του Γιώργου Τσουκαλά*«Ἐδὼ εἶναι ἡ σοφία· ὅστις ἔχει τὸν νοῦν, ἄς λογαριάσῃ τὸν ἀριθμὸν τοῦ θηρίου · διότι εἶναι ἀριθμὸς ἀνθρώπου· καὶ ὁ ἀριθμὸς αὐτοῦ εἶναι χξς´». «Ὧδε ἡ σοφία ἐστίν· ὁ ἔχων νοῦν ψηφισάτω τὸν ἀριθμὸν τοῦ θηρίου· ἀριθμὸς γὰρ ἀνθρώπου ἐστί· καὶ ὁ ἀριθμὸς αὐτοῦ χξς´». (Αποκάλυψη, ιγ’ 18)
Πως προκλήθηκε η Αποκάλυψη του 1922; Ποιος είναι ο λογικός μηχανισμός που οδήγησε στην Καταστροφή; Ως γνωστόν, ο Άγιος Ιωάννης χώρεσε τον απεχθή Σατανά, όλους τους φριχτούς δαίμονες, την απέραντη Κόλαση ολάκερη, σε τρία γράμματα: χξς´! Αντίστοιχα, για να χωθεί όλη η αλήθεια του φοβερού έτους 1922, η Μικρασιατική Καταστροφή, σαν ένα τζίνι σε μπουκάλι, πρέπει να μείνει μόνο η μικρή, ματωμένη σκακιέρα, που έπαιξαν την παρτίδα ζατρικίου τους, οι μεγάλοι πολιτικοί της εποχής, αμέσως μετά την λεγόμενη Ανακωχή του Μούδρου – με την οποία έπαυσαν οι εχθροπραξίες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918), μεταξύ των Συμμάχων της Εγκάρδιας Συνεννόησης (Entente) και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και που υπογράφηκε στο βρετανικό πολεμικό πλοίο «Αγαμέμνων» στον όρμο του Μούδρου της Λήμνου στις 18/31 Οκτωβρίου 1918…
Η ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ. «α΄+β΄=γ΄!» Κάπως έτσι λογικά, τόσο τυπικά απλά, σκέφτονταν οι μεγάλες πολιτικές διάνοιες που πέρασαν το κατώφλι της πολύμηνης Συνόδου Ειρήνης του Παρισιού, μεταξύ Ιανουαρίου 1919 και Αυγούστου 1920, προκειμένου να σκεφθούν τις συνθήκες ειρήνης του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ανάμεσα στα πολιτικά θηρία που συζητούσαν στο Παρίσι, την ειρήνη πάνω στο τραπέζι των 9.000.000 νεκρών στρατιωτών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν κι ένας Νεοέλληνας, αν σωπάσουμε θα ακούσουμε μέσα στον χρόνο τα ελληνικά να ακούγονται στο Παρίσι μέσα στην ομήγυρη των Μεγάλων του Καιρού του. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος (1864-1936). Αν και ο Ελευθέριος Βενιζέλος έδινε την ασφάλεια της ιδιοφυΐας του Μεγάλου, στους ανθρώπους της εποχής, θα γνώριζε μάλλον μόνον την Ουσία της Γνώσης, το Νόημα των Πραγμάτων – πράγμα άλλωστε σπανιότατο – και όχι τις Άπειρες Λεπτομέρειες, καθώς τις περσότερες πνευματικές δεξιότητες τις είχε απλώς έμφυτες! Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, αν κι ήταν στα περισσότερα αυτοδίδακτος, ξεπερνούσε σε ικανότητες σχεδόν τους πάντες στην Ελλάδα, ενώ δεν ήταν μήτε ακαδημαϊκός μήτε διπλωμάτης, ούτε ιστορικός ούτε στρατιωτικός, αλλά έμοιαζε να ήταν σαν όλα αυτά, αν και τίποτα από όλα, ταυτόχρονα! Φαίνεται πως είχε την μοναδική ιδιοφυία να μπαίνει με ευκολία στον πυρήνα της Αλήθειας, μετατρέποντας γνώσεις και δεδομένα που άλλοι άνθρωποι θα άπλωναν σε γιγάντιες βιβλιοθήκες με άπειρες λεπτομέρειες, σε ένα τρομερά συνεκτικό και συμπαγές «α-β-γ’»! Ο Ελευθέριος Βενιζέλος γνώριζε λοιπόν άριστα τα ζητήματα, αφού πρώτα είχε αφαιρέσει την Γνώση όλων των χιλιετηρίδων, τα μυριάδες πρόσωπα όσων γενεών ανθρώπων έζησαν και πέθαναν στην Μικρασία, καταλείποντας τα απειράριθμα έργα τους, τις ακριβείς και λεπτομερείς εθνολογικές, ιστορικές, δημοσιονομικές, γλωσσολογικές, θεολογικές, καλλιτεχνικές, κοινωνιολογικές πληροφορίες των επιστημόνων του καιρού του. Αλλά και οι άλλοι μεγάλοι ηγέτες που συσκέπτονταν στο Παρίσι μεταξύ 1919 και 1920, χωρίς καθόλου συναισθήματα, μόνο με την Τυπική Λογική, έπαιζαν ένα παιχνίδι ισχύος, στα όρια του αυτισμού, με συλλογιστικές προκείμενες του τύπου «η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού», «η αλήθεια αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος», «το αποτέλεσμα μετράει», «τι δίνει κανείς και τι παίρνει», «η νίκη του ενός, η ήττα του άλλου», και το βασικότερο, ως άλλοι Προφήτες, «τι μέλλει γενέσθαι αν ισχύει α΄+β΄=γ΄» … Στο περίφημο Συμβούλιο των Τεσσάρων, αποτελούμενο από τον Πρωθυπουργό της Βρετανίας, David Lloyd George (1863-1945), τον Πρωθυπουργό της Γαλλίας, Georges Clemenceau (1841-1929), τον Πρόεδρο των Η.Π.Α., Woodrow Wilson (1856-1924), τον Πρωθυπουργό της Ιταλίας, Vittorio Orlando (1860-1952), ήρθε να προστεθεί και ο δικός μας, Ελευθέριος Βενιζέλος, ως ο Πέμπτος των Μεγάλων.
Η ΔΥΣΤΟΚΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Οι «5» αυτοί μεγάλοι ηγέτες, ο Lloyd George, ο Clemenceau, ο Wilson, ο Orlando και ο Βενιζέλος ξεκίνησαν μεταξύ τους μία περιπλοκότατη διαδικασία αλληλοεπηρεασμού, αλληλοδιαδοχικών συλλογιστικών με σκοπό την διαμόρφωση της Μοίρας της Ανθρωπότητας, αλλά ενώ όλες οι άλλες συνθήκες ειρήνης υπογράφονταν – η Συνθήκη των Βερσαλλιών (28 Ιουνίου 1919), η Συνθήκη του Αγίου Γερμανού (10 Σεπτεμβρίου 1919), η Συνθήκη του Νεϊγύ (27 Νοεμβρίου 1919) – η συνθήκη ειρήνης για την Τουρκία δεν υπογράφονταν, και η Ελλάδα είχε μόνον λάβει την άδεια κατάληψης της Σμύρνης στις 2/16 Μαΐου 1919, με αποτέλεσμα ο Ελευθέριος Βενιζέλος να διαμαρτυρηθεί στις 19 Νοεμβρίου 1919, λέγοντας,
«Η Ελλάς είναι ίσως η μόνην χώραν της οποίας ουδέν εθνικόν ζήτημα ελύθη οριστικώς. Αλλ΄ όμως βεβαιώ ότι είμαι ικανοποιημένος εκ των λύσεων ας έχει υπ΄όψει της η Συνδιάσκεψις. […] Πιστεύω ακραδάντως ότι η Τουρκία εις την οποίαν αι Σύμμαχοι Δυνάμεις θα επιβάλουν τας θελήσεις των θ΄ απομακρυνθή εντελώς εκ της Ευρώπης. Μετά την λύσιν δε των τουρκικών ζητημάτων, θα τεθούν αι βάσεις στενωτάτης συνεργασίας της Ελλάδος με την Ιταλίαν εν Μικραασία. Όσον δ΄ αφορά το θρακικόν τούτο παραμένει άλυτον. Τονίζω όμως, η Ελλάς αξιοί όλην την Θράκην.»
Ο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΣΑΝ ΑΛΛΟΣ ΜΑΚΒΕΘ. Προφανώς στο Συνέδριο της Ειρήνης, οι συμφεροντολόγες Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, Αγγλία, Γαλλία, Η.Π.Α. και Ιταλία, μήτε συναινούσαν εγκάρδια μήτε έστω αποδέχονταν μισόκαρδα αλλά τουλάχιστον από κοινού, να προσαρτηθεί η δυτική Μικρά Ασία στην Ελλάδα – καθεμιά για τους λόγους της. Αλλά και ο μεγάλος απών από το Συνέδριο της Ειρήνης, ο Vladimir Lenin (1870-1924) και η μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση (1917) κομμουνιστική Ρωσία, καταπολεμούσε την αυτοκρατορική («ιμπεριαλιστική» στην μαρξιστική ιδιόλεκτο, εκ του λατινικού imperium, που ακριβώς σημαίνει «αυτοκρατορία») επέκταση των ανταγωνιστικών της Μεγάλων Δυνάμεων, στο μαλακό της υπογάστριο, που δεν ήταν άλλο από την Ανατολική Μεσόγειο. Για τους Ρώσους προφανώς ήταν ανάθεμα να βρεθεί στα Στενά των Δαρδανελίων η Αγγλία ή έστω η Ελλάδα ως πράκτοράς της, και προτιμούσαν ένας ενδιάμεσος πολιτισμός όπως ο τουρκικός να διαφεντεύει την περιοχή, ειδικά όταν ο Mustafa Kemal (1881-1938) παρουσιάζονταν ως ριζοσπαστικός επαναστάτης που πολεμούσε την Δύση, αποζητώντας να καταργήσει το σουλτανάτο και να μεταρρυθμίσει την τουρκική κοινωνία. «α΄+β΄=γ΄!» Τότε, ο Ελευθέριος Βενιζέλος θέλοντας να δημιουργήσει ένα τετελεσμένο γεγονός (fait accompli), προκειμένου να παραχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα, δηλαδή μία διεθνής συνθήκη που να αναγνωρίζει την κυριαρχία της Ελλάδας στην δυτική Ανατολία, προέβη στην στις εξής ενέργειες: α) συγκρότησε τον Φεβρουάριο 1920 την «Στρατιά Κατοχής Μικράς Ασίας», β) μετέφερε το ελληνικό στρατηγείο από την Θεσσαλονίκη στην Σμύρνη τον Μάρτιο 1920 ορίζοντας Αρχιστράτηγο, τον Λεωνίδα Παρασκευόπουλο (1860-1936), γ) ύστερα εκμαίευσε από τις Μεγάλες Δυνάμεις την συγκατάθεση τους για προέλαση του Ελληνικού στρατού στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας, και δ) το θέρος του 1920, το ελληνικές δυνάμεις μαζί με βρετανικές – η Βρετανία είχε συμφέρον στην επιχείρηση καθώς κατείχε την μικρασιατική ακτή των Στενών – κατέλαβαν την βορειοδυτική Μικρά Ασία, απελευθερώνοντας μετά από μισή χιλιετία τουρκοκρατίας, την περιοχή έως την Πάνορμο, τα Μουδανιά, την Προύσα, την Νικομήδεια και το Ουσάκ. Όμως, πάνω στον ορυμαγδό των εξελίξεων, ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε κάνει ένα μοιραίο διπλωματικό λάθος – η Ελλάδα είχε ταυτιστεί απόλυτα με μία μόνον μεγάλη δύναμη, την Αγγλία, με αποτέλεσμα να προκληθεί η αντίδραση όλων των άλλων. Τελικά, η Συνθήκη των Σεβρών δεν έδινε την κυριαρχία στην απελευθερωμένη βορειοδυτική Μικρασία στην Ελλάδα! Πράγμα πρωτοφανές για την νεοελληνική εμπειρία, καθώς η Ελλάδα μέχρι τότε γνώριζε πως όπου πήγαινε ο ελληνικός στρατός εκεί χαράσσονταν τα σύνορα, και πως μια εκ των πραγμάτων (de facto) εδαφική προσάρτηση, οδηγούσε και στην μεταβολή του νομικού καθεστώτος (de jure). Στις 28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920 υπογράφηκε τελικά η συνθήκη των Σεβρών, με την οποία ορίζονταν η κυριαρχία της Ελλάδας στην Ανατολική Θράκη – πλην της Κωνσταντινούπολης. Με την Συνθήκη των Σεβρών, η Τουρκία διατηρούσε την κυριαρχία της σε όλη την Ανατολία. Εν είδει «δυτικού ανθρωπισμού» για την συντελούμενη γενοκτονία των Χριστιανών της Μικρασίας από τους Νεότουρκους, ανάμεικτου όμως με αποικιοκρατικές πρακτικές, η Συνθήκη των Σεβρών όρισε πως μια ευάλωτη ζώνη γύρω από την Σμύρνη, και όχι το σύνολο της βορειοδυτικής Μικράς Ασίας μέχρι την γραμμή Πανόρμου-Ουσάκ που είχε απελευθερώσει ο ελληνικός στρατός, θα διοικούνταν από την Ελλάδα, η οποία θα μπορούσε να διορίζει εκεί υπαλλήλους, ενώ θα είχε και κάποιον αναγκαίο στρατό «προς τήρησιν της τάξεως και της δημοσίας ασφαλείας» (άρθρο 71). Για να «χρυσωθεί το χάπι», ορίζονταν (άρθρο 83) πως ίσως, μετά από πέντε χρόνια, θα μπορούσε η ζώνη της Σμύρνης να προσαρτηθεί στην Ελλάδα, εάν φυσικά το αποφάσιζε το τοπικό κοινοβούλιο – γίνονταν μνεία ακόμη και σε δημοψήφισμα, σε μια περιοχή που η πλειοψηφία ήταν τούρκικη! Καινοφανείς καταστάσεις… Αν ήταν έτσι, ποιο ήταν το νόημα της νίκης του ελληνικού στρατού στην δυτική Μικρασία, που είχε απελευθερώσει με μάχες την περιοχή; Παταγώδης αποτυχία! Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε χάσει διπλωματικά και δεν επέτυχε την αναγνώριση της κυριαρχίας της Ελλάδας στην απελευθερωμένη βορειοδυτική Μικρασία! Αυτό που ο Lloyd George, ο Clemenceau, ο Wilson, ο Orlando του είχαν ετοιμάσει να υπογράψει ήταν η προφητεία μιας αιματοχυσίας, η Συνθήκη των Σεβρών ήταν τόσο εύθραυστη σαν τις πορσελάνες των Σεβρών, ώστε η ίδια να ορίζει για τα αρρύθμιστα θέματα πως «μεταγενέστεραι συμβάσεις θα κανονίσωσι πάντα τα ζητήματα» (άρθρο 82), θυμίζοντας την συνωμοσία των τριών μαγισσών στην τραγωδία «Μάκβεθ»
-«Πότε εμείς οι τρεις πρέπει να ξαναϊδωθούμε ; Με αστραπή, κεραυνό ή βροχή;» -«Όταν ο χαλασμός τελειώσει, κι η μάχη κερδηθεί – και χαθεί!» – «Προτού ο ήλιος δύσει τούτο θα γίνει» – «Το μέρος, ποιο;» – «Στο ρείκι» – «Εκεί, λοιπόν, για να συναντήσουμε τον Μάκβεθ» …( – «When shall we three meet again? In thunder, lightning, or in rain?» – «When the hurlyburly’s done, When the battle’s lost and won.» – «That will be ere the set of sun.» – «Where the place?» – «Upon the heath.» – «There to meet with Macbeth.»)
ΟΙ ΕΝΟΧΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ. Η Συνθήκη των Σεβρών δεν ήταν ένα «α΄+β΄=γ΄!» αλλά ένα αληθινό «χξς´». Ένα δαιμονικό δημιούργημα των Μεγάλων Δυνάμεων που ενέπλεκε την Ελλάδα σε έναν άλυτο γρίφο, αντί να ξεκαθαρίζει την κατάσταση διαχωρίζοντας την ήρα από το στάρι, καθώς ένας τεράστιος ελληνικός στρατός παρέμενε δραματικά εγκλωβισμένος πάνω σε ένα έδαφος που παρέμενε τουρκικό, ενώ η μοίρα των Χριστιανών της Μικρασίας έμενε ασαφής να προσδιοριστεί μετά από … πενταετία, το 1925, όταν ήταν βέβαιο στο νου όλων, πως δεν υπήρχε η πολυτέλεια του χρόνου, πως ότι όλα θα κρίνονταν πολύ νωρίτερα – τελικά το καταραμένο 1922. Παρόλα αυτά, ο Ελευθέριος Βενιζέλος παρουσίασε την τραγική Συνθήκη των Σεβρών στην Βουλή «των Λαζάρων», η οποία στις 25 Αυγούστου 1920 τον ανακήρυξε ευεργέτη και σωτήρα της πατρίδας, ισχυριζόμενος πως συνιστά την πραγμάτωση της Μεγάλης Ιδέας και πως έλαβε σάρκα και οστά η Ελλάδα των Δύο Ηπείρων και των Πέντε Θαλασσών – παρασιωπώντας όμως την μικρή λεπτομέρεια πως η Ανατολία παρέμενε ολάκερη στην κυριαρχία της Τουρκίας, παρά την ύπαρξη χιλιάδων Ελλήνων στρατιωτών πάνω στο έδαφός της. Τον Σεπτέμβριο/Οκτώβριο του 1920, ο Ελευθέριος Βενιζέλος προφανώς επειδή ο ίδιος αντιλαμβάνονταν την κενότητα της Συνθήκης των Σεβρών, και πως πλέον έπρεπε να καταληφθεί όλη η Τουρκία, να νικηθεί ο Κεμάλ και μετά να υπάρξει μια νέα συνθήκη, συνέταξε υπόμνημα προς τον Βρετανό πρωθυπουργό Lloyd George προτείνοντας αναθεώρηση των όρων, περαιτέρω συνδυασμένες επιχειρήσεις των Ελλήνων με τους Βρετανούς και επέλαση προς την Άγκυρα… Για τον Ελευθέριο Βενιζέλο, η κατάσταση ήταν τέτοια που έπρεπε να γίνουν εκλογές, άλλωστε η μάλλον ευνοϊκή πρόσληψη της Συνθήκης των Σεβρών από τον ελληνικό λαό, τον ευνοούσε σε σχέση με προηγούμενες χρονικές φάσεις, όμως τελικά στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 έχασε… Καθώς οι αντίπαλοι του Βενιζέλου ήταν κατά της απελευθέρωσης της Μικρασίας, και υπέρ της επιστροφής του ελληνικού στρατού «οίκαδε», οι Έλληνες Μικρασιάτες ήταν αναφανδόν βενιζελικοί, και πλέον ψυχανεμίζονταν πως η μοίρα τους θα ήταν αμφίβολη. Δύο χρόνια αργότερα, τον τραγικό Αύγουστο 1922, ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος λίγο πριν κατακρεουργηθεί από τον τουρκικό όχλο έγραψε μία επιστολή όπου εύστοχα κατηγόρησε τον Ελευθέριο Βενιζέλο για τις Εκλογές του 1920, γράφοντάς του «διότι πρωτού αποπερατώσητε το έργον σας και θέσητε την κορωνίδα και το επιστέγασμα επί του ανεγερθέντος αφαντάστως ωραίου και μεγαλοπρεπούς δημιουργήματός Σας, της καταθέσεως των θεμελίων της περικλεεστάτης ποτέ Βυζαντινής μας Αυτοκρατορίας, είχατε την ατυχή και ένοχον έμπνευσιν να διατάξητε εκλογάς»…
ΟΙ ΒΑΣΙΛΙΚΟΙ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ. Από τον Νοέμβριο 1920, και για λίγους μήνες, έως τον Ιανουάριο 1921, την Ελλάδα κυβέρνησε ο Δημήτριος Ράλλης (1844-1921) ο οποίος εν τω μεταξύ επανέφερε ως βασιλιά, τον έκπτωτο ως γερμανόφιλο Κωνσταντίνο Α΄ (1868-1923) με το δημοψήφισμα της 22ας Νοεμβρίου/5ης Δεκεμβρίου 1920, με το σύνθημα «Ψωμί, ελιά και Κώτσο Βασιλιά!». Από τον Μάρτιο 1921 έως τον Μάρτιο 1922, την Ελλάδα κυβέρνησε ο Δημήτριος Γούναρης (1867-1922), ο οποίος διέπραξε το τεράστιο σφάλμα να διατάξει την εκστρατεία το θέρος του 1921, την προέλαση του ελληνικού στρατού ανατολικότερα της Προύσας, προς την Άγκυρα. Τέλος, από τον Μάιο 1922 έως και την Μικρασιατική Καταστροφή, τον Αύγουστο 1922, Πρωθυπουργός της Ελλάδας ήταν ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης (1859-1922).
«ΟΥ ΜΕ ΠΕΙΣΕΙΣ ΚΑΝ ΜΕ ΠΕΙΣΗΣ». Ο ΕΚΒΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ. «Οὐ γὰρ πείσεις, οὐδ’ ἢν πείσῃς», «δεν θα με πείσεις ακόμη και αν με πείσεις», λέει ο Χρεμύλος στον «Πλούτο» του Αριστοφάνη. Ο Ιωάννης Μεταξάς (1871-1941) ως άριστος στρατιωτικός, γνώριζε το προφανές ότι ο ελληνικός στρατός ήταν μικρός για να καταλάβει όλη την Μικρασία για να επιβάλλει την ειρήνη ή έστω για να προελάσει ανατολικότερα της Προύσας – το οποίο βέβαια δεν ήταν κάτι το κρυφό, αλλά κοινό μυστικό, καθώς το είχαν διαπιστώσει πολλοί άλλοι, μεταξύ των οποίων και ο διάσημος Γάλλος στρατάρχης Ferdinand Foch (1851-1929) όπως και ο Άγγλος στρατηγός Henry Wilson (1881-1964) αλλά κι ο Winston Churchill (1874-1965). Ο ίδιος ο Ιωάννης Μεταξάς διασώζει έναν διάλογο που είχε με τον Πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη, τον Μάρτιο 1921, απ’ όπου προκύπτει ότι ο Δημήτριος Γούναρης ήταν πλήρως ενήμερος για την αδυναμία προελάσεως ανατολικότερα και κατατοπισμένος με μεγάλη ακρίβεια για κάθε λεπτομέρεια των στρατιωτικών ζητημάτων – εκ του Ιωάννη Μεταξά, πλέον συμπεριλαμβανομένου. Παρόλα αυτά, οι βασιλικές κυβερνήσεις μετά τον Νοέμβριο 1920 και έως την Καταστροφή του 1922 δεν απέσυραν τον ελληνικό στρατό από την Μικρασία, και δεν περιορίζονταν στην Ζώνη της Σμύρνης – αντίθετα μάλιστα, ο Δημήτριος Γούναρης οργάνωσε και διέταξε την δραματική και μάταιη εκστρατεία προς την Άγκυρα το καλοκαίριι του 1921. Γιατί; Τον Μάρτιο 1921, στον διάλογο Ιωάννη Μεταξά και Δημητρίου Γούναρη, όταν ο Μεταξάς συμβουλεύει τον Γούναρη με το προφανές, δηλαδή είτε να περιοριστεί η Ελλάδα στην Ζώνη της Σμύρνης είτε να αποχωρήσει ο ελληνικός στρατός από την Μικρασία, και να κρατήσει η χώρα την Ανατολική Θράκη, ο Γούναρης του απαντά πως δεν μπορούσε να συμπήξει το μέτωπο δυτικά στην Ιωνία γιατί οι Βρετανοί θα ήραν την ελληνική κυριαρχία στην Θράκη! Προς απογοήτευση του Ιωάννη Μεταξά, ο Δημήτριος Γούναρης αντί να δείξει εξαιρετικές ηγετικές ικανότητες και να τολμήσει να αρνηθεί τον εκβιασμό διατάσσοντας την απόσυρση από ό,τι η Συνθήκη των Σεβρών δεν εκχωρούσε στην Ελλάδα – έπραττε προφανώς όπως τον εκβίαζαν οι Άγγλοι, τόσο χαμηλόφωνα ώστε να μην ακουστεί ο εκβιαστικός τους ψίθυρος μέχρι εμάς σήμερα και καταγραφεί στην Ιστορία. Ο Δημήτριος Γούναρης παρέσυρε επίσης σε αυτήν την παγίδευση και τον βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄ – ο οποίος άλλωστε ήταν εντελώς φοβικός με τους Άγγλους, καθώς γνώριζε ότι οι Αγγλογάλλοι μπορούσαν να τον εκπαραθυρώσουν ή και να δοκιμάσουν να τον συλλάβουν όπως έγινε καταμεσής του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και απλώς «προχωρούσε και όπου τον έβγαζε» με την ελπίδα να κρατηθεί στον θρόνο του. Συνεπώς, η Μεγάλη Βρετανία όχι μόνο δεν ήθελε να εμπλακεί μαζί με την Ελλάδα στην Μικρασιατική Εκστρατεία – όπως νόμιζε ο Ελευθέριος Βενιζέλος στέλνοντας το σχετικό Υπόμνημα τον Σεπτέμβριο/Οκτώβριο του 1920 προς τον Βρετανό πρωθυπουργό Lloyd George – αλλά προτιμούσε να εκβιάζει την Ελλάδα πως είτε θα καταλάμβανε όλη την Μικρασία και θα νικούσε τον αδύνατο να κερδηθεί πόλεμο είτε θα της αφαιρούσε την Ανατολική Θράκη! Η Μεγάλη Βρετανία είχε συμφέρον να το κάνει αυτό, προκειμένου να ασχολούνται οι Τούρκοι με τον ελληνικό στρατό και να μην πολεμούν τον αγγλικό στρατό στην Μέση Ανατολή. Η Ελλάδα, όντας από το 1920 αποκλειστικά δεμένη στο άρμα μόνον μίας μεγάλης δύναμης και χωρίς εναλλακτικές επιλογές, δεν είχε τίποτε άλλο να πράξει παρά να υποταχτεί στην μοίρα της, και να πολεμά άσκοπα στην Μικρασία, η οποία σαν τρύπιος Πίθος των Δαναΐδων έτρωγε τα τέκνα της, πρώτα τους στρατιώτες και μετά την κατάρρευση του μετώπου τον Αύγουστο 1922, όλον τον πανάρχαιο ελληνικό πληθυσμό της Ανατολίας!
ΣΤΗΝ ΚΟΚΚΙΝΗ ΜΗΛΙΑ. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΤΙΔΑΣ – ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ. Η Μεγάλη Ιδέα ήταν ρεαλιστική στο βαθμό που δεν θα ήταν πολύ μεγάλη … Ήταν απροσδιόριστη επίσης. Μέχρι που έφτανε η Μεγάλη Ιδέα ; Ως την «Κόκκινη Μηλιά», μια φανταστική τοποθεσία στα βάθη της Ασίας, όπως ήθελε η ελληνική παράδοση των ορθόδοξων προφητειών; Ή μόνο στις ακτές του Αιγαίου και στην Προποντίδα, όπως την επιδίωκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος; Αν και η ενσωμάτωση της Ιωνίας και της Ανατολικής Θράκης ήταν εφικτή, εφ’ όσον το δέχονταν η διεθνής κοινότητα, η Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν εξόφθαλμα λάθος. Ειδικά το καλοκαίρι του 1921, η «σικελική εκστρατεία» αυτή, με τον στόχο που τέθηκε – την κατάληψη της Άγκυρας, και τις διαστάσεις που έλαβε – θέτοντας ως αυτοσκοπό την συντριβή της Τουρκίας, όπως τότε εκπροσωπούνταν από τον στρατό του Κεμάλ, σε πλειοψηφικά τουρκικές περιοχές – ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία. Μακράν απείχε από τον εθνικό στόχο απελευθέρωσης της Ανατολικής Θράκης και της Ιωνίας. Η εκστρατεία αυτή, μετά τον Νοέμβριο 1920 αποφασίστηκε α) χωρίς διεθνή υποστήριξη, β) με προέλαση σε αφιλόξενη γεωγραφία, γ) επί εδαφών συντριπτικά τουρκικών, και δ) αντίθετα στην νωπή λαϊκή εντολή που είχε λάβει η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση του Νοεμβρίου 1920 για τερματισμό της πολεμικής περιπέτειας. Ειδικά, η απόφαση του Κωνσταντίνου, του Γούναρη και του τότε ελληνικού επιτελείου, το καλοκαίρι του 1921, για περαιτέρω προέλαση μέσα στην Αλμυρά Έρημο, με σκοπό κατάληψης της Άγκυρας ήταν ένας άνους παραλογισμός. Στην Μικρασία, συν τοις άλλοις, ο ελληνικός στρατός δεν είχε την ικανότητα είτε από μέγεθος είτε από ελλιπή εξοπλισμό και λόγω κακής διοίκησης να συντρίψει τον τούρκικο, ειδικά χωρίς συμμαχικό στρατό, όπως συνέβη στους Βαλκανικούς Πολέμους ή στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο τέλος, η πολυαναμενόμενη ήττα εξηγείται με καθαρούς στρατιωτικούς όρους. Τελικά, αντί να καταληφθεί η Άγκυρα, δυστυχώς κάηκε η Σμύρνη. Η Ιστορία δεν γράφεται με «εάν», αλλά εκτιμάται πάντως, πως αν ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε παραμείνει στην εξουσία μετά τον Νοέμβριο 1920, δεν θα είχε ενεργήσει όπως ο Γούναρης – δηλαδή το 1921 δεν θα γίνονταν η καταδικασμένη και πολυαίμακτη εκστρατεία προς την Άγκυρα, από τον ελληνικό στρατό μόνον, αν οι Βρετανοί δεν συμμετείχαν, πράγμα που συνάγεται και από το Υπόμνημα του Ελευθερίου Βενιζέλου τον Σεπτέμβριο/Οκτώβριο του 1920 προς τον Βρετανό πρωθυπουργό Lloyd George. Άλλωστε, ο Ελευθέριος Βενιζέλος μετά την ήττα του στις εκλογές του 1920 είχε δηλώσει πως θα στήριζε τους πολιτικούς του αντιπάλους προκειμένου να αποχωρήσει ο ελληνικός στρατός από την Μικρά Ασία. Όμως, οι αντίπαλοί του φοβούνταν ότι θα καταγράφονταν στην συνείδηση του Ελληνικού Λαού και στην Ιστορία ως υποδεέστεροι του Ελευθερίου Βενιζέλου, χάνοντας όσα αυτός κέρδισε, έτσι αφέθηκαν να γίνουν άθυρμα των εξελίξεων και προτίμησαν ακόμη και την ήττα και την καταστροφή από την έγκαιρη υποχώρηση. Έτσι, ο Δημήτριος Γούναρης θεωρώντας τον εαυτό του τόσο σπουδαίο ώστε να νικήσει, προχώρησε «στην Κόκκινη Μηλιά», μυθική ονομασία της έδρας των Τούρκων… Στις 13 Αυγούστου 1922, ο ελληνικός στρατός κοπανήθηκε από τους Τούρκους κοντά στο Αφιόν Καραχισάρ και στις 14 Αυγούστου 1922 το μέτωπο κατέρρευσε. Η Ελλάδα έχασε – κι ως κτήμα εσαεί έμεινε, ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να καταλάβει την Τουρκία, και πως στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, οι Έλληνες πολιτικοί δεν πρέπει να περιχαρακώνονται σε μία μόνο μεγάλη δύναμη, γιατί στο τέλος θα τους εκβιάσουν και θα τους αφήσουν χωρίς εναλλακτικές επιλογές – με πρωτοφανή, καταστρεπτικά αποτελέσματα. Τον Σεπτέμβριο του 1922 η ελληνική Σμύρνη καταστράφηκε, άγνωστες χιλιάδες Μικρασιατών Ελλήνων βασανίστηκαν και σφαγιάστηκαν και χιλιάδες άλλοι έγιναν πρόσφυγες στην Ελλάδα. Έτσι, το 1922 αποδείχθηκε ένα αληθινό «χξς´». Ήταν ένας λογικός μηχανισμός που οδήγησε στην μεγαλύτερη καταστροφή που είχε δει ποτέ ο ελληνισμός…
*Ο Γιώργος Τσουκαλάς είναι Δικηγόρος
