Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected], www.kalkis.eu
Ενώ η ασκούμενη πολιτική Μητσοτάκη στο μεταναστευτικό γίνεται αποδεκτή από τη μεγάλη πλειοψηφία, οι καταγγελίες εναντίον της Ελλάδας πληθαίνουν
«11.200 πρόσφυγες, εν Ελλάδι, αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την κοινωνική τους στέγη, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία που ισχύει από τον Μάιο του 2020, γεγονός που μειώνει τον χρόνο στέγασης από 6 σε 1 μήνα μετά την απόκτηση ασύλου».
Έτσι συνοψίζεται η σχετική καταγγελία στην ανταπόκριση από την Αθήνα της Marina Rafenberg στον ηλεκτρονικό Le Monde, στις 10-6-2020, με τίτλο : «Στην Αθήνα, τα δεινά των προσφύγων που βρίσκονται υπό 
έξωση από τα διαμερίσματά τους» (A Athènes, la détresse des réfugiés en voie d’expulsion de leurs appartements) και τη δημοσίευση της διπλανής φωτογραφίας (της LOUISA GOULIAMAKI / AFP). Ο εικονιζόμενος Abdelkader Rahmoun, ένας 44χρονος Σύριος, και η οικογένειά του στο διαμέρισμά τους στον Πειραιά, στις 29 Μαΐου 2020, όπως και άλλοι πρόσφυγες, θα πρέπει να εγκαταλείψουν την κατοικία που τους δόθηκε από μια ΜΚΟ. «Είστε πλέον υπεύθυνοι για τη ζωή σας. Πρέπει να εγκαταλείψετε το διαμέρισμα το οποίο απολαμβάνατε όσο διαρκούσε το αίτημά σας για άσυλο». Αυτά τα λόγια αντηχούν σκληρά στο κεφάλι του 
Mohamed Al-Rifaie, ενός 19χρονου Σύριου, ο οποίος ζει με τη μητέρα του και τον 
μεγαλύτερο αδερφό του σε ένα διαμέρισμα δύο δωματίων σε μια λαϊκή περιοχή του λιμανιού του Πειραιά. Την 1η Ιουνίου, η ΜΚΟ Nostos, η οποία τους διέθεσε το κατάλυμα στο πλαίσιο του προγράμματος διαμονής Estia, το οποίο διαχειρίζεται ο Ύπατος Αρμοστής για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τους διέταξε να εγκαταλείψουν το χώρο. Είχαν ήδη λάβει μια προειδοποίηση δύο εβδομάδες νωρίτερα. «Η ΜΚΟ μας προειδοποίησε ότι η αστυνομία θα μπορούσε τώρα να μας απομακρύνει. Αλλά δεν έχουμε καμία εναλλακτική λύση, τους εξηγήσαμε ότι δεν θα μπορούσαμε να καταλήξουμε στο δρόμο, ειδικά λόγω των προβλημάτων υγείας του αδερφού μου», δήλωσε ο Μοχάμεντ ανήσυχα στην Marina Rafenberg. Ο αδερφός του Ahmad, 25 ετών, έκανε χειρουργική επέμβαση στον εγκέφαλο, όταν έφτασε στην Ελλάδα πριν από 3 χρόνια και πρέπει να παρακολουθείται τακτικά από το νοσοκομείο. Η ΜΚΟ, που συνήθως τους πήγαινε σε γιατρούς, έχει σταματήσει να ασχολείται με την κατάστασή τους. Το οικονομικό βοήθημα που τους χορηγείτο, κάτω των 400 ευρώ, σταμάτησε επίσης στις αρχές του μήνα.
«Τι θα απογίνουμε;», λένε τώρα οι πρόσφυγες
Σύμφωνα με νόμο που ψηφίστηκε τον Νοέμβριο του 2019 από το ελληνικό κοινοβούλιο, αλλά τέθηκε σε εφαρμογή αργά λόγω της επιδημίας του κορωναϊού, η περίοδος, κατά την οποία οι πρόσφυγες που έχουν ζητήσει άσυλο μπορούν να μείνουν σε αυτά τα διαμερίσματα, μειώθηκε από έξι σε έναν μήνα. Σύμφωνα με το υπουργείο Μετανάστευσης, περίπου 11.200 πρόσφυγες, επί συνόλου 22.500 αιτούντων άσυλο κατά 80% 
Σύριων, Αφγανών και Ιρακινών, θα πρέπει να υποστούν έξωση από αυτά τα διαμερίσματα, καθώς και από τους καταυλισμούς και τα δωμάτια ξενοδοχείων σε ολόκληρη τη χώρα. «Αυτά τα μέτρα για την έξωση των αναγνωρισμένων προσφύγων είναι στην πραγματικότητα επέκταση της σκληρής γραμμής που επέλεξε η ελληνική κυβέρνηση σε θέματα μετανάστευσης», δήλωσε, στην Marina 
Rafenberg, η Φιλίππα Χατζηστάβρου, επίκουρη καθηγήτρια πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνεργάτιδα του ΕΛΙΑΜΕΠ. «Η ιδέα είναι να δείξουμε στους πρόσφυγες ότι δεν είναι ευπρόσδεκτοι στην Ελλάδα, να υπάρχει μια επίπτωση σκιάχτρου στους αιτούντες άσυλο αλλά και να γοητεύσουμε τους ψηφοφόρους που προσελκύονται από τον πολιτικό λόγο της ακροδεξιάς». Ορισμένες τέτοιες ΜΚΟ αρνούνται να το πράξουν προς το παρόν. Τέτοια είναι η περίπτωση της Solidarity Now, η οποία, επί 411 ενοικιαστών, επιβεβαιώνει ότι είχε μόνο 10 εξώσεις από την 1η Ιουνίου. «Η συντριπτική πλειονότητα είναι Σύριοι πρόσφυγες που πάσχουν από μετα-τραυματικό στρες, οικογένειες, ανύπαντρες μητέρες με παιδιά, άτομα με αναπηρία. Δεν είναι έτοιμοι να εγκαταλείψουν την κατοικία τους», δήλωσε η Εύα Γιαννακάκη, υπεύθυνη για θέματα στέγασης της εν λόγω ΜΚΟ, πρώην βουλευτής της ΔΗΜΑΡ και στη συνέχεια πολιτευτής του ΣΥΡΙΖΑ.
Στον δεύτερο όροφο του κτηρίου του Mohamed Al-Rifaie, η κατάσταση της οικογένειας Nadaoui, Ιρακινών από τη Βαγδάτη, είναι επίσης ανησυχητική. Η Asil Nadaoui έχει 5 παιδιά, συμπεριλαμβανομένης της Maya, 5 ετών, που μπορεί να τρώει μόνο με γαστρικό σωλήνα. Ο σύζυγός της είναι σε αναπηρική καρέκλα, παράλυτος στα πόδια. «Πρέπει θεωρητικά να φύγουμε στα τέλη Ιουνίου … Αλλά δεν έχουμε ούτε εργασία ούτε οικονομική βοήθεια, τι θα απογίνουμε; Όλα τα μέσα είναι τέτοια για να απομακρύνουν τους πρόσφυγες από τη χώρα και να τους κάνουν να καταλάβουν ότι δεν υπάρχει πιθανότητα ενσωμάτωσης εδώ», εκτιμάει ο Μουσταφά, ο πρωτότοκος 20χρονος της οικογένειας.
Βαριές διοικητικές διαδικασίες
Η ελληνική κυβέρνηση, από την πλευρά της, υποστηρίζει ότι οι εξωθέντες πρόσφυγες μπορούν να υποβάλουν 
αίτηση σε ένα άλλο πρόγραμμα, το «Ήλιος», που δημιουργήθηκε από τον Διεθνή 
Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ), προκειμένου να επωφεληθούν από τα ελληνικά μαθήματα και ένα επίδομα στέγασης. Ωστόσο, προς το παρόν δεν επιτρέπει παρά μόνο 3.500 άτομα να ενταχθούν και οι διοικητικές διαδικασίες υπαγωγής σε αυτό είναι δυσκίνητες, όπως διαπιστώνει η Nahla Salama, μια Σύρια από τη Rakka, η οποία πρέπει να εγκαταλείψει το στούντιο της στην κεντρική Αθήνα στις αρχές Ιουλίου: «υπογράψτε πρώτα ένα ενοικιαστήριο και, στη συνέχεια, θα λάβετε το βοήθημα από τον ΔΟΜ. Ωστόσο, οι ιδιοκτήτες ζητούν δύο ενοίκια προκαταβολή, ένα ποσό πολύ μεγάλο για μένα, και συχνά διστάζουν να νοικιάσουν σε αλλοδαπούς …», αναστέναξε η νεαρή 26χρονη γυναίκα, χήρα και μητέρα ενός 3χρονου παιδιού.
Η ελληνική κυβέρνηση εκτιμάει, ωστόσο, ότι αυτή η πολιτική είναι απαραίτητη για να δημιουργηθεί χώρος 
για νέες αφίξεις : «Τα κλειστά κέντρα στα νησιά του βόρειου Αιγαίου είναι κατακλυσμένα [περίπου 32.500 αιτούντες άσυλο σε χωρητικότητα μόνο 6.000 θέσεων]. Είναι σημαντικό να συνεχίσουμε τις μετατοπίσεις των πιο ευάλωτων και να τους κάνουμε να επωφεληθούν από αυτά τα καταλύματα», δικαιολογείται ο Μάνος Λογοθέτης, γενικός γραμματέας αρμόδιος για το άσυλο στο Υπουργείο Μετανάστευσης. Ωστόσο, αντί της αύξησης της ικανότητας υποδοχής στην ηπειρωτική Ελλάδα, όπως συνιστά o UNHCR, η ελληνική κυβέρνηση θέλει να κλείσει 
στρατόπεδα : «Με τη μείωση των αφίξεων στα νησιά τους τελευταίους μήνες και την επιτάχυνση των εξετάσεων των αιτήσεων για το Άσυλο, μπορούμε να εξετάσουμε το ενδεχόμενο να κλείσουμε στρατόπεδα το 2020», δήλωσε ο υπουργός μετανάστευσης Νότης Μηταράκης στο Open TV την Τρίτη 10-6-2020.
«Pushing back των σκαφών στη θάλασσα, έξωση των προσφύγων από τα σπίτια τους … Η ελληνική κυβέρνηση χρησιμοποιεί τη σκληρή γραμμή εναντίον των μεταναστών, χωρίς να φοβάται ότι παραβιάζει τους ευρωπαϊκούς κανόνες», συνοψίζει άλλο δημοσίευμα των Thomas Jacobi και Marie Verdier, στην ηλεκτρονική εφημερίδα La Croix, στις 15-6-2020, με τίτλο : «Οι πρόσφυγες υπό πολύ υψηλή πίεση στην Ελλάδα» (En Grèce, les réfugiés sous très haute pression).
«Η Ελλάδα εκμεταλλεύεται την κρίση υγείας για να σκληρύνει τη μεταναστευτική πολιτική της» (La Grèce profite de la crise sanitaire pour durcir sa politique migratoire), δημοσίευσε εκ νέου από την Αθήνα η Marina Rafenberg στον ηλεκτρονικό Le Monde, στις 11-6-2020.
«Ενώ ο ελληνικός πληθυσμός έχει απεγκλωβιστεί από τις 4 Μαΐου και η χώρα ανοίγεται αργά στον τουρισμό, οι αιτούντες άσυλο, που ζουν σε ξεχειλισμένα στρατόπεδα στα νησιά του Αιγαίου, εξακολουθούν να υπόκεινται σε περιορισμούς κυκλοφορίας», αναφέρει. Αν και χθες βράδυ 15-6-2020 όλοι είδαμε στους τηλεοπτικούς 
δέκτες μας ένα πλήθος οικογενειών προσφύγων (και μεταναστών ;), προερχομένων από τα νησιά, να κάθονται στην Πλατεία Βικτωρίας στην Αθήνα (μας θύμισαν την «χρυσή περίοδο» της κ. Τασίας που «λιάζονταν»), χωρίς να ξέρουν τι θα απογίνουν, παρουσία αστυνομικών δυνάμεων να τους επιτηρούν και να τους παροτρύνουν να τους οδηγήσουν με αστυνομικά λεωφορεία σε οργανωμένους καταυλισμούς, όπως μας έλεγαν τα σχετικά τηλεοπτικά ρεπορτάζ. Πώς ξέφυγαν αυτοί οι πρόσφυγες, όταν τα κέντρα προσφύγων εξακολουθούν να υπόκεινται σε μέτρα περιορισμού έως τις 21 Ιουνίου ; Αφού για τρίτη συνεχόμενη φορά από τον Μάρτιο, η κυβέρνηση αποφάσισε να παρατείνει τους περιορισμούς στην κυκλοφορία των αιτούντων άσυλο. Η απόφαση δημοσιεύθηκε διακριτικά το σαββατοκύριακο στην εφημερίδα της κυβέρνησης και δεν αποτέλεσε αντικείμενο ενός σχετικού δελτίου τύπου. Αλλά δεν πέρασε απαρατήρητη στα κέντρα κράτησης, ούτε στις τάξεις των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της 
Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), Boris Cheshirkov, «τα προσωρινά και έκτακτα μέτρα που εφαρμόζει η κυβέρνηση στα νησιά του Αιγαίου πρέπει να είναι 
ανάλογα με αυτά που ισχύουν σε όλη την Ελλάδα και δεν πρέπει να είναι περισσότερο διαρκή από τα απαραίτητα». Μια άποψη που συμμερίζονται και οι Γιατροί χωρίς σύνορα, και που καταγγέλλουν ένα «αδικαιολόγητο μέτρο» : «Δεν έχει επιβεβαιωθεί κανένα κρούσμα στα κέντρα υποδοχής στα νησιά. Αυτά τα μέτρα διακρίσεων στιγματίζουν και περιθωριοποιούν τους αιτούντες άσυλο, τους πρόσφυγες και τους μετανάστες».
Εγκλωβισμός αντί βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης
Στα μέσα Μαΐου, δύο αιτούντες άσυλο που μόλις έφτασαν στο νησί της Λέσβου διαγνώστηκαν θετικοί στον κοροναϊό, αλλά, όπως και τα 70 άλλα άτομα που είχαν καταφθάσει στο νησί μαζί τους, μπήκαν σε καραντίνα σε μια δομή στο βόρειο τμήμα της Λέσβου, αρκετά χιλιόμετρα από το στρατόπεδο Μόρια, σχεδιασμένο για περίπου 2.700 άτομα, αλλά επί του παρόντος δέχεται περισσότερους από 16.000 αιτούντες άσυλο σε άθλιες συνθήκες. Από τότε που ξεκίνησε η εξάπλωση της επιδημίας, οι ΜΚΟ έχουν προειδοποιήσει για την ανάγκη εκκένωσης των πιο ευάλωτων πληθυσμών από αυτά τα ξεχειλισμένα στρατόπεδα (έγκυες γυναίκες, 
ηλικιωμένοι, άτομα με ειδικές ανάγκες, κ.λπ.) όπου δεν μπορούν να εφαρμοστούν δράσεις φραγμού του υιού. Στις αρχές Απριλίου, η οργάνωση Human Rights Watch εξέφρασε τη λύπη της για την απόφαση εγκλεισμού στους καταυλισμούς αντί να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης εντός αυτών ή να επιταχυνθούν οι μετατοπίσεις των ατόμων σε καταλληλότερα καταλύματα : «Εάν η [ελληνική] κυβέρνηση είναι σοβαρή για την αποφυγή μετάδοσης του Covid-19 σε μετανάστες και αιτούντες άσυλο, πρέπει να αυξήσει τον αριθμό των τεστ, να δώσει περισσότερες σκηνές, να εγκαταστήσει περισσότερες τουαλέτες, σημεία υδροδότησης, να διανείμει σαπούνι… ».
Ο υπουργός Μετανάστευσης Νότης Μηταράκης εκτιμά ότι τα στρατόπεδα θα μπορούσαν να είχαν αποσυμφωρρηθεί κάπως χάρη σε «μια πτώση άνω του 90% των αφίξεων στα νησιά σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι» και στη μεταφορά εκατοντάδων ανθρώπων στην ηπειρωτική χώρα. Ωστόσο, οι συνθήκες διαβίωσης παραμένουν επισφαλείς. «Δεν υπήρξε καμία βελτίωση της υγιεινής στο στρατόπεδο, δεν έχουμε ακόμη ντους και τουαλέτες», δήλωσε ο Massih, ένας Αφγανός πρόσφυγας σε τηλεφωνική επικοινωνία με την Marina Rafenberg. Μπορούμε να βγούμε μόνο για λίγες ώρες την ημέρα με ένα έγγραφο υπογεγραμμένο από την αστυνομία. Η νομική ή ιατρική βοήθεια έχει γίνει περίπλοκη υπό αυτές τις συνθήκες. Πολλοί πρόσφυγες τρελαίνονται!» Οι υπηρεσίες ασύλου, οι οποίες έκλεισαν για δύο μήνες, ξαφνικά κατακλείστηκαν, εξηγεί ο νεαρός άνδρας. «Ορισμένοι αιτούντες άσυλο περιμένουν σχεδόν ένα χρόνο για αυτό το ραντεβού και 
είναι απελπισμένοι επειδή οι αρχές τους λένε τώρα ότι πρέπει να περιμένουν αρκετούς μήνες λόγω της καθυστέρησης που συσσώρευσαν οι υπηρεσίες ασύλου. Γιατί να μην οργανωθούν συνεντεύξεις μέσω τηλεδιάσκεψης;», διερωτάται ο Επαμεινώνδας Φαρμάκης, διευθυντής της ΜΚΟ HumanRights360.
«Δικαιολογήστε τη χρησιμότητα των κλειστών κέντρων»
Στην πραγματικότητα, η επιμήκυνση του εγκλωβισμού των κέντρων εγγράφεται στην σκλήρυνση της ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής από την εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη. «Η κρίση της υγείας υπήρξε μια ευλογία Θεού για την κυβέρνηση που εδώ και μήνες προσπαθούσε να δικαιολογήσει τη χρησιμότητα των κλειστών κέντρων», δηλώνει η Φιλίππα Χατζηστάβρου, στην Marina Rafenberg. «Τοπικές δυνάμεις αντιτάχθηκαν έντονα στα νησιά και στην ηπειρωτική χώρα στην κατασκευή νέων καταυλισμών, που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν περισσότερους ανθρώπους. Τώρα η αμφισβήτηση έχει αδρανοποιηθεί».
Στο βόρειο τμήμα της Αθήνας, ο καταυλισμός της Μαλακάσας και το κέντρο υποδοχής και ταυτοποίησης στο νησί της Σάμου θα γίνουν τα πρότυπα αυτής της μεταρρύθμισης : οι είσοδοι και οι έξοδοι θα πραγματοποιούνται με μια κάρτα, οι απορριφθέντες αιτούντες άσυλο θα μπορούν να κρατούνται πριν από την προσφυγή τους και να απελαύνονται γρήγορα.
Ένα προγενέστερο (4-3-2020) δημοσίευμα της Marina Rafenberg στον ηλεκτρονικό Le Monde, είχε τον εύγλωττο, μα καθόλου κολακευτικό για την Ελλάδα τίτλο : Στα σύνορα κατάσταση πολιορκίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας: «Μας χτύπησαν, μας απογύμνωσαν, δεν έχουμε πια τα τηλέφωνά μας» (A la frontière en état de siège entre Grèce et Turquie : « Nous avons été battus, dépouillés, nous n’avons plus nos téléphones »). Αυτά δήλωσαν στη Γαλλίδα δημοσιογράφο 5 Αιγύπτιοι εικοσάρηδες, που διέσχισαν παράνομα τα ελληνικά σύνορα. Λίγα λεπτά πριν ένα άσπρο αστυνομικό φορτηγάκι τους πάρει, οι νεαροί Αιγύπτιοι είχαν μεταφερθεί βίαια από το ποτάμι από άτομα που φορούσαν μια μαύρη κουκούλα. «Φοβάμαι … Μας χτύπησαν, μας απογύμνωσαν, δεν έχουμε πλέον τα τηλέφωνά μας, δεν έχουμε τίποτα. Αν το ξέραμε, δεν θα είχαμε ξεκινήσει ποτέ να έρθουμε στην Ελλάδα », δήλωσε ο Hamed.
Συμπερασματικά, ενώ η ασκούμενη πολιτική Μητσοτάκη στο μεταναστευτικό, φαίνεται στις δημοσκοπήσεις, να γίνεται ευρέως αποδεκτή από την μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων, οι σχετικές καταγγελίες εναντίον της Ελλάδας πληθαίνουν, ενώ αργεί να κυοφορηθεί το «Κοινό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση», για το οποίο θα 
επανέλθω, λόγω χώρου, με νεότερο άρθρο μου.
Η Ελλάδα έχει μπλέξει πολύ άσχημα σε αυτό το ακανθώδες πρόβλημα με το οποίο θα πρέπει να μάθει να συμβιώσει, δίχως να παραβιάζει τους διεθνείς κανόνες ανθρωπισμού αλλά και να υπενθυμίζει προς πάσα κατεύθυνση την σοφή ρήση του άλλοτε Γάλλου σοσιαλιστή πρωθυπουργού Michel Rocard : «Η Ευρώπη δεν μπορεί να υποδεχθεί όλη τη μιζέρια του κόσμου». Μια πολύ δύσκολη εξίσωση.
.
