Η προσέγγιση μεταξύ Ερντογάν και Σίσι θα μπορούσε να δημιουργήσει νέα ώθηση σε μια πιο ολοκληρωμένη περιοχή.
Η συμφωνία της περασμένης εβδομάδας την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου στο Κάιρο μεταξύ του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του Αιγύπτιου προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι θα πρέπει να θεωρηθεί σημαντικό διπλωματικό επίτευγμα.
Μετά την Αραβική Άνοιξη, ο Χόσνι Μουμπάρακ -ο οποίος κυβέρνησε την Αίγυπτο για τριάντα χρόνια- αναγκάστηκε να παραιτηθεί το 2011 και αντικαταστάθηκε από τον ηγέτη των Αδελφών Μουσουλμάνων Μοχάμεντ Μόρσι τον επόμενο χρόνο. Το 2013, ο Μόρσι ανατράπηκε με στρατιωτικό πραξικόπημα από τον στρατηγό Σίσι.
Τρεις μήνες νωρίτερα, ο βασιλιάς Αμπντάλα της Ιορδανίας, σε συνέντευξή του στο The Atlantic, οραματίστηκε μια ημισέληνο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας να αναπτύσσεται στην Αίγυπτο και την Τουρκία για να ανταγωνιστεί τη σιιτική ημισέληνο υπό την ηγεσία του Ιράν.
Ο βασιλιάς θεωρεί τον Ερντογάν ως μια πιο συγκρατημένη και σοφή εκδοχή του Μόρσι, ο οποίος είχε καθυστερήσει την υπόθεση των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο κάνοντας ένα πρόωρο παιχνίδι για την απόλυτη εξουσία. «Αντί για το τουρκικό μοντέλο, που χρειαζόταν έξι ή επτά χρόνια – και να είναι Ερντογάν – ο Μόρσι ήθελε να το κάνει εν μια νυκτί», είπε ο Αμπντουλάχ.
Μετά το πραξικόπημα, η Τουρκία παρείχε στέγη σε περίπου είκοσι χιλιάδες μέλη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και τις οικογένειές τους. Ο Ερντογάν αποκάλεσε τον Σίσι «παράνομο τύραννο» και είπε ότι δεν μπορεί να βασιστεί κανείς στην Αίγυπτο για τη σύναψη συνθήκης ειρήνης μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς στη Γάζα.
Ο Ερντογάν υιοθέτησε επίσης το σήμα Rabia (με τέσσερα δάχτυλα) της Αδελφότητας, το οποίο είπε ότι αντιπροσωπεύει «ένα έθνος, ένα κράτος, μια σημαία, μια πατρίδα», αλλά αποφάσισε να το αποσύρει όταν ξεκίνησαν οι συνομιλίες ομαλοποίησης τον Μάιο του 2021.
Ωστόσο, η Αίγυπτος —της οποίας το κοίτασμα φυσικού αερίου Zohr είναι το μεγαλύτερο στη Μεσόγειο— αποφάσισε τον Ιανουάριο του 2019 να δημιουργήσει το δικό της φόρουμ, το Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου.
Περιλαμβάνει το Ισραήλ, την Κύπρο, την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ιορδανία και την Παλαιστινιακή Αρχή, ενώ παρατηρητές είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Τουρκία αποκλείεται.
Η Αίγυπτος, η οποία διαθέτει δύο τερματικούς σταθμούς εξαγωγής LNG, θα μπορούσε να είναι ένας περιφερειακός ενεργειακός κόμβος, αλλά παρεμποδίζεται από την εγχώρια ζήτηση. Το Ισραήλ είναι μια σημαντική πηγή φυσικού αερίου για αγωγούς και μέχρι το τέλος του 2021, η Αίγυπτος αναδείχθηκε επίσης ως βασικός προμηθευτής LNG στην Τουρκία.
Η ουσία είναι ότι τόσο η Τουρκία όσο και η Αίγυπτος βρίσκονται σε δεινή θέση. Τον περασμένο Αύγουστο, ο Στίβεν Κουκ, σε μια καταστροφική κριτική, εξήγησε πώς ο Σίσι είχε υποσχεθεί στους Αιγύπτιους ευημερία αλλά άφησε την Αίγυπτο άκαρπη. Το ίδιο ισχύει και για τον Ερντογάν και την Τουρκία.
Το 2018, ο πρώην διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας, Ντουρμούς Γιλμάζ, επέκρινε τον χειρισμό της οικονομίας από τον Ερντογάν, η οποία για το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 2000 ήταν μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στον κόσμο. Η φτηνή πίστωση πήγε σε κρατικά δώρα, συμβόλαια φιλικά διακείμενων και εμφανή κατανάλωση. Στη συνέχεια, χτύπησε η παγκόσμια οικονομική κρίση.
Μόλις πριν από δύο χρόνια, ο Ερντογάν είπε στον Τουρκικό Σύνδεσμο Βιομηχανίας και Επιχειρήσεων (TÜSIAD) ότι ως μουσουλμάνος θα συνεχίσει να μειώνει τα επιτόκια σύμφωνα με την ισλαμική διδασκαλία και απέλυσε τρεις διοικητές κεντρικών τραπεζών επειδή δεν τα μείωσαν.
Ωστόσο, μετά τις εκλογές του Μαΐου, ο Ερντογάν επανέφερε τον Μεχμέτ Αλί Σιμσέκ ως υπουργό Οικονομικών και σε επιστροφή στην οικονομική ορθοδοξία, το βασικό επιτόκιο δανεισμού αυξήθηκε σταδιακά από 8,5 τοις εκατό σε 45 τοις εκατό.
Ωστόσο, τον Ιανουάριο, ο επίσημος πληθωρισμός της Τουρκίας ήταν 64,86 τοις εκατό, αλλά σύμφωνα με μια ανεξάρτητη ερευνητική ομάδα για τον πληθωρισμό, ήταν 129,11 τοις εκατό.
Στις 28 Οκτωβρίου, παραμονή της εκατονταετηρίδας της Τουρκικής Δημοκρατίας, ο Πρόεδρος Ερντογάν σηματοδότησε την περίσταση με μια μαζική συγκέντρωση στην Κωνσταντινούπολη υπέρ των Παλαιστινίων.
Όταν ο Ερντογάν και ο Σίσι συναντήθηκαν τον Σεπτέμβριο στο περιθώριο της συνόδου κορυφής της G20 στο Νέο Δελχί, η συνεργασία στον ενεργειακό τομέα, για παράδειγμα, όσον αφορά το LNG, ήταν ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν. Τον Ιούλιο, η ανταλλαγή των πρεσβευτών άνοιξε το δρόμο για την ανανέωση των διμερών σχέσεων.
Νωρίτερα αυτό το μήνα, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν δήλωσε ότι η Τουρκία συμφώνησε να παράσχει στην Αίγυπτο μαχητικά drones και τεχνολογία. Στην εγκάρδια συνάντηση των δύο ηγετών δεν υπήρξε μόνο συμφωνία για αύξηση του εμπορίου αλλά και κοινή δήλωση για στρατηγική συνεργασία υψηλού επιπέδου.
Όπως έγινε γνωστό από την πρόσφατη συνάντηση στο Κάιρο μεταξύ του αρχηγού της CIA William Burns, του επικεφαλής των αιγυπτιακών πληροφοριών, του πρωθυπουργού του Κατάρ Μοχάμεντ Αλ Θάνι και μιας ισραηλινής αντιπροσωπείας, η Αίγυπτος διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην αναζήτηση λύσης στη σύγκρουση στη Γάζα.
Αξίζει να εξεταστούν οι στρατηγικές επιπτώσεις της προσέγγισης μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου, ιδίως όσον αφορά τη δίκαιη κατανομή των ενεργειακών πόρων στη Λεκάνη του Λεβάντε. Ο πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ Έρικ Έντελμαν σημειώνει ότι ο Ερντογάν θέλει οπωσδήποτε να αποκτήσει πρόσβαση στο Φόρουμ για το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου και έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι μπορεί να εισέλθει ως παρατηρητής.
Η τριμερής εταιρική σχέση μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ έχει υπονομευθεί από την παρούσα σύγκρουση στη Γάζα και η Διακήρυξη της Αθήνας για Φιλικές Σχέσεις και Καλή Γειτονία —που υπεγράφη από την Ελλάδα και την Τουρκία τον Δεκέμβριο— θα πρέπει να παρακάμψει τυχόν ελληνικές αντιρρήσεις.
Η Κύπρος βρίσκεται επί του παρόντος σε αδιέξοδο, όπως και η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο, αναμένουν το αποτέλεσμα της έκθεσης της νέας απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στην Κύπρο, η οποία θα καθορίσει εάν υπάρχει βάση για μια νέα ειρηνευτική πρωτοβουλία υπό την ηγεσία του ΟΗΕ.
Κατά συνέπεια, όπως καταλήγει ο Barin Kayaoglu στο Al-Monitor, η τήξη των πάγων στις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου θα μπορούσε να αποτελέσει έναν περιφερειακό άξονα και να δημιουργήσει νέα ώθηση προς μια πιο ολοκληρωμένη περιοχή.
*Ο Robert Ellis είναι Τούρκος αναλυτής και σχολιαστής. Είναι επίσης διεθνής σύμβουλος στο RIEAS (Institute Research for European and American Studies) στην Αθήνα.
The National Interest
Ἡ Αἴγυπτος νομιμοποιεῖ τό τουρκο-λιβυκό μνημόνιο
Εμείς τούς ανοίξαμε την πόρτα. Η πιο αποτυχημένη κυβέρνηση που γνώρισε η Ελλάδα.