Αυτό είναι το έγγραφο που θωρακίζει την Κυπριακή Δημοκρατία  

Την εξόχως εμπιστευτική γνωμάτευση των διεθνών νομικών Lowe και Pellet για τη συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας στη διάσκεψη της Γενεύης και αν γεννούνται ρίσκα για τη συνέχισή της αποκαλύπτει το SigmaLive και η  «Σημερινή».

Η 19 σελίδων γνωμάτευση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ακόμη και χωρίς τη διακριτή συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας – δηλαδή χωρίς την πρόσκλησή της όπως και έγινε – δεν τίθεται οποιοδήποτε ζήτημα. Παρά ταύτα οι δύο έγκριτοι νομικοί είχαν υποδείξει ότι θα ήταν απαραίτητο και επαρκές μέτρο προστασίας να προέβαινε σε δήλωση ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ότι «η συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας στη διάσκεψη για τη διερεύνηση πρακτικών λύσεων στο πρόβλημα που συζητεί γίνεται άνευ βλάβης (without prejudice) στη γνωστή θέση ότι η συνθήκη του 1960 για τις εγγυήσεις είναι άκυρη».

Θέση που θα συμβάδιζε απόλυτα με τη γνωστή κάθετη τοποθέτηση στο non paper εργασίας του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά ότι η παραβίαση της συνθήκης από την Τουρκία το 1974 την καθιστά ανενεργή και άκυρη.

Σημειώνεται, πάντως, με έμφαση ότι η γνωμάτευση των δύο ξεκαθαρίζει σε μεγάλο βαθμό ότι πιθανή τροποποίηση ή κατάργηση των Συνθηκών Εγγύησης και Συμμαχίας θα πρέπει να υπογραφεί από την Κυπριακή Δημοκρατία πριν από την έγκριση μιας συμφωνίας σε ξεχωριστά δημοψηφίσματα.

Επαρκής πανοπλία

Στη γνωμάτευσή τους, η οποία παραμένει όσο ποτέ επίκαιρη, αφού η Διάσκεψη της Γενεύης ουσιαστικά συνεχίζεται, οι δύο εμπειρογνώμονες από Γαλλία και Βρετανία καταλήγουν στο συμπέρασμα, αντλώντας νομολογία από το διεθνές δίκαιο και κυρίως από τη Σύμβαση της Βιένης για το δίκαιο των Συνθηκών, ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορεί παρά να είναι μέρος της όποιας συμφωνίας ακύρωσης ή μετατροπής των υπό συζήτηση συνθηκών, λέγοντας χαρακτηριστικά πως «θα ήταν χωρίς νόημα να τροποποιηθεί η συνθήκη του 1960 αν απουσίαζε ένα μέρος της, πόσω μάλλον η Κυπριακή Δημοκρατία, της οποίας η πολιτική οντότητα είναι το αντικείμενο και ο στόχος της εν λόγω συνθήκης».

Σημειώνουν, μάλιστα, πως η εν λόγω Συνθήκη (Εγγυήσεων) μπορεί να θεωρηθεί και ως διμερής (οι εγγυήτριες δυνάμεις ως ένα σώμα και η Κ.Δ το άλλο) και ως εκ τούτου η παρουσία του ενός εκ των δύο μερών είναι αναγκαία προϋπόθεση.

Επικαλούμενοι, δε, το σχετικό άρθρο της Συνθήκης της Βιένης απαριθμούν τρία διαφορετικά δικαιώματα που διαθέτουν τα συμβαλλόμενα μέρη διεθνών συνθηκών:

– Το δικαίωμα να ενημερώνονται για οποιαδήποτε πρόταση τροποποίησης μίας συνθήκης
– Το δικαίωμα να λαμβάνουν μέρος στη λήψη απόφασης για την πρόταση τροποποίησης
– Το δικαίωμα να συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις για την τροποποίηση

Το κρίσιμο ζήτημα

Κατά τους δύο εξέχοντες νομικούς, ένα ήταν (και εξακολουθεί να είναι) το δύσκολο ερώτημα σε σχέση με τη διάσκεψη και αυτό αφορά στο «κατά πόσον η Κυπριακή Δημοκρατία δικαιούται να αποφασίσει ακριβώς στο πώς θα εκπροσωπηθεί σε μια τέτοια διάσκεψη». Και καταλήγουν σε τέσσερις κατά την άποψή τους ξεκάθαρες απαντήσεις, ως εξής:

1. Η Ε/κ κοινότητα δεν έχει νομικό δικαίωμα συμμετοχής υπό αυτή την ιδιότητα στη διάσκεψη των συμβαλλομένων μερών της Συνθήκης του 1960 που έχει στόχο την τροποποίηση ή την κατάργησή της.

2. Η Κυπριακή Δημοκρατία, όπως και τα άλλα κράτη – μέρη της Συνθήκης, έχει το δικαίωμα να αποφασίσει από μόνη της τη σύνθεση της αντιπροσωπείας της στη διάσκεψη. Παρεμφερώς η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να εντάξει στην αντιπροσωπεία της εκπροσώπους της Ε/κ κοινότητας.

3. Κανένα από τα συμβαλλόμενα κράτη δεν είναι νομικά υποχρεωμένο να συμμετέχει στη Διάσκεψη και η Τουρκία μπορεί νομικά να αντιδράσει για τη σύνθεση της αντιπροσωπείας της Κυπριακής Δημοκρατίας και να μη συμμετέχει στη διάσκεψη (όπως η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να πράξει το ίδιο, αντιδρώντας στη σύνθεση της τουρκικής αντιπροσωπείας).

4. Ένα κράτος μέρος της Συνθήκης είτε συμμετέχει επίσημα, είτε όχι στη Διάσκεψη έχει το δικαίωμα να αποδεχθεί οποιαδήποτε τροποποίηση της συνθήκης. Και αντίστροφα είτε συμμετέχει επίσημα, είτε όχι μπορεί να απορρίψει οποιαδήποτε τροποποίηση.

Συνέπειες μη «αναγνώρισης»

Το πόνημα των δύο νομικών απαντά και στο κρίσιμο ερώτημα αν προκύπτουν συνέπειες με βάση το διεθνές δίκαιο, από τη στάση της Τουρκίας (που επιβεβαιώθηκε στη Γενεύη) να δηλώνει ενώπιον της διάσκεψης ότι δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία. Και η απάντησή τους είναι ότι «η μόνη συνέπεια που υπάρχει περιορίζεται σε συμβολικό και πολιτικό χαρακτήρα, άρα δεν προκύπτει εκ τούτου έννομο αποτέλεσμα».

Σημειώνουν, δε, πως δεδομένου του σεβασμού στις διεθνείς συνθήκες, η Τουρκία έχει νομική υποχρέωση να αντιμετωπίζει την Κυπριακή Δημοκρατία ως κράτος. Αυτό που, κατά τους δύο έγκριτους νομικούς, έχει δικαίωμα να κάνει η Τουρκία – και προφανώς το πράττει – είναι να μην αναγνωρίζει την Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς δεν προκύπτει από το διεθνές δίκαιο μια τέτοια υποχρέωση.

Και καταλήγουν πως δήλωση πριν ή κατά τη διάρκεια της διάσκεψης από την Τουρκία περί μη αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας (όπως έγινε) μπορεί να αγνοηθεί και η διάσκεψη να συνεχιστεί κανονικά. Χαρακτηρίζουν, τέλος, ως εντελώς θεωρητικό το ρίσκο «αποαναγνώρισης», «υποβάθμισης» ή «εξαφάνισης» της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ενέκριναν εισήγηση

Όπως προκύπτει από τη μελέτη της γνωμάτευσης ουσιαστικά οι δύο νομικοί ενέκριναν την πρόταση του Προέδρου της Δημοκρατίας για αποστολή επιστολής στον ΓΓ του ΟΗΕ με την οποία ξεκαθάρισε ότι συμμετέχει στη διάσκεψη υπό τη διπλή του ιδιότητα, δηλαδή ως Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και ως εκπρόσωπος της Ε/κ πλευράς.

Η δε συζήτηση που ξεκίνησε στη Γενεύη για τη μη ανάρτηση της σημαίας της Κυπριακής Δημοκρατίας είχε ήδη απαντηθεί, μετά από σχετικό ερώτημα του Προέδρου της Δημοκρατίας, από την εν λόγω γνωμάτευση, η οποία ξεκαθάρισε ότι η ανάρτηση ή όχι σημαίας ή σημαιών (πχ «ΤΔΒΚ») δεν συμβάλλει σε αλλαγή των υφιστάμενων δεδομένων, αναγνώρισης δηλαδή της Κυπριακής Δημοκρατίας αλλά και μη αναγνώρισης του κατοχικού καθεστώτος.

Ένα άλλο συναφές σημείο είναι το γεγονός πως οι δύο νομικοί απέρριψαν a priori την εκπροσώπηση της Κυπριακής Δημοκρατίας από τον Υπουργό Εξωτερικών, παρόντος του Προέδρου, ο οποίος θα φαινόταν ότι εκπροσωπεί μόνο την Ε/κ κοινότητα και θα οδηγούσε σε παράξενες συνθήκες. Σημειώνουν μάλιστα ότι με βάση το διεθνές δίκαιο κάτι τέτοιο ουσιαστικά θα περιέπλεκε την κατάσταση.

Διαβάστε περισσότερα με την εφημερίδα Σημερινή.