Par Rémy Verlyck
Ο διάσημος ηθοποιός και σκηνοθέτης Κλιντ Ιστγουντ με τα οκτώ παιδιά του. Οι πολύτεκνοι, λένε οι ειδήμονες, κάνουν επενδύσεις – δαπάναις τους – υπέρ του έθνους τους,
« Όλοι αναρωτιούνται πώς να αφήσουμε έναν καλύτερο πλανήτη στα παιδιά μας, αλλά θα πρέπει να σκεφτούμε καλύτερα να αφήσουμε καλύτερα παιδιά στον πλανήτη μας“. Αν αυτό το απόφθεγμα που αποδίδεται στον Κλιντ Ίστγουντ είναι όντως από τον Καναδό καθηγητή και συγγραφέα Tζέρι Μπάρνι, μάλλον θα ταίριαζε στον ηθοποιό, πατέρα 8 παιδιών. Σε μια εποχή που η πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής κυριαρχεί στο μυαλό μας, θα μπορούσε η ελαφρώς προκλητική πρόταση να κρύβει κάποια σοφία; Σε ένα πλαίσιο οικολογικής ανησυχίας και καταρρέουσας εμπιστοσύνης στο μέλλον, όλο και περισσότεροι άνθρωποι χάνουν το ενδιαφέρον τους για τη ζωή και αρνούνται ή διστάζουν να τεκνοποιήσουν. Ωστόσο, φαίνεται ότι η γέννηση λιγότερων παιδιών δεν θα είχε ουσιαστικά καμία επίδραση στο περιβάλλον. Αυτή η τάση θα μπορούσε ακόμη και να έχει ως αποτέλεσμα την επιβράδυνση του ρυθμού της καινοτομίας που απαιτείται για την οικολογική μετάβαση, θέτοντας σοβαρά σε αμφιβολία τις γεωπολιτικές και οικονομικές ισορροπίες που γνωρίζουμε.
«Οικο-άγχος» ή «σολασταλγία»: δύο νέες λέξεις για να πούμε ένα νέο κακό. Ορίζουν ένα αίσθημα αναταραχής και απόγνωσης μπροστά στην κλιματική αλλαγή, με έντονες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία. Ορίζονται τόσο ως αντίδραση στην προσωπική εμπειρία της υποβάθμισης του περιβάλλοντος του ατόμου, όσο και ως ένα κοκτέιλ αγωνίας και θυμού μπροστά στην επίγνωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε πλανητική κλίμακα και των μικρών ενεργειών που υλοποιούνται. από πολιτικούς ηγέτες για να την αντιμετωπίσουν.
Σύμφωνα με μια μελέτη του Καθολικού Πανεπιστημίου της Λουβέν που πραγματοποιήθηκε το 2021 με 2.080 συμμετέχοντες από 8 χώρες στην Ευρώπη και την Αφρική, το 12% των ανθρώπων επηρεάζεται ψυχολογικά από το οικολογικό άγχος. Οι γυναίκες και οι κάτω των 40 ετών φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο από αυτό το φαινόμενο, αν και δεν μπορεί να διαπιστωθεί σχέση με το μορφωτικό επίπεδο. Μια άλλη μελέτη που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο του Μπαθ το 2021 σε 10.000 νέους σε 10 χώρες και δημοσιεύτηκε στο The Lancet επιβεβαιώνει τον αντίκτυπο του οικολογικού άγχους: το 84% των νέων Δυτικών δηλώνουν ότι ανησυχούν για την υπερθέρμανση του πλανήτη, το 59% ανησυχούν εξαιρετικά και το 40% διστάζουν να τεκνοποιήσουν. Αυτός ο αριθμός πρέπει να είναι υψίστης σημασίας για όσους ενδιαφέρονται για γεωπολιτική και οικονομική προοπτική. Οι ερωτηθέντες έχουν αρνητική εικόνα για τις ενέργειες που εφαρμόζει η κυβέρνησή τους, που κρίνονται ανεπαρκείς, προκαλώντας ένα αίσθημα προδοσίας, εκπρόσωπος της οποίας είναι η Γκρέτα Τούνμπεργκ. Το κοινωνικό και οικονομικό κόστος αυτού του νέου άγχους πρέπει να μας ανησυχήσει, ενώ το Ίδρυμα FondaMental υπολογίζει το κόστος της ψυχικής ασθένειας σε 160 δισεκατομμύρια ευρώ στη Γαλλία το 2018, επηρεάζοντας 12 εκατομμύρια ανθρώπους ακόμη και πριν από την κρίση υγείας.
Οι Οικολόγοι βρήκαν τον μεγάλο ένοχο για τη μόλυνση του περιβάλλοντος: τον άνθρωπο! Ο άνθρωπος σε σύγκριση με… τα ασπρόρουχα, …τα πλαστικά και… τα χόρτα. Δεν πέρασε αιώνας που κάποιοι άλλοι υπολόγιζαν πόσα σαπούνια μπορούν να παράγουν από έναν άνθρωπο και το έκαναν πράξη!…
Ναι μεν …αλλά
Βλέπουμε λοιπόν τις επιπτώσεις των κλιματικών διαταραχών όχι μόνο στον βιότοπό μας αλλά και στην ψυχή μας, με αποτέλεσμα αυτό το θέμα να επηρεάζει την αναπαραγωγική συμπεριφορά. Το 2017, η Αμερικανίδα κλιματολόγος Kimberly Nicholas του Πανεπιστημίου Lund κέρδισε διεθνή φήμη δημοσιεύοντας μια μελέτη που προσδιορίζει ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να μειώσουμε το αποτύπωμα άνθρακα ήταν να κάνουμε λιγότερα παιδιά. Η μετάδοση ζωής θα ήταν κακό για τον πλανήτη, επειδή το παιδί και οι απόγονοί του θα ήταν πηγές γιγάντων εκπομπών άνθρακα.
Αλλά η ίδια επέστρεψε στα συμπεράσματά της στο ” Under the sky we make, how to be human in a warming world (2020)», και αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Σ’ αυτό, με την υποστήριξη της επιστήμης, υποστηρίζει ότι αν οι επιλογές ζωής που κάνουμε όλοι σε ατομικό επίπεδο είναι σημαντικές επειδή συσσωρεύονται, γίνονται σχεδόν ασήμαντες αν συγκριθούν με τον «αντίκτυπο των πολιτικών συστημικής ενεργειακής μετάβασης που εφαρμόζονται σε κυβερνητικό επίπεδο. « Η μείωση του πληθυσμού δεν θα σώσει τον πλανήτη », λέει τώρα ο επιστήμονας. Ακόμη και αν η μείωση του πληθυσμού είχε αυτή τη δύναμη, θα ήταν πιθανότατα πολύ αργά σήμερα για αυτόν τον μοχλό να έχει οποιαδήποτε επίδραση στην υπερθέρμανση του πλανήτη, προσθέτει.
Μείωση παγκοσμίως
Ερχόμενοι σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις για μια επικίνδυνη εκθετική αύξηση του πληθυσμού που ανακοινώθηκε τη δεκαετία του 1960, οι επιστήμονες ανακοινώνουν ότι η γήρανση του πληθυσμού που ήδη εργάζεται στις ευρωπαϊκές κοινωνίες θα επεκταθεί σε ολόκληρο τον πλανήτη. Σύμφωνα με μια μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Bill & Melinda Gates και δημοσιεύτηκε στο The Lancet τον Ιούλιο του 2020, οι δημογράφοι προβλέπουν ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός, που σήμερα υπολογίζεται στα 7,87 δισεκατομμύρια, θα φτάσει στο οροπέδιο στα μέσα του 21ου αιώνα, πριν μειωθεί. Η κορυφή θα φτάσει το 2064 με εκτίμηση 9,7 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, πριν πέσει στα 8,8 δισεκατομμύρια στο τέλος του αιώνα. 23 χώρες θα έβλεπαν ακόμη και τον πληθυσμό τους να μειώνεται στο μισό, συμπεριλαμβανομένων της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Ιαπωνίας και της Ταϊλάνδης. Μεταξύ των συμπερασμάτων της μελέτης, η γήρανση και η μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας θα παρεμποδίσει την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη και, κατά συνέπεια, την ικανότητα χρηματοδότησης της καινοτομίας που είναι απαραίτητη για την οικολογική και χωρίς αποκλεισμούς μετάβαση. Ακόμη πιο εκπληκτικό είναι ότι τα ποσοστά γονιμότητας δεν θα επαρκούν πλέον για την ανανέωση των γενεών σε 183 χώρες από τις 195. Αυτό εξηγεί τις διαδοχικές ανατροπές της Κίνας, που ανησυχούσε ιδιαίτερα και συνηθίζει να σχεδιάζει το μέλλον της μακροπρόθεσμα. Μετά τον τερματισμό της περίφημης πολιτικής του ενός παιδιού το 2015, η Κίνα έχει επιτρέψει ένα τρίτο παιδί ανά οικογένεια από το 2021 και έχει μειώσει εξουσιαστικά και δραστικά τις δυνατότητες για άμβλωση.
Στη Γαλλία περισσότερο από ό,τι αλλού, η ισορροπία του κοινωνικού συστήματος βασίζεται στην αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών, και μαζί με αυτήν στον δικό μας τρόπο μας να «αποτελούμε έθνος». Εάν το συνολικό ποσοστό γονιμότητας έφτασε τα 1,84 παιδιά ανά γυναίκα το 2020, είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι όταν ρωτήθηκαν για τον ιδανικό αριθμό παιδιών που επιθυμούν, οι γυναίκες απαντούν κατά μέσο όρο 2,39, πέραν του 2,05 του απαραίτητου για την ανανέωση των γενεών. Το εάν οι γυναίκες στερούνται τα επιθυμητά παιδιά στη χώρα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την έβδομη δύναμη του κόσμου, εγείρει ερωτήματα. Ανεπαρκής φροντίδα κατά τους πρώτους τρεις μήνες της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό, κακή αντίληψη για εκτρώσεις, έλλειψη μαιών, πολιτισμική πρόκληση της συμμετοχής των πατέρων στη φροντίδα και την εκπαίδευση των παιδιών, διαθεσιμότητα παιδικής μέριμνας, αλλά και η μείωση της συζυγίας και η ανεπιθύμητη αγαμία πρέπει να ληφθούν υπόψη σε έναν ολιστικό προβληματισμό. Το σημείωμα για το ποσοστό γεννήσεων που δημοσιεύθηκε τον Μάιο του 2021 από την Ύπατη Αρμοστεία Σχεδιασμού επιβεβαιώνει ότι η Γαλλία λαμβάνει σοβαρά υπόψη το ζήτημα του ποσοστού γεννήσεων.
Γεννήσεις και…επενδύσεις
Σύμφωνα με τις προβλέψεις που αναλύθηκαν το 2018 από το Ίδρυμα Robert Schuman στο «Ευρώπη 2050: δημογραφική αυτοκτονία», η Ευρώπη θα δει τον πληθυσμό της να παραμένει στάσιμος περίπου 500 εκατομμύρια και να χάνει 49 εκατομμύρια άτομα σε ηλικία εργασίας. « Με συνολικό ποσοστό γονιμότητας κοντά στο 1,5, η Ευρώπη θα έχει αύριο γενιές νέων εργαζομένων κατά ένα τρίτο λιγότερες από τις σημερινές. Η μείωση του αριθμού των γεννήσεων ισοδυναμεί, για μια χώρα, με το τι σημαίνει μείωση των επενδύσεων για μια εταιρεία. Αυτό καθιστά δυνατό να επωφεληθείτε, για ορισμένο χρονικό διάστημα, από μια πιο άνετη ταμειακή ροή, με κόστος σοβαρών μεταγενέστερων προβλημάτων ».
Για να αντιμετωπίσει τη γήρανση του πληθυσμού, η Κίνα επέτρεψε τρίτο παιδί, ενώ η Ευρώπη καταφεύγει στην αθρόα μετανάστευση μουσουλμάνων, αδιαφορώντας για την εθνική συνοχή.
Φυσικά, το να μην θέλεις να είσαι γονιός είναι σεβαστό και οι άνθρωποι που κάνουν αυτή την επιλογή δεν πρέπει να νιώθουν ένοχοι. Ωστόσο, ο οικολογικός λόγος δεν ισχύει. Όχι μόνο η στέρηση της αναπαραγωγής δεν έχει σχεδόν καμία επίπτωση στην κλιματική αλλαγή, αλλά η γήρανση του πληθυσμού θα έχει βαθιές οικονομικές, κοινωνικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις, μειώνοντας την ικανότητα αντίδρασης. Επομένως, η φροντίδα για τη βιωσιμότητα των κοινωνιών μέσω μιας βιώσιμης αύξησης του ποσοστού γεννήσεων πρέπει να τεθεί στο επίκεντρο του προβληματισμού μας. Για αυτό, είναι επιτακτική ανάγκη η ενίσχυση του οικογενειακού οικοσυστήματος όπου οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν δαπανηρές δυσκολίες ανθρώπινες και κοινωνικές. Αυτό απαιτεί τη συνέχιση της βελτίωσης της ισορροπίας επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών· αλλά και κυρίως να αφουγκραστούμε τις απαιτήσεις για μια οικολογική και βιώσιμη μετάβαση αυτής της ανήσυχης και θυμωμένης νεολαίας που έχει ήδη πληγεί τόσο από την υγειονομική κρίση, σε σημείο να χάσει τη διάθεση για ζωή και τη μετάδοσή της. Για να σώσουμε τον πλανήτη, η λύση βρίσκεται μέσα μας, σε αντίθεση με αυτό που μερικές φορές πιστεύουμε.
Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος
Πηγή: https://www.lefigaro.fr/vox/societe/pourquoi-la-natalite-doit-etre-au-coeur-de-la-reflexion-ecologique-20211213
