Γιατί πρέπει να φύγει…

Το ΔΝΤ πρέπει να αποχωρήσει από το ελληνικό πρόγραμμα προσαρμογής για λόγους οικονομικούς, θεσμικούς και πολιτικούς. Κατά την πρώτη φάση της κρίσης, το 2010, η συμμετοχή του είχε κριθεί απαραίτητη επειδή θεωρούσαν ότι η Ευρωζώνη δεν επιτρεπόταν να δανείσει ένα κράτος σε κίνδυνο χρεοκοπίας και μόνο το ΔΝΤ μπορούσε γίνει δανειστής ύστατης ανάγκης. Αυτό όμως δεν επαληθεύτηκε στη συνέχεια γιατί οι θεσμοί της Ευρωζώνης συμμετέχουν σήμερα στο πρόγραμμα με 225 δισ. ευρώ και σίγουρα θα μπορούσαν να έχουν καλύψει και τα μόλις 21 δισ. ευρώ που έχει δανείσει έως τώρα στην Ελλάδα το Ταμείο, δηλαδή λιγότερο από το 10% του συνόλου.

Πολλοί πίστευαν επίσης ότι το ΔΝΤ διέθετε μια μοναδική τεχνογνωσία για την αντιμετώπιση της κρίσης, αλλά διαψεύστηκαν ταχέως και με πάταγο. Η πρόγνωση του ΔΝΤ ότι η ελληνική οικονομία σε ένα χρόνο θα είχε βγει από την ύφεση έγινε πλέον διεθνές αφήγημα επιστημονικής αστοχίας. Ούτε η φημισμένη εμπειρία του σε θέματα φορολογικής μεταρρύθμισης έφερε αποτελέσματα. Ο ΦΠΑ αυξήθηκε από 18% το 2010 στο 23% το 2012, όμως τα έσοδα μειώθηκαν από 17 στα 15 δισ. ευρώ, δηλαδή κατά 14%, ακριβώς όσο και η κατανάλωση, χωρίς καθόλου να αποδώσει η αύξηση των συντελεστών. Ούτε απέφυγε το Ταμείο ερασιτεχνικά πειράματα, όπως η χωρίς όριο προσμέτρηση του αφορολογήτου μέσω αποδείξεων, πράγμα που βύθισε τα έσοδα άμεσης φορολογίας του 2010 κατά 19% έναντι της προηγούμενης χρονιάς χωρίς καμία σχεδόν πτώση εισοδήματος, γιατί οι περικοπές δεν είχαν ακόμη υλοποιηθεί. Δεν είδε καν ότι την περίοδο 2009-2010 για ανεξήγητους λόγους δεν υπήρχε υφυπουργός αρμόδιος για τα καταρρέοντα έσοδα, ενώ χρειαζόταν μεγαλύτερη εγρήγορση παρά ποτέ. Η μεγάλη καινοτομία του ΔΝΤ ήταν η «εσωτερική υποτίμηση» για τη μείωση μισθών, που θα αναπτέρωνε την ανταγωνιστικότητα και τις εξαγωγές. Και όντως οι εργατικοί μισθοί κόπηκαν γρήγορα κατά 18% σε σύγκριση με το 2011, όμως ακόμα και το 2016 η αξία των εξαγωγών, σύμφωνα με τα στοιχεία Ε.Ε., παραμένει στάσιμη στα τότε επίπεδα των 53 δισ. ευρώ.

Πέραν όμως της έκδηλης αποτυχίας των οικονομικών πολιτικών που επινόησε το ΔΝΤ, έχει πλέον αλλάξει ριζικά το θεσμικό οπλοστάσιο της Ευρωζώνης στην αντιμετώπιση των κρίσεων. Η ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ, η ευρωπαϊκή τραπεζική εποπτεία και, προπάντων, η ίδρυση του Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) που εξελίσσεται σε Νομισματικό Ταμείο της Ευρωζώνης, καθιστούν την οποιαδήποτε χρησιμότητα του ΔΝΤ ξεπερασμένη.

Ο ESM έχει πλέον μεγάλη χρηματοδοτική επάρκεια και τα δάνειά του έχουν χαμηλά επιτόκια, γύρω στο 1,5%, έναντι τριπλάσιου κόστους που έχουν του ΔΝΤ. Σήμερα η Ελλάδα έχει επίσης μια «καβάντζα» στον ESM γύρω στα 20 δισ. ευρώ που περίσσεψαν από την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και μπορούν άνετα να καλύψουν τη δόση που είχε υποσχεθεί το ΔΝΤ. Επιπλέον, όμως, ο ESM έχει αποκτήσει και την τεχνογνωσία εφαρμογής πολιτικής, χωρίς πολλές ιδεολογικές φιγούρες. Με τους νέους μηχανισμούς, η Ισπανία το 2012 εφάρμοσε πρόγραμμα προσαρμογής χωρίς το ΔΝΤ και σήμερα «τρέχει» με ανάπτυξη άνω του 3% και με 7% χαμηλότερη ανεργία.

Είναι πλέον κοινό μυστικό ότι το 2010 η Γερμανία –και όχι μόνο– απαιτούσε τη συμμετοχή του ΔΝΤ παρά τις σφοδρές αντιρρήσεις του Γιούνκερ και της ΕΚΤ, γιατί διέβλεπε τον κίνδυνο Grexit ή ίσως το ήθελε κιόλας. Οντως, η κύρια αποστολή του ΔΝΤ ιστορικά είναι να διαχειρίζεται συναλλαγματικές κρίσεις και αλλαγές νομίσματος, γι’ αυτό άλλωστε είχε γίνει ο προνομιακός συνομιλητής όσων συνωμοτικά ετοίμαζαν το Plan B της δραχμής το 2015.

Σήμερα οι ακραίοι της Ευρωζώνης απαιτούν πάλι τη συμμετοχή του ΔΝΤ γιατί ανεμίζουν ξανά το σενάριο Grexit ως λάφυρο στους συντηρητικούς ψηφοφόρους τους εν όψει εκλογών. Για τον λόγο αυτό, όμως, επιβάλλεται πλέον και πολιτικά η απομάκρυνσή του από το ελληνικό πρόγραμμα, ώστε η εποπτεία να γίνεται αμιγώς εντός ευρωπαϊκών θεσμών και χωρίς άλλα ανεύθυνα και επικίνδυνα σενάρια περί δραχμής, έξωθεν ή έσωθεν προερχόμενα.

*Ο κ. Νίκος Χριστοδουλάκης είναι καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

“Καθημερινή”