Από την Τουρκία στον Τραμπ και τα βαλκανικά φαντάσματα – Πολυπλοκότητα και χάος

Ικανοποίηση για την απόφαση του Αρείου Πάγου να μην εκδοθούν οι οκτώ Τούρκοι στρατιωτικοί που κατέφυγαν στην Ελλάδα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του Ερντογάν, εκφράζεται από το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της κοινής γνώμης. Ικανοποίηση εκφράζουμε και από τις στήλες αυτές καθώς από την πρώτη στιγμή υποστηρίξαμε την ανάγκη σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ικετών που κατέφυγαν στην ελληνική πολιτεία για να σωθούν από τους διώκτες τους. Η απόφαση των δικαστών δεν συνάδει μόνο με τα νομικά κείμενα του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού αλλά και με τις διαχρονικές ελληνικές και ευρωπαϊκές αξίες.

Είναι απόφαση που τιμά την ελληνική δικαιοσύνη, την ελληνική πολιτεία, τον ελληνικό λαό.

Ήδη, οι δυνάμεις που είναι προσκολλημένες στον αυταρχικό ηγέτη της γειτονικής χώρας άρχισαν τις απειλές αλλά, σίγουρα, μεγάλο μέρος της τουρκικής κοινωνίας, με το οποίο αξίζει ένας διάλογος για τη συμβίωση των δύο λαών, θα εκτιμήσει την απόφαση των Ελλήνων δικαστών. Ο Ερντογάν, είναι εμμονικός και εμπαθής. Σίγουρα θα προσπαθήσει να οξύνει τις σχέσεις της χώρας του με την Ελλάδα. Χρειάζεται εγρήγορση σε όλα τα μέτωπα για την αντιμετώπιση της αναμενόμενης προκλητικότητάς του.

(Φωτ.: EPA / Paul Zinken)

Η απόφαση έχει και μια άλλη διάσταση. Μπορεί να σημάνει το τέλος της ελληνικής δορυφοροποίησης.

Ας διαμηνυθεί στην απέναντι πλευρά πως ο ελληνικός λαός είναι βαθύτατα φιλειρηνικός αλλά και αποφασισμένος να διατηρήσει τις αξίες για τις οποίες νομίζει πως αξίζει να ζει.

Αυτές οι αξίες είναι καταγεγραμμένες στην πολιτισμική συλλογική συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας. Γι αυτό είναι απορίας άξιον γιατί η σπουδή του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής να προτείνει την αφαίρεση της Αντιγόνης από τη διδακτέα ύλη στη Μέση Εκπαίδευση.

Την απόφαση της ελληνικής Δικαιοσύνης εξήρε ο διεθνής Τύπος (φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Παντελής Σαΐτας)

Η Ελλάδα, είχε ανάγκη μιας διεθνούς καταξίωσης και επιβεβαίωσης της διαχρονικής αξιακής της ύπαρξης. Τα τελευταία αρκετά χρόνια υπάρχει ένας συνεχής διασυρμός της χώρας και του λαού της, κάτι που δεν το αξίζει η ελληνική κοινωνία. Παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα, η ελληνική πολιτεία έχει θεσμούς που, και κατά το γράμμα και κατά το πνεύμα με το οποίο λειτουργούν, έχουν στο κέντρο του ενδιαφέροντός τους τον άνθρωπο.

Τι να περιμένουμε από τον Ερντογάν
Σίγουρα από την πλευρά του Ερντογάν θα πρέπει να αναμένεται κλιμάκωση των προκλήσεων. Αλλά, ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισής τους είναι η σταθερή διαμήνυση προς την απέναντι πλευρά πως η Ελλάδα είναι κράτος δικαίου, κράτος που σέβεται τις διαχρονικές ανθρώπινες αξίες. Και, πως, ακόμη και αν ο ίδιος ο κ. Ερντογάν, κατέφευγε στην Ελλάδα θα είχε ανάλογη αντιμετώπιση, όπως οι σημερινοί οκτώ τούρκοι στρατιωτικοί, απέναντι στους διώκτες τους.

Στα σενάρια που κατά καιρούς προτείνονται στον Ερντογάν για τη διαμόρφωση του νομικού πλαισίου της χώρας του (θυμίζω πως θέλει να επαναφέρει την ποινή του θανάτου), του επισημαίνεται από διεθνείς φίλους του πως ανάλογα με αυτά που θα διαμορφώσει θα αντιμετωπίσει και ο ίδιος όταν έρθει η ώρα της απομάκρυνσής του από την εξουσία.

Οι τουρκικές παραβιάσεις στο Αιγαίο δεν αποτελούν πλέον έκπληξη

Τι θα πρέπει να αναμένουμε ως προκλήσεις; Οι συνήθεις παραβιάσεις στον αέρα και τη θάλασσα είναι κανόνας και θα συνέβαιναν είτε με είτε χωρίς την απόφαση για τους «οκτώ».

Μια αύξηση των προσφυγικών ροών θα πρέπει να αναμένεται και μια σκλήρυνση της τουρκικής θέσης στο Κυπριακό. Τα ανοίγματα, όπως στις θρησκευτικές ελευθερίες,  θα αντιμετωπίσουν, επίσης, προβλήματα και οι πράκτορες του τουρκικού κράτους στη Θράκη θα δραστηριοποιηθούν. Μια ρητορεία περί Λοζάνης θα πρέπει, επίσης, να αναμένεται, αλλά, από τα λόγια ως την πράξη η απόσταση είναι τεράστια. Η συγκυρία, πάντως, δεν ευνοεί τον Τούρκο πρόεδρο να ανοίξει και άλλα μέτωπα καθώς, οι συριακές εξελίξεις δεν είναι καθόλου ευνοϊκές γι’ αυτόν.

Τα μηνύματα που φθάνουν από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού δημιουργούν στην Άγκυρα μια νευρικότητα. Μπορεί ο Αμερικανός πρόεδρος να μιλά για τη διαμόρφωση ζωνών στη Συρία για τον έλεγχο των προσφυγικών ροών –και αυτή είναι μια εξ αρχής τουρκική θέση, με σκοπό τον έλεγχο του κουρδικού διαδρόμου–αλλά, αυτό δεν σημαίνει πως θα δημιουργηθούν. Η Ρωσία ήδη αντέδρασε και τα σχέδια που έχει η Μόσχα είναι πολύ διαφορετικά.

Βάσεις κατασκευάζουν ΗΠΑ-Ρωσία στη Συρία
Το συριακό δράμα έχει και άλλες πράξεις. Οι ΗΠΑ κατασκευάζουν έξι βάσεις στις κουρδικές περιοχές και αυτό δεν είναι καθόλου καλή είδηση για την Τουρκία. Η κουρδική οντότητα στη Συρία, ενδεχομένως, και η ανάδυση ενός κρατικού κουρδικού μορφώματος είναι πολύ πιθανό να συμβεί, καθώς γεωπολιτικά ευνοεί και τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, καθώς του παρέχει στρατηγικό βάθος, το οποίο το έχει απόλυτη ανάγκη για την επιβίωσή του.

Από τις ειρηνευτικές συνομιλίες στην Αστάνα (φωτ.: EPA / Igor Kovalenko)

Οι Ρώσοι κάλεσαν τους Κούρδους στην Αστάνα, πρωτεύουσα του Καζαχστάν, όπου διεξάγονται συνομιλίες για το μέλλον της Συρίας αν και είναι, ακόμη νωρίς για αποφάσεις.

Εκτός από τις ΗΠΑ που κατασκευάζουν, όπως προαναφέραμε, βάσεις στις κουρδικές περιοχές, και οι Ρώσοι έχουν ανακοινώσει πως υπέγραψαν με τον Άσαντ συμφωνία 49 ετών, η οποία θα ανανεωθεί άλλα 25 έτη αν δεν την καταγγείλει κανένα μέρος, για τη μετατροπή της βάσης της Ταρτούς από βάση ελλιμενισμού και ανεφοδιασμού σε πλήρη βάση.

(Φωτ.: cnn.com)

Στη βάση αυτή θα μπορούν να ελλιμενίζονται και να έχουν πλήρεις εγκαταστάσεις έντεκα ρωσικά πλοία. Η Ταρτούς της Συρίας είναι η μόνη βάση την οποία έχει η Ρωσία στη Μεσόγειο και οι πρώτες εγκαταστάσεις δημιουργήθηκαν το 1977. Είναι στρατηγικής σημασίας ρωσική επιλογή διότι δίνει στη Μόσχα τη δυνατότητα να έχει ναυτική παρουσία εκτός του Ευξείνου Πόντου όπου το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αποκλείσει το ρωσικό στόλο.

Η Τουρκία παρακολουθεί τις εξελίξεις μετά την άνοδο του κ. Τραμπ στην αμερικανική προεδρία αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο πως η αμερικανική πολιτική θα ικανοποιήσει την Άγκυρα.

Η πολιτική αυτή παραμένει, ακόμη, ένα ερώτημα την απάντηση του οποίου αναμένουν πολλοί. Ωστόσο, έγκυροι διεθνείς αναλυτές εκτιμούν πως τα αμερικανοτουρκικά συμφέροντα είναι αποκλίνοντα και πως η Τουρκία του Ερντογάν δημιουργεί στρατηγική αστάθεια στην περιοχή.

Τουρκικά τεθωρακισμένα στις επιχειρήσεις επί του συριακού εδάφους (φωτ.: EPA / Sedat Suna)

Αν και στρατιωτικοί αναλυτές θεωρούν πως η τουρκική επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» πήγε καλά μέχρι σήμερα, αφού προσέδωσε στην Τουρκία συγκεκριμένα εδαφικά κέρδη, ο τουρκικός στρατός έχει καθηλωθεί έξω από την πόλη Αλ-Μπαμπ, η κατάληψη της οποίας από τις δυνάμεις του ISIS θεωρείται στρατηγικής σημασίας ενέργεια για να υλοποιήσει η Άγκυρα το στρατιωτικό της σχέδιο, να αποσείσει, δηλαδή, τους Κούρδους ανατολικά του Ευφράτη. Αρκετά θα εξαρτηθούν από το αν η Τουρκία καταλάβει την πόλη αυτή  ή θα προστρέξει για το σκοπό αυτό ο συριακός στρατός ο οποίος εκδήλωσε το σχετικό ενδιαφέρον του.

Ο Ερντογάν, έχει και άλλες στρατιωτικές φιλοδοξίες στην περιοχή, κυρίως, να καταδιώξει τους Κούρδους όχι μόνο στο εσωτερικό της χώρας του αλλά και στο Ιράκ όπου βρίσκονται οι βάσεις του PKK αλλά, όλα αυτά θα εξαρτηθούν από το αν καταφέρει να διαμορφώσει διεθνή υποστήριξη κάτι που δείχνει εξαιρετικά δύσκολο.

Ο Ερντογάν πίσω από το πραξικόπημα;
Στη Δύση έχει γίνει βεβαιότητα πως ο Τούρκος πρόεδρος επιχειρεί να ισλαμοποιήσει, πλήρως, τους θεσμούς του κράτους του. Νορβηγική ιστοσελίδα (υπενθυμίζω πως ο γ.γ. του ΝΑΤΟ είναι Νορβηγός) έγραψε πρόσφατα πως αν και δεν υπάρχει επίσημο έγγραφο του ΝΑΤΟ, στη συμμαχία εκτιμούν πως πίσω από το δήθεν αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία ήταν ο Ερντογάν. Η ιστοσελίδα επικαλούμενη Τούρκους αξιωματούχους, επισήμανε πως ο Ερντογάν ετοίμαζε το «πραξικόπημα» εδώ και ένα χρόνο με σκοπό να διώξει από τις τάξεις του στρατού αλλά και από τη δημόσια διοίκηση όλους όσους θεωρεί αντιπάλους του. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει βαθιά συνείδηση πως για να μετατρέψει τη χώρα του από «κοσμική» σε ισλαμική πρέπει να κάνει αυτού του είδους τις βαθιές αλλαγές.

(Φωτ.: EPA / Sedat Suna)

Όλα αυτή η μεσανατολική ρευστότητα συμβαίνει σε μια εποχή που ο Αμερικανός πρόεδρος διαμηνύει την πρόθεσή του να συγκρουστεί με την Ευρώπη και δηλώνει ξεκάθαρα πως δεν τον ενοχλεί η διάλυσή της. Το σενάριο της Γερμανικής Ευρώπης και της αποσταθεροποίησής της θα είναι κυρίαρχο στις συζητήσεις το επόμενο διάστημα ενώ δεν είναι χωρίς σημασία να θυμηθούμε πως στους δύο παγκοσμίους πολέμους του 20ου αιώνα αντιπαρατέθηκε ο αγγλοσαξονικός κόσμος (συν τη Γαλλία) με τη Γερμανική συμμαχία.

Το σύστημα είναι πολύπλοκο (αλληλοεπηρεάζεται) και πολύ χαοτικό. Δεν είμαστε παρατηρητές αλλά συμμετέχοντες.

Και σε ό,τι μας αφορά γίνεται ακόμη πιο ασταθές με την αφύπνιση των βαλκανικών εθνικιστικών φαντασμάτων.

Παντελής Σαββίδης