Του Δρα Αντώνη Στ. Στυλιανού*
Σε μια πρωτοφανή ανακοίνωση μέσω τηλεοπτικής συνέντευξης στο δίκτυο CNN ο Γενικός Εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου Καρίμ Χαν ανακοίνωσε την πρόθεσή του να ζητήσει από το Δικαστήριο την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης του Ισραηλινού Πρωθυπουργού και των ηγετών της Χαμάς, μεταξύ άλλων για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Τονίζεται, εξ υπαρχής, ότι η ενδεχόμενη έκδοση ενταλμάτων σύλληψης για τον Πρωθυπουργό Νετανιάχου θα αποτελεί την πρώτη τέτοια έκδοση εναντίον ηγέτη δυτικόστροφου κράτους, ενώ η πιο πρόσφατη προηγούμενη έκδοση εντάλματος σύλληψης αφορούσε τον Ρώσο Πρόεδρο Πούτιν τον προηγούμενο χρόνο.
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, ιδρύθηκε το 1998 με την ψήφιση από Διεθνές Συνέδριο του Καταστατικού της Ρώμης και ξεκίνησε την λειτουργία του το 2002 και την δικαιοδοσία του, μέσω υπογραφής του Καταστατικού του, έχουν αναγνωρίσει μέχρι σήμερα 124 κράτη ενώ κράτη όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η Κίνα, η Ινδία, το Κατάρ, το Ισραήλ και η Τουρκία δεν αποτελούν μέλη του Δικαστηρίου. Η δικαιοδοσία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου η οποία δεν έχει αναδρομική ισχύ αφορά στα σοβαρότερα διεθνή εγκλήματα, ήτοι αυτά της γενοκτονίας, των εγκλημάτων πολέμου, των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας και του εγκλήματος της επίθεσης, με το Καταστατικό του Δικαστηρίου και τους σχετικούς κανόνες του Διεθνούς Δικαίου ως απορρέουν από παρεμφερείς Διεθνείς Συμβάσεις και το Διεθνές Εθιμικό Δίκαιο αλλά και σχετική νομολογία. Η δικαιοδοσία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου ενασκείται σε υπηκόους μελών του ή σε περιπτώσεις διάπραξης εγκλημάτων που εμπίπτουν σε αυτήν και έχουν διαπραχθεί στην επικράτεια κράτους – μέλους του Καταστατικού της Ρώμης του 1998, συμπληρωματικά προς τα εθνικά δικαστήρια όταν αυτά είναι απρόθυμα ή ανίκανα να διώξουν του δράστες των διεθνών εγκλημάτων.
Η ανακοίνωση πρόθεσης έκδοσης διεθνών ενταλμάτων σύλληψης για τα γεγονότα από την 7η Οκτωβρίου 2023 οπόταν η Χαμάς προέβηκε σε επιθέσεις στο έδαφος του Ισραήλ και συλλήψεις ομήρων, γεγονότα που οδήγησαν στον μέχρι σήμερα συνεχιζόμενο πόλεμο στη Γάζα, αποτελεί ένα πρώιμο στάδιο μιας δικαστικής διαδικασίας που θα εξεταστεί, όταν κατατεθεί, από τριμελή σύνθεση προδικαστικού τμήματος του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου το οποίο θα λάβει υπόψη τα στοιχεία και τεκμήρια που θα υποβληθούν ενώπιον του για την έκδοση ή όχι διεθνών ενταλμάτων. Οι κατηγορίες που ενδεχομένως να προσαχθούν αφορούν, σύμφωνα με τον Γενικό Εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, την πρόκληση εξόντωσης, την πρόκληση πείνας ως μέθοδο πολέμου, συμπεριλαμβανομένης της άρνησης παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας και τη σκόπιμη στόχευση αμάχων σε συγκρούσεις, ως επίσης και μαζική εξόντωση, δολοφονία, σύλληψη ομήρων, βιασμό και σεξουαλική επίθεση κατά την κράτηση, εγκλήματα τα οποία εμπίπτουν εντός του πλαισίου των εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας.
Αν και το Ισραήλ, όπως και το Κατάρ, στο οποίο βρίσκονται ηγετικά στελέχη της Χαμάς, δεν έχουν υπογράψει το Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, μια πιθανή έκδοση ενταλμάτων σύλληψης ενδεχομένως και πολύ πιθανόν να δημιουργήσει ζητήματα που αφορούν στις μετακινήσεις στο εξωτερικό του Ισραηλινού Πρωθυπουργού, όπως έγινε και με την περίπτωση της έκδοσης εντάλματος σύλληψης κατά του Ρώσσου Προέδρου προ ενός έτους αλλά και σε άλλες περιπτώσεις έκδοσης ενταλμάτων από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, με την πιο γνωστή στους νομικούς κύκλους αυτής του ηγέτη του Σουδάν. Τα κράτη – μέλη του Καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου έχουν την υποχρέωση να εκτελέσουν τα εντάλματα σύλληψης που εκδίδονται, με ό,τι και αν αυτό συνεπάγεται.
*Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας
