του ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ
Είναι ένα βιβλίο που υπάγεται στην κατηγορία του ιστορικού μυθιστορήματος.
Ποιο είναι το ενδιαφέρον του;
Διηγείται μια πραγματική ιστορία με λογοτεχνική γραφή.
Και αυτό το κάνει συναρπαστικό διότι η συγγραφέας του αναπτύσσει την αναμφισβήτητη αφηγηματική και λογοτεχνική ικανότητά της.
Διάβασε πολύ για να το γράψει.
Κατανόησε την ιστορία και τους χαρακτήρες των ηρώων της, μεταφέρθηκε στην εποχή και στην κυριολεξία κέντησε την υπόθεσή της.
Όσοι διαβάζουν λογοτεχνία έχει ο καθένας τους κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που αναζητεί.
Υπάρχουν, όμως, και ορισμένα κοινά.
Θέλουν να διαβάσουν μια ιστορία (αληθινή ή μη δεν έχει σημασία) με λογοτεχνικό τρόπο. Καλογραμμένη.
Χάνονται στην εξέλιξή της, μεταφέρονται στην εποχή της,
ικανοποιούνται από το ύφος, τη γλώσσα, τα νοήματα, τη δομή, τις εναλλαγές, τους διαλόγους, τη φαντασία του συγγραφέα.
Στην περίπτωση αυτού του βιβλίου, η ιστορία είναι αληθινή.
Και αυτό κάνει το βιβλίο ακόμη πιο ενδιαφέρον διότι ο αναγνώστης, όταν κορυφώνονται τα συναισθήματά του κατά την ανάγνωση και αναζητά μια ανακούφιση δεν μπορεί να την βρει στην υποσυνείδητη αίσθηση ότι όλα αυτά που διαβάζει είναι φανταστικά.
Διότι είναι πραγματικά γεγονότα.
Και αυτό στην περίπτωση του συγκεκριμένου βιβλίου αναδεικνύει την πρόθεση της συγγραφέως να παρουσιάσει τα δεινά του ελληνισμού επι τουρκοκρατίας, την τραγικά δύσκολη θέση της γυναίκας, την γυναικεία ευφυία , όταν υπάρχει που σε συνδυασμό με την ευαισθησία της μπορεί να λειτουργήσουν καταπραϋντικά στα βάσανα των καταπιεζομένων και ενός υπόδουλου λαού.
Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Η ζωή της Αναστασίας τα έχει όλα.
Ένα ιστορικό μυθιστόρημα – ποταμός.
Η ιστορία ξεκινά το 1598 και τελειώνει το απόγευμα της 2ας Σεπτεμβρίου του 1651.
Η Αναστασία είναι ο κεντρικός άξονας του βιβλίου.
Κόρη παπά από την Τήνο, έφηβη, μαζί με τις αδελφές της και τον αδελφό της, την αρπάζουν πειρατές και από το νησί τηςκαταλήγει, λόγω και της ομορφιάς της στο χαρέμι του σουλτάνου Αχμέτ. Την ερωτεύεται και την εμπιστεύεται.
Και εκεί η Αναστασία ξεδιπλώνει τις μεγάλες ανθρώπινες ικανότητες και ευαισθησίες της.
Ήταν η μεγαλύτερη από τις τρεις όμορφες κόρες του παπα-Γιάννη, του Ορθόδοξου παπά του νησιού, σε λίγους μήνες γινόταν δεκατεσσάρων ετών.
Στο χαρέμι, ο ρόλος της ανατρέπει όλα τα δεδομένα που χαρακτήριζαν τον ρόλο των γυναικών.
Θα κυριαρχήσει στο Χαρέμι λιγότερο με την ομορφιά της και περισσότερο με τον χαρακτήρα της.
Θα γίνει μεγάλη σουλτάνα, πρώτη καντινεφέντη (αγαπημένη, επίσημη γυναίκα του σουλτάνου), χασεκί ( η αγαπημένη γυναίκα του Σουλτάνου) και βαλιδέ ( η βασιλομήτωρ).
Θα λατρευτεί και θα μισηθεί. Θα κερδίσει αλλά και θα χάσει μάχες.
Θα μείνει στην ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως η μεγαλύτερη σουλτάνα όλων των εποχών.
Θα βασιλέψει στην Πόλη, σχεδόν σαράντα χρόνια, ευνοώντας τους δυστυχείς, τους κατατρεγμένους και το βασανισμένο Ρωμαίικο.
Θα στηρίξει κρυφά τον Πατριάρχη Κύριλλο Λούκαρι, θανάσιμο εχθρό των Ιησουϊτών που αλωνίζουν τον ελλαδικό χώρο και προσηλυτίζουν το ορθόδοξο ποίμνιο στον Καθολικισμό.
Μ’ εκπληκτική εμβρίθεια η συγγραφέας αναλύει και παρουσιάζει τους υπόγειους και εξοντωτικούς πολέμους μεταξύ ενωτικών και ανθενωτικών εκκλησιαστικών παραγόντων, τις επίσης υπόγειες διαδρομές με τους υποστηρικτές τους και τις μέχρι τελικής εξολόθρευσης αντιπαραθέσεις των αντιπάλων.
Εκμεταλλευόμενη την εμπιστοσύνη και τον έρωτα του Σουλτάνου προσπαθεί ν’ αλλάξει πολλά – βάρβαρα – που μάστιζαν την αυτοκρατορική αυλή.
Η διαδρομή τής Αναστασίας καλύπτει ένα χρονικό διάστημα σαράντα περίπου ετών, κατά τη διάρκεια των οποίων ο ελληνικός πληθυσμός υπέφερε τα πάνδεινα από διώξεις των Οθωμανών.
Ήταν αυτή που σταμάτησε το άθλιο παιδομάζωμα.
Στα σαράντα αυτά χρόνια, ο Βόσπορος γέμισε με πτώματα αξιωματούχων που αλληλοεξοντώνονταν στην προσπάθεια αναρρίχησής τους στα ύπατα αξιώματα.
Παρά τον όγκο του βιβλίου (770 σελίδες) ο αναγνώστης οδηγείται στο τέλος του με αμείωτο το ενδιαφέρον, αβίαστα και με την επιθυμία τής λύτρωσης.
Η ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Η Ελένη Κεκροπούλου αποδεικνύεται δεινή ερευνήτρια και ικανότατη συγγραφέας.
Χρησιμοποιεί μια μεγάλη βιβλιογραφία και δίνει με εντυπωσιακές λεπτομέρειες τον εσωτερικό χάρτη μιας αυτοκρατορίας που υποδούλωσε πολλές εθνότητες, απείλησε την Ευρώπη και εισήγαγε νέα στοιχεία πολιτισμού.
Η Ελένη Κεκροπούλου με το υπόβαθρο που έχει διαμορφώσει από την ιστορική αναζήτηση και με τη λογοτεχνική της δεινότητα ζωντανεύει το ζοφερό κλίμα που απειλούσε και το τελευταίο ίχνος τού υπόδουλου γένους.
Το μυθιστόρημα είναι ένας ζωντανός καθρέφτης των όσων διαδραματίζονταν στο παλάτι του σουλτάνου, αλλά και στις αρχοντικές κατοικίες της Πόλης, με τον πρώτο ρόλο να έχουν οι δήμιοι.
Σε αντίθεση με τα περισσότερα ιστορικά μυθιστορήματα, που οι συγγραφείς τους καταφεύγουν και στη μυθοπλασία, η Κεκροπούλου την αποφεύγει.
Η διατήρηση του Πατριαρχείου, τα χαράτσια, τα σκλαβοπάζαρα, το παιδομάζωμα, η ίδρυση των πρώτων ελληνικών σχολείων, που στη συνέχεια συνετέλεσαν τα μέγιστα στην αφύπνιση του έθνους, είναι πτυχές που ξεδιπλώνονται γλαφυρά μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματος, οδηγώντας τον αναγνώστη σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα που δεν περνούν από σχολικά εγχειρίδια.
Η συγγραφέας διδάσκει Ιστορία με τρόπο ελκυστικό και ιδιαίτερα ζωντανό.
ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ
Πρόκειται για ένα εξαιρετικό πόνημα, μεστό, καλογραμμένο με γρήγορη γλώσσα, καλά Ελληνικά, με ορισμένες Οθωμανικές λέξεις, εκεί ακριβώς που χρειάζεται για να δοθεί η πλήρης εικόνα, το ύφος και η αισθητική των γεγονότων.
Διαβάζουμε πως οι περισσότερες Σουλτάνες Χασεκί και Βαλιδέ εκείνης της εποχής ήταν ορθόδοξες και δη Ελληνίδες,
Μαθαίνουμε τον τρόπο λειτουργίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπου η ανθρώπινη ζωή δεν αξίζει περισσότερο απ’ του ζώου και εξαρτάται απ’ το συμφέρον και την επιβίωση του δυνατοτέρου…
Διαβάζουμε για το διπλωματικό παρασκήνιο της εποχής και καταλαβαίνουμε πως παιζόταν τον πολιτικο-διπλωματικό παιχνίδι.
Το μυθιστόρημα, κυλά γοητευτικά και απρόσκοπτα ως το τέλος.
Εναλλάσσονται σκηνές, αφήγηση, διάλογοι. Υπάρχει καλή σκηνοθεσία της ιστορίας και δίνεται μεγάλη προσοχή στη σύνταξη διότι η συγγραφέας πιστεύει πως η μη σωστή χρήση του λόγου ή, η σκόπιμη αποδόμηση κάνει το κείμενο δυσανάγνωστο.
Τι προέτρεψε τη συγγραφέα να ασχοληθεί με την Αναστασία;
Ο συγκλονιστικός τρόπος που αυτό το κορίτσι κατάφερε να επιβιώσει σε μια φονική αυτοκρατορία όπου η γυναίκα ήταν μονάχα κορμί απ᾽τη μέση και κάτω, κι όχι μυαλό, όχι πρόσωπο, όχι ψυχή και συναίσθημα.
Τη συγκλόνισε το γεγονός που ανακάλυψε, ότι έκανε σκοπό της, όταν κατάφερε να αποκτήσει ισχύ, να αλλάξει την δομή της οθωμανικής διοίκησης που αφαίμαζε τον ελληνισμό. Είναι αυτή που σταμάτησε το παιδομάζωμα.
Ακολούθησε κατά γράμμα την ιστορία της ζωής της, όπως την βρήκα σε ψήγματα εδώ κι εκεί, στα πολλά βιβλία που χρειάστηκε να διαβάσει.
Στο καθένα έβρισκε κι από ένα κομμάτι του σκοτεινού και ζοφερού παζλ που ενώθηκε στο πρόσωπο του κοριτσιού αυτού, ενός πλάσματος χαρισματικού, αλλά και τραγικού συνάμα. Μιας μεγάλης σουλτάνας που η τουρκική ιστορία την έθαψε κάτω από το πολύχρωμο χαλί της.
Στα βιβλία των Τούρκων συγγραφέων βρήκε πολλές ασάφειες και αρκετές σκόπιμες συσκοτίσεις.
Αλλά ευτυχώς υπάρχει μεγάλη βιβλιογραφία των ξένων πρέσβεων της εποχής. Στα απομνημονεύματά τους και στις αναφορές τους έκανε τις αναγκαίες διασταυρώσεις.
