του Γιάννη Μαγκριώτη*
Οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, ακόμη και η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν, υποστήριξαν στην αρχή την στρατιωτική επέμβαση, για να ανατραπεί το καθεστώς των Ταλιμπάν, που είχε φιλοξενήσει και είχε υποστηρίξει την Αλ-Κάιντα, στην επίθεση του Σεπτέμβρη του 2001, στους “Δίδυμους Πύργους” της Νέας Υόρκης και του Πενταγώνου στην Ουάσιγκτον.
Η ανατροπή του καθεστώτος των Ταλιμπάν έγινε εύκολα, η συνέχεια όμως και ακόμη χειρότερα η κατάληξη των τελευταίων ημερών, δείχνει ότι ο “Πόλεμος κατά της τρομοκρατίας”, 20 χρόνια μετά, δεν ήταν και τόσο αποτελεσματικός, κυρίως δεν πέτυχε τον δευτερογενή στόχο, την οικοδόμηση ενός κράτους, που θα έμοιαζε, με τα φιλελεύθερα κράτη της Δύσης.
Την επέμβαση στο Αφγανιστάν, ακολούθησε η επέμβαση στο Ιράκ, όπου τα αποτελέσματα, στην συνέχεια, ήταν αναλογικά, πιο τραγικά.
Ήταν η εποχή του «Τέλους της Ιστορίας» και της «Νέας Τάξης», στις διεθνείς σχέσεις, με την απόλυτη στρατιωτική, πολιτική και οικονομική κυριαρχία των ΗΠΑ, που ακολούθησε την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την κατάρρευση των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης.
Βέβαια, οι επεμβάσεις αυτές, έδωσαν μια δεύτερη Προεδρική θητεία στον Τζώρτζ Μπους τον νεότερο, όμως ούτε εξάλειψη του Ισλαμικού Φονταμενταλισμού είχαμε, ούτε την δημιουργία δημοκρατικών καθεστώτων, αντιθέτως λίγο αργότερα είχαμε ένταση και διάχυση του φαινομένου. Είχαμε επίσης και σπατάλη δυνάμεων της Δύσης, που σύντομα το πλήρωσε στο εσωτερικό της, αλλά και στην διεθνή επιρροή της, αφού νέα κέντρα οικονομικής και πολιτικής ισχύος αναδείχτηκαν, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Κίνα.
Σήμερα, η διαφορετική κατανομή διεθνούς ισχύος είναι εμφανής, όπως εμφανής είναι και ο νέος ρόλος που διεκδικεί, χωρίς να το δηλώνει η Κίνα. Η αλληλεξάρτηση των οικονομιών, ιδίως των βασικών παγκόσμιων παικτών μεγάλη, όπως μεγάλος και ο ανταγωνισμός. Η φιλελεύθερη Δύση χάνει δυνάμεις και επιρροή, αντιθέτως η Κίνα ενισχύει και τις δυνάμεις της και την επιρροή της.
Μας διαφεύγει από την προσοχή μας ότι, η μεγάλη πλειοψηφία των χωρών του πλανήτη δεν έχουν δημοκρατικά καθεστώτα, την τελευταία δεκαετία και το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου ΑΕΠ, παράγεται στις μη δημοκρατικές χώρες και, η τάση αυτή συνεχώς θα ενισχύεται.
Συνεπώς, η αποτυχία της Δύσης στο Αφγανιστάν έχει και ένα συμβολικό χαρακτήρα, που ξεπερνά κατά πολύ τον χαρακτήρα της αποτυχίας που είναι ορατή. Η Κίνα, η Ρωσία, το Πακιστάν και η Τουρκία, είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι, όχι μόνο στην περιοχή, αλλά και ευρύτερα.
Οι εξελίξεις επιβεβαιώνουν ότι, η δύναμη των όπλων δεν μπορεί να επιβάλλει μόνιμες λύσεις.
Επιβεβαιώνουν όμως και κάτι εξίσου σημαντικό: Η δημοκρατία πολύ δύσκολα εξάγεται, εάν ο ίδιος ο λαός δεν μπορεί να δώσει λύσεις, να δημιουργήσει δημοκρατικούς θεσμούς, συνθήκες ασφάλειας και καλύτερες συνθήκες ζωής των πολιτών.
Είναι βέβαια γεγονός ότι, η επιθετική τρομοκρατία της Αλ-Κάιντα στις ΗΠΑ και γενικότερα στις δυτικές χώρες έχει περιοριστεί δραστικά, λόγω των στρατιωτικών επιχειρήσεων της Δύσης και της καλύτερης οργάνωσης της εσωτερικής τους ασφάλειας.
Εκτιμώ ότι, η ηγεσία της Αλ-Κάιντα, αλλά και των άλλων τζιχαντιστικών οργανώσεων, έχοντας πετύχει τον έλεγχο μεγάλων περιοχών, ακόμη και χωρών στην Ασία και την Αφρική, έχει τροποποιήσει την στρατηγική της, ειδικά μετά την δολοφονία του πρώτου αρχηγού της, του Μπιλ Λάντεν.
Έχουν αναστείλει την στρατηγική των τρομακτικών επιθέσεων στο εσωτερικό των ΗΠΑ και γενικά των δυτικών χωρών. Στοχεύουν πλέον στην σταθεροποίηση της εξουσίας τους στις περιοχές που ελέγχουν και στην υπονόμευση των καθεστώτων, όπου υπάρχουν μεγάλοι Μουσουλμανικοί πληθυσμοί, για να πετύχουν την νομιμοποίησή τους και την διεθνή αναγνώριση.
Οι εξελίξεις αυτές είναι αρνητικές για την διεθνή κοινότητα και φυσικά για τους ανθρώπους των χωρών και των περιοχών που πραγματοποιούνται. Η Δύση πρέπει να αφήσει την αυταρέσκεια και την αλαζονεία που την διακρίνει, ιδιαίτερα μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Ο παγκόσμιος ρόλος της έχει μειωθεί και, κανείς δεν ξέρει, ποιοι θα είναι οι συσχετισμοί δυνάμεων, ανάμεσα στα φιλελεύθερα καθεστώτα και στα καθολικά αυταρχικά ή τα κεκαλυμμένα την επόμενη δεκαετία.
Οι πολλαπλές κρίσεις των τελευταίων χρόνων πρέπει να προβληματίσουν περισσότερο κοινωνίες και κυρίαρχες ελίτ, γιατί η συνέχιση της ίδιας πορείας θα οδηγήσει σε καταστρεπτικές συγκρούσεις, πρώτα στο εσωτερικό των δυτικών χωρών και στην συνέχεια σε παγκόσμιο επίπεδο, με πολύ δυσμενείς όρους για αυτές. Τίποτα από τα κεκτημένα των τελευταίων διακοσίων περίπου χρόνων, δεν θα πρέπει να θεωρούνται δεδομένα, ακόμη και μεσοπρόθεσμα.
Η Δύση πρέπει να υπερασπιστεί τις αξίες της με μεγαλύτερη ειλικρίνεια, από ότι έκανε μέχρι σήμερα. Το Αφγανιστάν θα είναι και την επόμενη ημέρα σημείο αξιολόγησής της, τόσο όσον αφορά τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα στην χώρα αυτή, όσο και απέναντι στις χώρες που θα αξιοποιήσουν την εξουσία των Ταλιμπάν, για οικονομικούς και γεωπολιτικούς λόγους.
Η Δύση πρέπει να ασχοληθεί, χωρίς νεοαποικιοκρατικές λογικές και με την Αφρική, ειδικότερα με την ζώνη του Σαχέλ, στην Υποσαχάρια Αφρική, όπου ο Ισλαμικός Φονταμενταλισμός και οι τζιχαντιστικές ομάδες, εκμεταλλευόμενες την φτώχεια και την εξαθλίωση των κατοίκων της, έχει αποκτήσει ισχυρά ερείσματα, ουσιαστικά τον έλεγχο της περιοχής και απειλούν την ΕΕ με νέες μεταναστευτικές ροές και τρομοκρατικές ενέργειες.
Οι εξελίξεις αυτές είναι ιδιαίτερα αρνητικές για τις χώρες της ΕΕ και κυρίως για την χώρα μας.
Οι κυρίως λόγοι, είναι δύο:
1. Η πίεση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών, θα εμφανιστεί σύντομα στα σύνορα της ΕΕ, πρωτίστως σε Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία.
2. Η Τουρκία και ο Ερντογάν, αποκτούν ακόμη περισσότερα γεωπολιτικά πλεονεκτήματα.
Δυστυχώς το Φθινόπωρο έρχεται, με ανοικτά τα παλιά προβλήματα και με νέα, που ακόμη δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε το μέγεθος και την διάρκειά τους.
*Ο Γιάννης Μαγκριώτης διετέλεσε υφυπουργός εξωτερικών.
