Αυταρχισμός στην πΓΔΜ

Ο FABIO MATTIOLI είναι επιστημονικός συνεργάτης στο Κέντρο Ευρωπαϊκών και Μεσογειακών Σπουδών, στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.

Γύρω στις 11 μ.μ., την Κυριακή 11 Δεκεμβρίου 2016, η πΓΔΜ ανακάλυψε ότι τα δύο κύρια κόμματά της είχαν τερματίσει στήθος με στήθος στις πρόωρες βουλευτικές εκλογές. Οι υποστηρικτές του πρώην πρωθυπουργού Νίκολα Γκρουέφσκι, ηγέτη της κυβερνώντος κόμματος Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση-Δημοκρατικό Κόμμα Μακεδονικής Εθνικής Ενότητας (VMRO-DPMNE), και ο Ζόραν Ζάεφ, αρχηγός του αντιπολιτευόμενου κόμματος Σοσιαλδημοκρατική Ένωση της Μακεδονίας (SDSM), συγκεντρώθηκαν μόλις λίγα μέτρα μακριά οι μεν από τους δε στο κέντρο των Σκοπίων, την πρωτεύουσα της πΓΔΜ, για να γιορτάσουν την υποτιθέμενη νίκη τους. Ήταν ασαφές ποιο κόμμα, αν μπορέσει κάποιο, θα ήταν σε θέση να σχηματίσει κυβέρνηση.

Ο Γκρουέφσκι του VMRO-DPMNE εξασφάλισε 51 από τις 120 συνολικές έδρες, δύο περισσότερες από το SDSM του Ζάεφ. Ακριβώς όπως ψηφίστηκε για να κυβερνήσει ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, παρά (ή εξαιτίας) τις απειλές του να στείλει στην φυλακή την πολιτική αντίπαλό του, την καταβολή 25 εκατομμυρίων για να διευθετήσει μια μήνυση για απάτη και την κομπορρημοσύνη του για μη-συναινετικό σεξ [1] σε μαγνητοταινία, έτσι και ο Γκρουέφσκι ήταν σε θέση να κερδίσει ένα πλήθος ψήφων παρά το γεγονός ότι είναι βυθισμένος σε σκάνδαλα, διαμαρτυρίες και κατηγορίες για απάτη. Η εκλογή του Trump έχει στείλει κύματα σοκ σε ολόκληρο τον κόσμο, προκαλώντας μια χαοτική αναζήτηση απαντήσεων για το πώς εξελέγη, ποια θα είναι η πολιτική του, και πώς η αντιπολίτευση μπορεί να ξαναβρεί τον βηματισμό της. Εξαιρώντας τις δυνάμεις ενόρασης, ο καλύτερος τρόπος για να αναλυθούν οι δυνατότητες μιας προεδρίας Trump είναι μέσω της εξέτασης συγκρίσιμων ηγετών. Και ο Γκρουέφσκι της πΓΔΜ μπορεί να αποδειχθεί ένα διδακτικό παράδειγμα.

Όπως και οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, οι εκλογές στα Σκόπια εξαπέλυσαν βαθιές εντάσεις. Ακόμη και πριν από τις εκλογές, οι ισχυρισμοί περί των εγκληματικών ενεργειών Γκρουέφσκι ξετυλίγονται σαν επεισόδιο του [σήριαλ] House of Cards. Τον Ιανουάριο του 2015 [2], ο Γκρουέφσκι δήλωσε δημοσίως ότι ο Ζάεφ ετοίμαζε πραξικόπημα και διέταξε να κατασχεθεί το διαβατήριό του. Λίγο αργότερα, ο Ζάεφ ξεκίνησε να δημοσιοποιεί μαγνητοφωνήσεις στις οποίες ακούγονταν μέλη της κυβέρνησης να συζητούν παράνομες δραστηριότητες. Ο Γκρουέφσκι και ο εσωτερικός κύκλος του VMRO-DPMNE φέρεται να μηχανεύτηκαν ένα τεράστιο πρόγραμμα υποκλοπών που κρατούσε στοιχεία για το 1% του πληθυσμού (περίπου 20.000 πολίτες) [3], όπου περιλαμβάνονται τα μέλη της αντιπολίτευσης, διπλωμάτες, δημοσιογράφοι και επιχειρηματίες. Ούσες τώρα δημόσιες, αυτές οι ηχογραφήσεις αποκαλύπτουν το αυταρχικό στυλ του Γκρουέφσκι: Πολιτικοί ξυλοδαρμοί, ισοπέδωση κρίσιμων περιουσιακών στοιχείων επιχειρηματιών, και παράνομη κερδοσκοπία επί ακινήτων είναι μόνο μερικές από τις εγκληματικές πράξεις που αποκαλύπτονται. Στο πιο ποταπό σημείο τους, υπουργοί του VMRO-DPMNE ακούγονται να διακωμωδούν τον Martin Neskovski, ένα νεαρό συμπαθούντα το VMRO-DPMNE ο οποίος σκοτώθηκε το 2011 από τον σωματοφύλακά του Γκρουέφσκι, ενώ γιόρταζε την τρίτη εκλογική νίκη του Γκρουέφσκι.

Η δημόσια κατακραυγή για το σκάνδαλο οδήγησε σε ένα ξέσπασμα, τον Απρίλιο του 2016, όταν οι διαδηλωτές έριξαν «βόμβες» μπογιάς στο κοινοβούλιο της πΓΔΜ και σε άλλους θεσμούς. Η «πολύχρωμη επανάσταση» [4] δεν ήταν μια έκφραση εθνικής απογοητεύσεις, της κύριας πηγής της αστάθειας στην πΓΔΜ, αλλά μάλλον μια απαίτηση για την παραίτηση του Γκρουέφσκι και την κατάργηση μιας μαζικής απονομής χάριτος που προστάτεψε τον εσωτερικό κύκλο του VMRO-DPMNE από το να διωχθεί για παραπτώματα.

Αντιμέτωπος με την αυξανόμενη δυσαρέσκεια, ο Γκρουέφσκι δεν παραιτήθηκε. Αντ’ αυτού, οργάνωσε αντισυμμαχίες και όρμησε. Για να αποφευχθεί η κλιμάκωση της βίας, μεσολαβητές της ΕΕ μεσίτευσαν μια συμφωνία [5] για νέες εκλογές, που αποδείχθηκε ότι ήταν δύσκολο να οργανωθούν [6]. Οι ταινίες που διέρρευσαν είχαν αποκαλύψει εκτεταμένη εκλογική νοθεία στις προηγούμενες εκλογές. Ανελκυστήρες τέθηκαν εκτός λειτουργίας για να εμποδίσουν ηλικιωμένους ψηφοφόρους του SDSM να προσεγγίσουν τις κάλπες, θανόντες ήταν εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους, και σε ορισμένες περιπτώσεις είχαν δοθεί σε αλλοδαπούς διαβατήρια της πΓΔΜ για να ψηφίσουν [7] υπέρ του VMRO-DPMNE. Προγραμματισμένες για τον Απρίλιο του 2016, στην συνέχεια για τον Ιούνιο και μετά για τον Σεπτέμβριο, οι εκλογές με τη μεσολάβηση της ΕΕ δεν πραγματοποιήθηκαν παρά τον περασμένο μήνα, όταν το SDSM και άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης αισθάνθηκαν σίγουρα για τις εκλογικές διαδικασίες.

Ο ΠΑΡΑΓΩΝ ΤΥΠΟΣ

Τόσο ο Γκρουέφσκι όσο και ο Trump δελέασαν τον Τύπο [8]. Τα πιο ακραία tweets του Τραμπ απολάμβαναν κάλυψη όλο το εικοσιτετράωρο από μέσα ενημέρωσης που βασίζονταν στην δημόσια κατακραυγή. Στην πΓΔΜ, ο Γκρουέφσκι κυριάρχησε στην κάλυψη των μέσων χάρη στην υποστήριξη των επιχειρηματιών στους οποίους ανήκουν τηλεοράσεις και εφημερίδες. Ψευδείς ειδήσεις διαπότισαν και τις δύο πολιτικές εκστρατείες. Κατά ειρωνικό τρόπο, Σκοπιανοί διέσπειραν παραπληροφόρηση σχετικά την Δημοκρατική αντίπαλο του Τραμπ [9], Χίλαρι Κλίντον, με την έκδοση πλαστών ειδήσεων οι οποίες αναμεταδόθηκαν από μεγάλα μέσα μαζικής ενημέρωσης ή συνδέθηκαν με ιστότοπους υποστηριζόμενους από την Ρωσία. Αν και με λιγότερο επιρροή, η ίδια παραπληροφόρηση μάστισε την σκοπιανή εσωτερική πολιτική. Οι «ψευδείς ειδήσεις» ως φαινόμενο εμφανίστηκαν για πρώτη φορά εκεί τον Μάιο του 2015, στον απόηχο της αιματηρής αντιτρομοκρατικής επιχείρησης που διεξήχθη από ομάδες SWAT της πΓΔΜ στην βόρεια πόλη του Κουμάνοβο. Οι ντόπιοι και οι Δυτικοί αναλυτές [10] υπονόησαν ότι η ξαφνική εμφάνιση των «τρομοκρατών» ήταν πιθανότατα ένα παιχνίδι του Γκρουέφσκι για να σταματήσει τις διογκούμενες διαδηλώσεις. Εμπνευσμένα από την Ρωσία μέσα ενημέρωσης [11] υποστήριξαν ότι η Δύση ήταν πίσω και από τις διαδηλώσεις και από τις τρομοκρατικές επιθέσεις. [Η Δύση] αποσκοπούσε, σύμφωνα με το επιχείρημα, να αποτρέψει μια συμφωνία για τον αγωγό που υποστηρίζεται από την Ρωσία. Κατά την διάρκεια των εκλογών, πλαστές ιστοσελίδες ειδήσεων είχαν στηθεί από εκπροσώπους του VMRO-DPMNE [12]. Το κόμμα διενήργησε επίσης εκτεταμένο «τρολάρισμα» [στμ: δημοσίευση εμπρηστικού ή άσχετου περιεχομένου ώστε να προξενηθούν αντιδράσεις] στο Facebook.

Όταν μελετώνται οι επιπτώσεις των πλαστών ειδήσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες και την πΓΔΜ, η δύσκολη οικονομική κατάσταση των ψηφοφόρων είναι το κλειδί. Αντι-κατεστημένες θεωρίες συνωμοσίας δελεάζουν τόσο τους Σκοπιανούς όσο και τους Αμερικανούς ψηφοφόρους που έχουν βιώσει την ταχεία αποβιομηχάνιση. Μην κάνετε λάθος: Παρότι ο Trump και ο Γκρουέφσκι δεν δόμησαν τις καμπάνιες τους γύρω από τη νίκη των φτωχότερων ψηφοφόρων, είχαν όντως γοητεύσει τους ψηφοφόρους στις ραγδαία επιδεινούμενες περιοχές των «Ζωνών της Σκουριάς» [13] κάποτε γνωστών για τις φιλελεύθερες ή τις σοσιαλιστικές απόψεις τους.

Εγκαταλελειμμένα εργοστάσια, άδειες αίθουσες σωματείων, και σάπια αστυνομικά τμήματα στο Ντιτρόιτ μοιάζουν ακριβώς όπως τα καταρρέοντα πολυκαταστήματα στο Προμπιστίπ, στην ανατολική πΓΔΜ, κάποτε μια από τις πιο ευημερούσες κοινότητες της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Αποβιομηχάνιση δεν σημαίνει μόνο ένα διευρυνόμενο κενό στην εκπαίδευση ή το εισόδημα. Σημαίνει πλήρη διάλυση της ταυτότητας των πολιτών, των οποίων η πίστη στα συνδικάτα, την κοινωνική πρόοδο και την κινητικότητα των τάξεων υπονομεύεται ριζικά. Ο Γκρουέφσκι και ο Trump δελέασαν αυτούς τους δυσαρεστημένους ψηφοφόρους, καθώς και εκείνους που ήταν φιλικοί προς τις διατάξεις περί κοινωνικής πρόνοιας ή καλωσόριζαν ένα ισχυρό κράτος. Πολλοί από αυτούς τους ίδιους ψηφοφόρους είχαν υποστηρίξει τον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα το 2012 ή εμπνεύστηκαν από τον Δημοκρατικό προεδρικό υποψήφιο Bernie Sanders [14] στο Ουισκόνσιν, το Μίσιγκαν και την Πενσυλβάνια. Στην πΓΔΜ, οι ψηφοφόροι από τις «Ζώνες της Σκουριάς» έδειξαν μια βαθιά νοσταλγία για τον σοσιαλισμό και είδαν τον Γκρουέφσκι ως έναν δεξιόστροφο πολιτικό που υλοποιεί αριστερόστροφες κοινωνικές πολιτικές.

Ο Trump και ο Γκρουέφσκι παρουσίασαν τους εαυτούς τους ως επιχειρηματίες που ξέρουν πώς να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, και αμφότεροι στηρίχθηκαν στις επιδόσεις τους σε αστικά έργα για να επιδείξουν το μέλλον που είχαν υποσχεθεί. Ο εκλεγμένος πρόεδρος Trump έχει φτιάξει την περιουσία του από μεγάλα οικοδομήματα που δίνουν μια εικόνα υπερβολής και πολυτέλειας. Στον απόηχο της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, ο Γκρουέφσκι προώθησε το έργο «Σκόπια 2014», το οποίο έκανε ένα λίφτινγκ στην σοσιαλιστική όψη των Σκοπίων, που τώρα έχει μετατραπεί σε ένα μεγαλοπρεπές ή, όπως λένε μερικοί, κιτς νεο-μπαρόκ θέαμα. Παρά το γεγονός ότι οι αρχιτέκτονες και άλλοι κάτοικοι των πόλεων γελοιοποίησαν το έργο, πολλά άτομα της εργατικής τάξης βρήκαν νόημα στα νέα Σκόπια, ένα διεθνές «σήμα κατατεθέν» που θα μπορούσε να φέρει την πΓΔΜ [15] πίσω στην παγκόσμια σκηνή. Λίγα από αυτά τα κτίρια, στα Σκόπια ή στην πόλη της Νέας Υόρκης, θα ήταν δυνατό να γίνουν χωρίς φοροαπαλλαγές, επιδοτήσεις του δήμου, και πολιτικά ρουσφέτια που ο Τραμπ απέκτησε χάρη στην οικογένειά του [16] και που ο Γκρουέφσκι επέβαλλε για να ευνοήσει τους επιχειρηματικούς συμμάχους του [17].

ΜΙΑ ΑΔΥΝΑΜΗ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

Υποστηρικτές της αντιπολιτευτικής Σοσιαλδημοκρατικής Ένωσης της Μακεδονίας (SDSM) γιορτάζουν κατά την διάρκεια των βουλευτικών εκλογών στα Σκόπια, τον Δεκέμβριο του 2016. STOYAN NENOV / REUTERS
——————————————————–

Οι Σκοπιανοί της εργατικής τάξης δεν πίστευαν ότι το SDSM θα θεσπίσει μια σημαντικά διαφορετική ατζέντα από αυτήν της νυν κυβέρνησης. Ένα πλήρες 67% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων πήγαν στις κάλπες το 2016 –κατά 5% περισσότεροι από όσους το 2014- αλλά η αύξηση ήταν σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της εξαίρεσης δόλιων ψηφοφόρων από τους εκλογικούς καταλόγους. Δεν υπήρχαν αρκετοί νέοι ψηφοφόροι ενάντιοι στον Γκρουέφσκι για να ανατρέψουν την κυβέρνησή του. Το SDSM δεν προκάλεσε σημαντικές αποσκιρτήσεις από το VMRO-DPMNE, το οποίο έλαβε μόνο 30.000 λιγότερες ψήφους το 2016 σε σχέση με το 2014. Αυτό θα μπορούσε να υποδεικνύει ότι τα βαρίδια του Ζάεφ ήταν πάρα πολλά για ορισμένους ψηφοφόρους ώστε να τα χωνέψουν. Ο Ζάεφ συνελήφθη το 2008 με την κατηγορία της διαφθοράς, αλλά ισχυρίστηκε ότι ήταν ένα πολιτικό θύμα του καθεστώτος Γκρουέφσκι. Η δημόσια απήχησή του περιορίστηκε επίσης από την έλλειψη διαφάνειας που περιέβαλλε τις μαγνητοφωνήσεις που διέρρευσαν, των οποίων η προέλευση και η πλήρης έκταση δεν έχει ακόμη καθοριστεί.

Και ακριβώς όπως και η παράταξη της Χίλαρι Κλίντον εντός του Δημοκρατικού Κόμματος, το SDSM δεν ενισχύθηκε από την συμπάθειά του προς τις νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές. Υπό την θητεία του, οι ολιγάρχες άνθισαν, η ανεργία αυξήθηκε στο 40% και τα μέτρα λιτότητας εγκρίθηκαν (σε συμφωνία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) για να αντισταθμίσουν το οικονομικό σοκ της σύγκρουσης του 2001. Το κερασάκι στην τούρτα ήταν ίσως η «από πάνω προς τα κάτω» προσέγγιση του κόμματος στην προεκλογική εκστρατεία, που έμοιαζε με το αποτυχημένο «ένα μέγεθος ταιριάζει σε όλους» μοντέλο της εκστρατείας της Κλίντον [18] που κατάφερε να αποξενώσει πιθανούς ψηφοφόρους.

Στις 9 Ιανουαρίου του 2017, ο Γκρουέφσκι έλαβε την εντολή σχηματισμού νέας κυβέρνησης. Με μόνο δύο εκπροσώπους περισσότερους από τον Ζάεφ, θα αντιμετωπίσει δύσκολες προκλήσεις. Θεωρητικά, θα μπορούσε να αντλήσει από τους Αλβανούς πρώην εταίρους του συνασπισμού του, της «Δημοκρατικής Ένωσης για την Ενσωμάτωση». Ωστόσο, σε μια πρωτοφανή κίνηση, τα τρία μεγάλα αλβανικά κόμματα, τα οποία ελέγχουν 18 έδρες, διαμόρφωσαν μια κοινή πλατφόρμα [19]. Απαιτούν την χρήση της αλβανικής ως δεύτερης επίσημης γλώσσας της χώρας, δίκαιη εκπροσώπηση στην δημόσια διοίκηση, καθώς και υποστήριξη για το Γραφείο του Ειδικού Εισαγγελέα, το οποίο θα πρέπει να επαληθεύσει τους ισχυρισμούς περί διαφθοράς στους κόλπους της κυβέρνησης Γκρουέφσκι. Αυτές οι συνθήκες είναι απίθανο να δελεάσουν το VMRO-DPMNE, αλλά μπορεί επίσης να αποξενώσουν κάποιους υποστηρικτές του Ζάεφ, οι οποίοι φοβούνται ότι όσο περισσότερα δικαιώματα χορηγούνται σε Αλβανούς τόσο θα αποδυναμώνεται το σκοπιανό κράτος.

Η ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Το παράδειγμα της πΓΔΜ παρέχει ένα παράθυρο σε πιθανούς δρόμους που θα μπορούσε να πάρει ο «τραμπισμός». Οι θεσμοί ενδέχεται να έχουν σημαντική αντίσταση και αντισώματα, όπως πρότεινε ο Ομπάμα, αλλά στην τρέχουσα οικονομική συγκυρία, είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι. Ο Γκρουέφσκι δεν ξεκίνησε ως ένας αυταρχικός ηγέτης, αλλά το καθεστώς του έχει διαρκέσει δέκα χρόνια μέχρι σήμερα, και προκάλεσε εκτεταμένες κοινωνικές συγκρούσεις και οικονομική ζημία. Η ανεπαρκής και υπό όρους χρηματοδότηση στο όνομα των «ισοσκελισμένων προϋπολογισμών» κάνει τις κρατικές υπηρεσίες επιρρεπείς σε πολιτικές πιέσεις. Η κυβέρνηση Γκρουέφσκι ήταν σε θέση να εξαγοράσει νομιμοφροσύνη με την απόσυρση της χρηματοδότησης από οργανισμούς που δεν ήταν σύμφωνοι με τις απόψεις της και την παροχή οικονομικών πόρων σε εκείνους που την υποστήριξαν. Το αίτημα του Τραμπ να δει τους καταλόγους των προγραμμάτων και των ιδιωτών που δραστηριοποιούνται σε τομείς όπως η ισότητα των φύλων [20] και η κλιματική αλλαγή [21] υπαινίσσεται μια δυνητικά παρόμοια διαδικασία.

Αγανάκτηση, εφάπαξ συλλαλητήρια, ακόμα και καθημερινές διαδηλώσεις δεν ήταν αρκετά για να ανατρέψουν το σκοπιανό καθεστώς. Οι αναρτήσεις στο Facebook και οι μαζικές κινητοποιήσεις επέτρεψαν στους Σκοπιανούς να ξεκινήσουν συζητήσεις για θέματα όπως η βιαιότητα της αστυνομίας και ο πολεοδομικός σχεδιασμός, αλλά δεν έχουν παρακινήσει καμία πραγματική πολιτική αλλαγή. Πιο σημαντικό, οι διαμαρτυρίες δεν έχουν εμπλακεί παραγωγικά με εκείνους τους 500.000 Σκοπιανούς που υποστηρίζουν το καθεστώς του VMRO-DPMNE. Σε ένα τέτοιο πολωμένο πλαίσιο, οι αυταρχικές τάσεις στα Σκόπια έχουν ριζώσει παρέχοντας μια αίσθηση εξωπραγματικού -με γύψινες προσόψεις, ψεύτικες αντι-διαδηλώσεις και θεωρίες συνωμοσίας μεταμφιεσμένες ως ειδήσεις.

Υπάρχουν, ωστόσο, τρόποι για να ξεπεραστούν αυτά τα προβλήματα. Στις 11 Δεκεμβρίου του 2016, οι αλβανικής καταγωγής ψηφοφόροι στην πΓΔΜ ψήφισαν υπέρ του SDSM, ξεπερνώντας χρόνια δυσπιστίας και εθνοτικού κατακερματισμού. Ένας αυξανόμενος αριθμός ελευθερόστομων δημόσιων προσώπων από την αλβανική μειονότητα της πΓΔΜ πιέζουν δημόσια τα κόμματά τους να αποφύγουν τον Γκρουέφσκι, συνεχίζοντας έτσι τις λαϊκές, πολυεθνικές προσπάθειες να ταρακουνήσουν την πολιτική [σκηνή]. Αυτό είναι ένα ελπιδοφόρο μάθημα για τις Ηνωμένες Πολιτείες: Όπου χτίστηκαν οι υποδομές φροντίδας [22] και η καθημερινή αλληλεγγύη, η προοδευτική πολιτική αλλαγή είναι εφικτή.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/southeastern-europe/2017-01-12/a…

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.politico.com/story/2016/10/trump-wapo-229299
[2] https://www.theguardian.com/world/2015/feb/27/fears-macedonias-fragile-d…
[3] https://www.privacyinternational.org/node/816
[4] http://www.dw.com/en/macedonia-colorful-revolution-paints-raucous-rainbo…
[5] http://www.nytimes.com/2016/07/22/world/europe/macedonias-political-part…
[6] http://blogs.lse.ac.uk/europpblog/2016/04/19/macedonias-political-crisis…
[7] http://balkanist.net/exit-strategy-failing-government/
[8] https://www.nytimes.com/2016/03/16/upshot/measuring-donald-trumps-mammot…
[9] https://www.buzzfeed.com/craigsilverman/how-macedonia-became-a-global-hu…
[10] https://www.theguardian.com/world/2015/may/11/macedonia-violence-nikola-…
[11] https://www.rt.com/op-edge/259541-macedonia-unrest-west-russia-pipeline/
[12] http://www.balkaninsight.com/en/article/fake-news-sites-used-in-macedoni…
[13] http://www.nytimes.com/2016/11/13/business/economy/can-trump-save-their-…
[14] http://www.salon.com/2016/12/14/5-incredible-moments-of-bernie-sanders-t…
[15] https://culanth.org/articles/229-counterfeiting-the-nation-skopje-2014-a…
[16] http://www.nytimes.com/2016/09/18/nyregion/donald-trump-tax-breaks-real-…
[17] http://skopje2014.prizma.birn.eu.com/en
[18] http://www.politico.com/story/2016/12/michigan-hillary-clinton-trump-232547
[19] http://www.intellinews.com/macedonia-s-ethnic-albanian-parties-set-condi…
[20] https://www.nytimes.com/2016/12/22/us/politics/state-department-gender-e…
[21] https://www.washingtonpost.com/news/energy-environment/wp/2016/12/09/tru…
[22] https://www.culanth.org/fieldsights/88-fieldnotes-on-union-square-anti-o…

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition