«Γαλλικό κοινωνικό μοντέλο, ξάδελφο των σκανδιναβικών, η φιλοδοξία του Μακρόν»

Του Αλκη Καλλιαντζίδη Οικονομολόγου [email protected] www.kalkis.eu

Ο κουρνιαχτός, γύρω από τα 5 Διατάγματα και τα 36 ανακοινωθέντα μέτρα μεταρρύθμισης του γαλλικού Κώδικα Εργασίας, άρχισε να κατακάθεται, τουλάχιστον μέχρι τις προαναγγελθείσες ξεχωριστές συγκεντρώσεις της 12^ης  και 23^ης Σεπτεμβρίου 2017. Η μαζική συμμετοχή ή μη σε αυτές θα μας βοηθήσει να δούμε τον βαθμό που «οι Γάλλοι απεχθάνονται τις μεταρρυθμίσεις», όπως δήλωσε, εμφανώς ενοχλημένος, ο Emmanuel Macron κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη Βουλγαρία.

Η κυβερνητική πλευρά μας ενημερώνει ότι οι μέχρι τώρα ανακοινώσεις της δεν είναι παρά μόνο η αρχή μιας βαθιάς μεταρρύθμισης. Όχι  για να γίνει η Γαλλία «μια χώρα χαμηλού κόστους», αλλά για να δημιουργήσει ένα Γαλλικό κοινωνικό μοντέλο, «ξάδελφο των σκανδιναβικών μοντέλων». Αυτή είναι η φιλοδοξία του Μακρόν. Η υπουργός εργασίας, Muriel Pénicaud, σε συνέντευξή της δήλωσε στις 3 Σεπτεμβρίου 2017 στους δημοσιογράφους Jannick Alimi, Catherine Gasté, Bérengère Lepetit και Sébastien Lernould, στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας Le Parisien : «Πιστεύουμε ότι ένας μεγάλος αριθμός επιχειρηματιών και εκπροσώπων των συνδικαλιστικών οργανώσεων είναι έτοιμοι να συμμετάσχουν σε έναν εποικοδομητικό  διάλογο. Πρέπει  να τολμήσουμε τον κοινωνικό  διάλογο. Αυτό θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα, την καινοτομία και την κοινωνική πρόοδο».

Διέλαθε της προσοχής των ελληνικών ΜΜΕ η υποδοχή του σοσιαλδημοκράτη Σουηδού πρωθυπουργό Στέφαν Λεβέν στο Παρίσι από τον Γάλλο πρόεδρο ο οποίος θεωρεί το σκανδιναβικό μοντέλο ως «μια πραγματική πηγή έμπνευσης» για τη χώρα του. Φυσικά η κάθε χώρα έχει τις θετικές ή αρνητικές ιδιαιτερότητές της, για αυτό και τα διάφορα μοντέλα δεν μπορούν να είναι αυτούσια μεταφέρσιμα. Σε μια χώρα σαν τη Γαλλία όπου οι κοινωνικές δαπάνες είναι από τις υψηλότερες στην Ε.Ε., όπως δείχνουν τα στοιχεία του παρακάτω πίνακα, τι είναι αυτό που έλκει τον Μακρόν προς το σουηδικό μοντέλο ;

Κοινωνικές δαπάνες σε ποσοστό ΑΕΠ στη Γερμανία, Γαλλία και ΕΕ

2008  2009  2010  2011  2012  2013  2014

EU-28         25,9   28,7   28,6   28,3   28,7   28,9   28,7

Γερμανία     27,1   30,5   29,8   28,6   28,7   29,0   29,1

Γαλλία        30,4   32,9   32,9   32,7   33,5   33,9   34,3

«Η Σουηδία κατάφερε να εξελίξει το κοινωνικό της μοντέλο χωρίς ποτέ να το προδώσει και να συμφιλιώσει ένα μοντέλο ανταγωνιστικότητας με μια πραγματική απαίτηση για κοινωνική δικαιοσύνη», δήλωσε ο Μακρόν υποδεχόμενος  τον πρωθυπουργό της Σουηδίας στις 31 Ιουλίου 2017 στο μέγαρο Elysée. Η διαφορά είναι η εξής : στη Σουηδία και τις γειτονικές χώρες, αυτή η προσέγγιση συνεπάγεται προστασία για κάθε πολίτη που εγγυάται το κράτος πρόνοιας, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης στην εκπαίδευση, την υγεία, τη βασική σύνταξη, την ασφάλεια αλλά και τους βρεφονηπιακούς σταθμούς. Όλο αυτό το κοινωνικό οπλοστάσιο χρηματοδοτείται από τους φόρους και όχι από εισφορές, όπως στη Γαλλία.

Η μακρονιστική  προσέγγιση φαίνεται  να ευνοεί την επαγγελματική κατάρτιση, την ευελιξία με ασφάλεια και τη μετατροπή της συνταξιοδότησης σε ένα ενιαίο σύστημα (37 είναι τα ασφαλιστικά ταμεία στη Γαλλία σήμερα!). Η Muriel Pénicaud είχε 48 συναντήσεις διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους,  δίνοντας στη μεταρρύθμιση ένα  σκανδιναβικό αέρα. Όμως τα Διατάγματα είναι κάτι το αδιανόητο στη Σκανδιναβία. Εκεί δεν συμβαίνει τίποτα χωρίς κοινοβουλευτική συζήτηση, όπου, προκειμένου να εξασφαλιστεί ένα διαρκές αποτέλεσμα, πρέπει να υπερβαίνονται οι όποιες πολιτικές διαιρέσεις για να καταλήξουν σε ένα σχέδιο αποδεκτό από όλους.

Όταν μιλάμε για το σκανδιναβικό μοντέλο, σκεφτόμαστε πρώτα τη Σουηδία. Το σουηδικό πρότυπο βασίστηκε στη συνεχή ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας που υποστηρίζεται από δημόσιες παρεμβάσεις στην αγορά εργασίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, τα μακροοικονομικά μεγέθη έγιναν σταδιακά κόκκινα. Η παραγωγή κατέρρευσε και το δημόσιο χρέος εξερράγη. Η κυβέρνηση ανταποκρίθηκε  στο ύψος  της πρόκλησης. Μέσω του κοινωνικού διαλόγου, ξεκίνησε την επανα-θεμελίωση  του κράτους πρόνοιας  μαζί με τα συνδικάτα και έσφιξε τη ζώνη του για να μειώσει το έλλειμμα. Η Σουηδία πάει καλύτερα τώρα, όπως έγραψαν στις 02-08-2017, στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας Libération ο Vibeke Knoop Rachline νορβηγός δημοσιογράφος στο Παρίσι, και ο πανεπιστημιακός στο Όσλο   Franck Orban. Η χώρα επέστρεψε στην ανάπτυξη, η ανεργία μειώνεται και το δημόσιο χρέος μειώθηκε στο 40% του ΑΕΠ. Αλλά με τίμημα το τέλος της «σκανδιναβικής εξαίρεσής» του. Αυτά τα μέτρα είχαν βαθιές επιπτώσεις στη σουηδική κοινωνία. Ορδές  νέων έχουν διασχίσει τα σύνορα του νέου σκανδιναβικού Eldorado: τη Νορβηγία. Λιγότερο γνωστό στο γαλλικό κοινό, είναι αυτό που έχει επιτύχει καλύτερα για αρκετές δεκαετίες, παρά τη μείωση των εσόδων της από το πετρέλαιο. Η Νορβηγία κατέχει την 3^η θέση στον κόσμο όσον αφορά το κατά κεφαλή ακαθάριστο εγχώριο προϊόν.  Έχει  μόλις εδραιωθεί στην κορυφή των χωρών «των πιο ευτυχισμένων στον κόσμο», σύμφωνα με την έκθεση World Happiness.Έχει τον υψηλότερο μέσο όρο σε διάφορους τομείς, όπως η διακυβέρνηση, η υγεία και η ηθική. Οι Νορβηγοί εξηγούν αυτή την επιτυχία με το αίσθημα  του ανήκειν σε μια κοινότητα που μοιράζεται την ιδέα του κοινού καλού. Από την άλλη, η πολιτική συζήτηση τους φαίνεται μονότονη.

Αυτή η κουλτούρα συναίνεσης βασίζεται σε ένα κοινωνικό συμβόλαιο που συνδυάζει την εμπιστοσύνη με την  διαφάνεια. Αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη κοινωνικών εταίρων με τους οποίους το κράτος, σε εθνικό επίπεδο, και οι  επιχειρηματίες, σε τοπικό επίπεδο,  διατηρούν έναν μόνιμο διάλογο για την επίτευξη του συμβιβασμού. Ένα υψηλό ποσοστό συνδικαλιστικής συνείδησης (52 με 70% συνδικαλισμένοι εργαζόμενοι) συμβάλλει στην ανάδυση και τη βιωσιμότητά του. Σε εθνικό επίπεδο, ο διάλογος αυτός καθιστά δυνατή τη γενική νομιμοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων (ηλικία συνταξιοδότησης, διάρκεια και προϋποθέσεις παροχών ανεργίας, μισθολογικά κλιμάκια) που εμποδίζουν τον κίνδυνο αδιεξόδου. Στη Σκανδιναβία, οι κατώτατοι μισθοί είναι διαπραγματεύσιμοι  με συλλογικές συμβάσεις (συνδικάτα και εργοδότες) και δεν επιβάλλονται κάθετα από τους πολιτικούς. Το υψηλό επίπεδο συνδικαλιστικής οργάνωσης περιορίζει τον κίνδυνο της αποστράτευσης των εργαζομένων και της αυταρχικής απόκλισης της επιχείρησης. Στη Γαλλία, μόνο το 11% των εργαζομένων είναι συνδικαλισμένοι.

Ένα τέτοιο μοντέλο δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς μια προτεσταντική ηθική, που απουσιάζει από τους Γάλλους Καθολικούς. Στις έννοιες της καθολικότητας και της ισότητας, η σκανδιναβική κουλτούρα  προσθέτει και την έννοια  της υπευθυνότητας του ατόμου (εκεί δηλαδή δεν ισχύει ότι ο Λαός είναι αλάνθαστος). Η αύξηση των ατομικών εισφορών, η αυστηροποίηση  των όρων χορήγησης δικαιωμάτων και η μείωση του ύψους του επιδόματος ανεργίας ακολουθούν μια διπλή λογική: οικονομική, διότι οι κυβερνήσεις πρέπει να ελέγχουν τις δημόσιες δαπάνες και ηθική, επειδή η εθνική κοινότητα δεν μπορεί να ανταμείβει την αδράνεια, όπως ακριβώς δεν μπορεί να δεχτεί ότι μια μειονότητα (οι ασφαλισμένοι των ευγενών ταμείων π.χ. στα καθ’ημάς) επιβαρύνει την πλειοψηφία με ένα πρόσθετο φορτίο. Το άτομο μπορεί να υπολογίζει στο κράτος, αλλά ξέρει ότι πολλά αναμένονται και από αυτό το ίδιο.

Το ερώτημα είναι ο Macron θα καταφέρει να συμβιβάσει το κεφάλαιο με την εργασία, σε με μια γαλλική κοινωνία καθολική που το θεωρεί ασυμβίβαστο; Αφού κυριαρχεί ακόμα «η ταξική πάλη» σε μεγάλη μερίδα της ; Τα στελέχη της κυβέρνησής του απαντούν καταφατικά, ισχυριζόμενα ότι με τις μεταρρυθμίσεις τους θα μεταφέρουν το κέντρο βάρους του κοινωνικού διαλόγου μέσα στην επιχείρηση, και ιδιαίτερα την μικρομεσαία, κι έτσι το κεφάλαιο και η εργασία θα συνυπάρξουν εποικοδομητικά κατά το σκανδιναβικό μοντέλο.

Θα περιμένουμε να δούμε με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον …