει κοντά μας»
https://www.protagon.gr/epikairotita/minyma-ierwnymou-stin-akolouthia-tou-epitafiou-eseis-apo-tis-kat-oikon-ekklisies-44342039084?fbclid=IwAR1W7g9QPar9nje-NMBm7_b6MhUhhayhIHUqzIU5Q9sToyIqz0N2F5mxaVw
σημαίνει καί τήν δική μας ὕπαρξη, ἀλλά καί τήν ἀναγνώριση τῆς ὕπαρξης Θεοῦ.
Στά παραδοσιακά ἔθιμα τοῦ Πάσχα πού διατηροῦνται ἀκόμα, τό πρῶτο κουλούρι ἀφιερώνεται στήν Παναγία κι ἔχει τό σχῆμα τοῦ σταυροῦ ἐπάνω του.
“Η παράδοση θέλει το πλέξιμο του Λαμπριάτικων κουλουριών να απομακρύνει τα κακά πνεύματα. Από την αρχαιότητα γενικά η ζύμη συμβολίζει την αναγέννηση της ζωής. Όλα τα γλυκά εδέματα και τα ψωμάκια της Λαμπρής λέγεται πως συμβολίζουν τον “άρτο της ζωης”καθώς το αλεύρι “ζωντανεύει” παίρνει σχήμα και ζωή και μεταμορφώνεται…” , ἁπλά θαύματα ἀπό τίς παραδόσεις αἰώνων.
Καί ἕνα ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀναστάσιο,
¨Φέτος δεν θα μπορέσουμε να μεταδώσουμε το αναστάσιμο φως ο ένας από τη λαμπάδα του άλλου. Ας μεταλαμπαδεύσουμε από τη μια καρδιά στην άλλη το φως της ελπίδας και της ἐν Χριστῷ αφοβίας! Χριστός Ανέστη!¨
https://www.anixneuseis.gr/αφοβία/
ἡ ἀγάπη τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν συνάνθρωπό του.