του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.
Η επισφαλής διεθνής κατάσταση της συριακής σύγκρουσης
Η κατάσταση στη Συρία εξελίσσεται καθώς ο Άσαντ αντιμετωπίζει εντεινόμενες πιέσεις από πολλαπλά μέτωπα λόγω της μεταβαλλόμενης δυναμικής τόσο εντός της χώρας όσο και στο ευρύτερο γεωπολιτικό τοπίο. Η Ρωσία, ένας κρίσιμος σύμμαχος του Άσαντ, έχει μειώσει τη στρατιωτική και πολιτική εστίασή της στη Συρία λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία. Αυτό έχει δημιουργήσει ένα κενό στην ικανότητα του Άσαντ να βασίζεται στη ρωσική αεροπορική υποστήριξη, τη χρηματοδότηση και τη διπλωματική μόχλευση. Το Ιράν, ένας άλλος από τους βασικούς υποστηρικτές του Άσαντ, αντιμετωπίζει εγχώριες αναταραχές και οικονομικές προκλήσεις. Αυτό περιορίζει την ικανότητά του να διατηρήσει τις πολύπλευρες εκτεταμένες επιχειρήσεις και την υποστήριξή του στο συριακό καθεστώς.
Η αναζωπύρωση της κατακερματισμένης ομάδας τζιχαντιστών Hayat Tahrir al-Sham (HTS) ελέγχει μεγάλο μέρος της επαρχίας του Ιντλίμπ στη βορειοδυτική Συρία και εξασκεί πίεση στις δυνάμεις του Άσαντ. Η HTS έχει δείξει φιλοδοξίες για εδραίωση της διακυβέρνησης και επέκταση της επιρροής πέρα από το προπύργιο της, καταλαμβάνοντας τη Δαμασκό. Επίσης ομάδες ανταρτών που υποστηρίζονται από την Τουρκία επιχειρούν σε μεγάλο βαθμό στο Αφρίν και σε τμήματα της Ιντλίμπ. Αυτές οι ομάδες αμφισβητούν τις δυνάμεις του Άσαντ και έχουν λάβει υλικοτεχνική και στρατιωτική υποστήριξη από την Τουρκία. Ο ρόλος της Τουρκίας οφείλεται στον σκοπό της να αντιμετωπίσει την κουρδική επέκταση και να διατηρήσει την επιρροή της στη βόρεια Συρία.
Οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) υπό την ηγεσία των Κούρδων, ελέγχουν σημαντικά τμήματα της βορειοανατολικής Συρίας και αντιτίθενται στο καθεστώς του Άσαντ. Διατηρούν συμμαχία με τις ΗΠΑ και άλλους διεθνείς παράγοντες και η κύρια εστίασή τους ήταν η σταθεροποίηση των εδαφών που ανακτήθηκαν από τον ISIS. Ωστόσο, παραμένουν μια κρίσιμη δύναμη που αντιτίθεται στον Άσαντ σε στρατηγικούς τομείς.
Η ραγδαία προέλαση της HTS, των δυνάμεων που υποστηρίζονται από την Τουρκία και των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) σηματοδοτούν μια σημαντική καμπή στη συνεχιζόμενη σύγκρουση στη Συρία. Όλες αυτές οι δυνάμεις σε διάφορες επαρχίες, συμπεριλαμβανομένων περιοχών που προηγουμένως ήταν υπό τον έλεγχο του καθεστώτος, φέρεται να κερδίζουν. Αυτό υποδηλώνει μια υποχώρηση των δυνάμεων του Άσαντ ακόμη και σε περιοχές που είχε ανακτήσει.
Γεωπολιτικές επιπτώσεις
Η Τουρκία έχει εδραιώσει την επιρροή της στη βορειοδυτική Συρία, τόσο στρατιωτικά όσο και μέσω διακανονισμών διακυβέρνησης με τοπικές ανταρτικές ομάδες. Οι τουρκικές ενέργειες στοχεύουν στον περιορισμό της κουρδικής αυτονομίας, αλλά πιέζουν άθελά τους τον Άσαντ. Με τη Ρωσία και το Ιράν να αποσπώνται ή να έχουν αποδυναμωθεί, ο Άσαντ αντιμετωπίζει μειωμένη εξωτερική υποστήριξη, η οποία θα μπορούσε να ενθαρρύνει τις δυνάμεις των ανταρτών. Στη Συρία αυτή την ώρα έχουμε την HTS στην Ιντλίμπ, ομάδες που υποστηρίζονται από την Τουρκία στο Αφρίν, κουρδικούς θεσμούς στα ανατολικά, κάτι που δείχνει μια πιθανή de facto διχοτόμηση της Συρίας. Η αδυναμία του Άσαντ να επαναφέρει τον έλεγχο σε αυτές τις περιοχές εδραιώνει περαιτέρω αυτόν τον κατακερματισμό.
Η τρέχουσα δυναμική υποδηλώνει μια περίοδο παρατεταμένης αστάθειας. Το καθεστώς του Άσαντ μπορεί να δυσκολεύεται ολοένα και περισσότερο να ανακτήσει το χαμένο έδαφος, ειδικά χωρίς αποφασιστική διεθνή υποστήριξη. Εν τω μεταξύ, οι αλληλοεπικαλυπτόμενες ατζέντες των αντάρτικων ομάδων και τα διαφορετικά συμφέροντα των εξωτερικών προστάτων θα μπορούσαν να περιπλέξουν την εμφάνιση ενός ενιαίου μετώπου κατά του Άσαντ. Εάν συνεχιστούν αυτές οι τάσεις, η Συρία μπορεί να εισέλθει σε μια φάση όπου κανένας παράγοντας δεν μπορεί να διεκδικήσει κυριαρχία, παρατείνοντας τον κατακερματισμό και τα δεινά της χώρας.
Οι γρήγορες αλλαγές στη Συρία δημιουργούν μια σειρά από δύσκολα προβλήματα πολιτικής για τις ΗΠΑ, την ΕΕ, το Ισραήλ και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς. Αυτές οι επιπλοκές προέρχονται από τις αντικρουόμενες προτεραιότητες της αντίθεσης στον Άσαντ, της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας και της διαχείρισης συμμαχιών σε μια κατακερματισμένη Συρία. Οι επόμενες εβδομάδες είναι κρίσιμες. Οι προόδους των ανταρτών, οι αποστάτες του καθεστώτος και οι αποφάσεις εξωτερικών παραγόντων θα καθορίσουν εάν ο Άσαντ μπορεί να ανασυνταχθεί ή εάν ο έλεγχός του στη Συρία συνεχίζει να καταρρέει. Οπότε τα διλήμματα για τις ΗΠΑ και την ΕΕ, σε αυτές τις ξαφνικές εξελίξεις αποτελούν ένα δύσκολο ζήτημα. Δεν θέλουν τον Άσαντ και έχουν διατηρήσει αυστηρές κυρώσεις εναντίον του. Αλλά δεν τους αρέσει επίσης το HTS, το οποίο είναι γέννημα από την Αλ Κάιντα. Και η Ουάσιγκτον δεν θα θέλει οι δυνάμεις που υποστηρίζονται από την Τουρκία να χτυπήσουν τους SDF. Έχουν βοηθήσει στην καταπολέμηση των υπολειμμάτων του Ισλαμικού Κράτους στην ανατολική Συρία. Το Ισραήλ έχει τα δικά του προβλήματα. Δεν πείραζε ο διάβολος Άσαντ που γνώριζε και δεν θα ήθελε ένα τζιχαντιστικό κράτος στη Συρία. Αλλά αν πέσει, οι Ισραηλινοί θα χαρούν να δουν το Ιράν και τους πληρεξούσιους του να εξαφανίζονται από τα σύνορά τους.
Συμπεράσματα
Οι ΗΠΑ και η ΕΕ πρέπει να ακολουθήσουν βηματισμό πάνω σε ένα τεντωμένο σκοινί, εξισορροπώντας την αντίθεσή τους στον Άσαντ και το HTS με τη δέσμευσή τους προς συμμάχους όπως οι SDF και τη Τουρκία. Εν τω μεταξύ, το Ισραήλ θα συνεχίσει να ενεργεί αποφασιστικά για να εξασφαλίσει τα σύνορά του, υποστηρίζοντας πιθανώς όποια φατρία εξυπηρετεί καλύτερα τους στρατηγικούς της στόχους. Η κατάσταση απαιτεί προσεκτική βαθμονόμηση για να αποφευχθεί περαιτέρω αποσταθεροποίηση και να διασφαλιστεί η δυτική επιρροή στη Συρία μετά τον Άσαντ.
Ενώ η θέση του Άσαντ είναι ολοένα και πιο αβέβαιη, η πολυπλοκότητα της δυναμικής των ανταρτών και της εξωτερικής παρέμβασης σημαίνουν ότι η σύγκρουση της Συρίας απέχει πολύ από το να έχει τελειώσει. Η τελική επίλυση -αν προκύψει- θα εξαρτηθεί από το εάν οι αντάρτες μπορούν να διατηρήσουν την ενότητα και εάν εξωτερικοί παράγοντες επιλέξουν να κλιμακώσουν ή να περιορίσουν τη συμμετοχή τους.
Η κατάρρευση του Άσαντ αντανακλά την κορύφωση πολυετών πολέμου, κυρώσεων και εξωτερικών πιέσεων. Ωστόσο, η πολυπλοκότητα των ανταρτών της Συρίας, σε συνδυασμό με τους περιφερειακούς ανταγωνισμούς και τις εξωτερικές παρεμβάσεις, εμποδίζουν μια ταχεία επίλυση. Ενώ η κατάρρευση του καθεστώτος φαίνεται ολοένα και πιο πιθανή, ο κατακερματισμός της εξουσίας και η απουσία μιας ενωτικής δύναμης για τη Συρία μετά τον Άσαντ διασφαλίζουν ότι η σύγκρουση απέχει πολύ από το τέλος. Οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι για τη διαμόρφωση του μέλλοντος της Συρίας, καθώς τόσο η επιβίωση του Άσαντ όσο και η ήττα του εγκυμονούν μεγάλους κινδύνους για την περιοχή.
*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι μέλος και ερευνητής του Institute for National and International Security, του Strategy International και του Research Institute for European and American Studies.
