ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΧΑΤΖΗΘΕΟΦΑΝΟΥΣ*
Μετά τη Γαλλία σειρά πήραν οι ΗΠΑ με τη νέα, πενταετή πλέον, Ελληνοαμερικανική αμυντική συμφωνία. Το ερώτημα που δικαιολογημένα τίθεται είναι εάν οι συμφωνίες αυτές εξυπηρετούν τα εθνικά συμφέροντα της Χώρας που είναι το ζητούμενο.
Η αλήθεια είναι πως η συμφωνία αυτή δεν ήταν αναπάντεχη. Η Ελλάδα, μετά από δεκαετίες, φαίνεται πως έχει εγκαταλείψει τα όποια φοβικά σύνδρομα είχε απέναντι στην Τουρκία και αναπτύσσει πλέον μια πολυδιάστατη επιθετική εξωτερική πολιτική. Προφανώς έπρεπε να μεσολαβήσει το κατάπτυστο-παράνομο τουρκολυβικό σύμφωνο για να πάψουμε να ενεργούμε υπό τον φόβο μήπως και στεναχωρήσουμε ή ακόμη χειρότερα μη θυμώσουμε την Τουρκία. Για πρώτη φορά η Ελλάδα επιδιώκει να δρομολογήσει η ίδια τις εξελίξεις αντί της προσφιλούς μέχρι πρόσφατα πρακτικής να τρέχουμε ασθμαίνοντας πίσω από αυτές. Αυτό είναι θετικό υπό την προϋπόθεση όμως της εκπόνησης και εφαρμογής μιας αποτελεσματικής εθνικής στρατηγικής, η απουσία της οποίας με ανησυχεί ιδιαίτερα.
Ποιος είναι ο σκοπός της Συμφωνίας; Η αντιμετώπιση μόνο της Τουρκικής απειλής ή αποτελεί προϊόν εθνικής στρατηγικής μέσω της οποίας η Ελλάδα έχει αποφασίσει για τη θέση της στο υπό διαμόρφωση διεθνές σύστημα και ποια είναι αυτή; Έχει γίνει το risk management αυτής της Συμφωνίας, έχουν προσδιοριστεί οι απειλές και ευκαιρίες που απορρέουν από αυτή και έχουν εκπονηθεί σχέδια για την αντιμετώπιση και εκμετάλλευσή τους αντίστοιχα; Αυτά τα ερωτήματα σίγουρα πρέπει να απαντηθούν.
Συνηθίζουμε να αναλύουμε τις Συμφωνίες διερευνώντας τις δεσμεύσεις των άλλων απέναντί μας και δεν λαμβάνουμε υπόψη τις δικές μας δεσμεύσεις απέναντι σε αυτούς. Όπως άλλωστε έγινε και με την ΕΕ την οποία από την αρχή μας παρουσίασαν ως «άλλοι θα φυλάνε τα σύνορά μας και θα μας ταΐζουν». Οι συμφωνίες όμως αυτές δημιουργούν δεσμεύσεις και για εμάς. Υπάρχει η αρχή της αμοιβαιότητας στη συνδρομή για την ασφάλεια και εδαφική ακεραιότητα και στη συμφωνία αυτή. Θα πει κάποιος πως δεν υπάρχει περίπτωση να απειληθεί η εδαφική ακεραιότητα των ΗΠΑ και να χρειαστεί η συνδρομή της Ελλάδας. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Εάν η Αμερική αποφασίσει στο πλαίσιο της προληπτικής άμυνας-ασφάλειας να εισβάλει σε μια χώρα όπως έκανε στο Αφγανιστάν και ζητήσει τη συνδρομή της Ελλάδας τι θα κάνουμε; Μπορούμε να αρνηθούμε; Αν όχι είμαστε έτοιμοι για συμμετοχή σε πολεμικές επιχειρήσεις; Η τελευταία φορά που το κάναμε ήταν στην Κορέα. Υπάρχει εσωτερική νομιμοποίηση για τέτοιες αποστολές; Εάν η Συμφωνία αυτή εξυπηρετεί μόνο την αντιμετώπιση της Τουρκικής απειλής τότε όλες αυτές οι δεσμεύσεις που η Χώρα αναλαμβάνει είναι ανάλογες αυτής της απειλής;
Είναι ξεκάθαρο πως οι ΗΠΑ δεν έχουν πρόβλημα με την Τουρκία, την οποία διακαώς θέλουν να επιστρέψει στη δύση, αλλά με τον Ερτογάν, τον οποίο σταδιακά αποδομούν με πολύ όμως προσοχή ώστε να μην χαρακτηριστούν ως εχθρικές προς την Τουρκία διότι τότε το αποτέλεσμα θα ήταν αντίθετο από το επιδιωκόμενο. Στο νέο υπό διαμόρφωση διεθνές σύστημα με συμφέροντα στον ειρηνικό ωκεανό σχεδιάζουν εδώ και πολλά χρόνια την σταδιακή τους απόσυρση από τις άλλες περιοχές αφήνοντας ή ακριβέστερα ορίζοντας περιφερειακές δυνάμεις ελεγχόμενες από αυτές. Αυτό το ρόλο επιφύλασσαν για την Τουρκία στην γειτονιά μας (να θυμηθούμε πως πρώτος εκτός ΗΠΑ σταθμός της περιοδείας του Ομπάμα στην πρώτη του εκλογή ήταν η Τουρκία) όμως ο μεγαλοϊδεατισμός του Ερτογάν τους χάλασε τα σχέδια. Είναι σαφές πως περιμένουν ένα νέο κεμαλικό διάδοχο του Ερτογάν για να επιστρέψει η Τουρκία στη δύση (αν και κάποιοι ισχυρίζονται πως η Τουρκία έχει κόψει τον κάβο που την κρατούσε δεμένη στη δύση). Οι διεκδικήσεις όμως σε βάρος της Ελλάδας δεν θα αλλάξουν στην μετά-Ερτογάν εποχή. Τι θα γίνει λοιπόν εάν υπάρξουν νέα Ιμια; Θα πει κάποιος πως στην περίπτωση αυτή παραβιάζεται η ελληνική κυριαρχία κι άρα η Αμερική έχει την υποχρέωση να επέμβει. Δεν είναι ακριβώς έτσι διότι η Τουρκία ισχυρίζεται πως σέβεται τα σύνορα όμως το Αγαθονήσι, οι Φούρνοι και οι Οινούσες π.χ. δεν ανήκουν στην Ελλάδα κι άρα δεν τίθεται ζήτημα ελληνικής κυριαρχίας. Τι θα κάνει τότε η Αμερική; Κι αν η Ελλάδα καταγγείλει τη Συμφωνία λόγω παραβίασής της από τις ΗΠΑ, εξαιτίας της περιόδου χάριτος που η Συμφωνία προβλέπει οι βάσεις θα συνεχίσουν να λειτουργούν για τα επόμενα δύο χρόνια.
Πέραν των παραπάνω όλες αυτές οι αμερικανικές δυνάμεις στην Ελλάδα, και ιδιαίτερα στην Αλεξανδρούπολη, είναι σίγουρο πως ενοχλούν τη Ρωσία και αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη σε ένα κόσμο που αλλάζει. Και βέβαια η 5ετής αυτή συμφωνία σε αυτό το μεταβαλλόμενο διεθνές σύστημα ουσιαστικά στερεί από την Χώρα την ευκαμψία. Μήπως τελικά αναλαμβάνουμε επικίνδυνες δεσμεύσεις με τέτοιες συμφωνίες; Έχουν όλα αυτά ληφθεί υπόψη ή ο σχεδιασμός μας κατά την πάγια πρακτική μας είναι βραχυπρόθεσμος;
Όλα τα παραπάνω είναι απλά προβληματισμοί, χωρίς κομματικές παρωπίδες και δεσμεύσεις, με στόχο την τροφοδότηση της δημόσιας κουβέντας, όπως αρμόζει στη δημοκρατία, στη βάση πάντα του εθνικού συμφέροντος χωρίς αυτό να σημαίνει πως η Συμφωνία δεν εξυπηρετεί τα εθνικά μας συμφέροντα. Αντιλαμβάνομαι την αγωνία της Ελληνικής Κυβέρνησης να προστατεύσει με κάθε τρόπο τα κυριαρχικά μας δικαιώματα απέναντι στην υπαρκτή τουρκική απειλή σε ένα εξαιρετικά επικίνδυνο και ασταθές διεθνές σύστημα. Κι αυτό μπορεί να επιτευχθεί πρωτίστως με την ενίσχυση της αμυντικής μας ικανότητας στο επίπεδο εκείνο που θα απαγορεύσει την Τουρκία, η οποία περιφρονεί την αδυναμία και σέβεται την ισχύ και την αποφασιστικότητα, να κάνει ακόμη και σκέψεις πως μπορεί να επιβάλει δυναμικά τις αξιώσεις της. Οι συμφωνίες σαφώς και πρέπει να γίνονται αλλά με πολύ μεγάλη προσοχή και με το βλέμμα στραμμένο στο αύριο κι όχι μόνο στο σήμερα. Δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως πυροτεχνήματα αλλά να έχουν περιεχόμενο και ουσία και να εξυπηρετούν τα εθνικά συμφέροντα σε βάθος χρόνου κι αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από μια εθνική στρατηγική, κι όχι με εκθέσεις ιδεών, για την εκπόνηση της οποίας όμως απαιτείται ένα νέο αποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο. Είναι αυτό που περιμένω από την Κυβέρνηση αυτή υλοποιώντας την προεκλογική της δέσμευση.
*Ο Γιώργος Χατζηθεοφάνους είναι Υποστράτηγος ε.α.-Οικονομολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Εθνική Στρατηγική-Πρόταση για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο» η δεύτερη έκδοση του οποίου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ι.ΣΙΔΕΡΗ».
Νομίζω πως οι ανησυχίες μας ότι από αυτήν την Ελληνοαμερικανική Συμφωνία ενοχλείται η Ρωσία είναι υπερβολικές ,γιατί ως μέλη του ΝΑΤΟ από το 1952 ”είμαστε εχθροί” με όλες τις εκτός αυτής της Συμμαχίας Χώρες ,όπως απεδείχθη και από την συμμετοχή μας στους πολέμους της Γιουγκοσλαβίας-κυρίως στις περιοχές του Κοσόβου ,αλλά και του Αφγανιστάν και στις συμμαχικές θέσεις εναντίον της Ρωσίας για την Κριμαία και την Ουκρανία .Απ’αυτά δεν ιδρώνει το αυτί της Ρωσίας ,που στο τέλος μπορεί να γίνει στρατηγικός εταίρος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ προ του κιτρίνου γίγαντος που λέγεται Κίνα.
]Η όποια Εθνική Στρατηγική έχει απεριόριστο βάθος και δεν είναι στατική ,γιατί ”τα πάντα ρει.”
Αυτή την στιγμή τα στρατόπεδα σε όλο τον κόσμο διαχωρίζονται.
Μπορεί να μιλάμε για έναν πολυπολικο κόσμο , αλλά οι Τιτάνες στην πραγματικότητα είναι δύο, ΗΠΑ-ΚΙΝΑ .
Αν εξαιρέσεις την Ρωσία, που επέχει θέση Γίγαντα, όλες οι υπόλοιπες αναπτυσσόμενες χώρες , μπροστά στους σημερινούς δύο βασικούς αντιπάλους, ακόμα και μπροστά στην Ρωσία, , εξαφανίζονται, με την Ινδία να διαφαίνεται ότι στο τέλος του 21ου αιώνα θα έχει πετύχει να γίνει ορατή και κάτι αντίστοιχο ειδικά μετά την AUKUS, να προοιωνιζεται , όσον αφορά Αυστραλια και Ιαπωνία .
Η Κίνα έχει ήδη διεισδύσει στην οικονομία της Τουρκίας.Οι διασυνδέσεις αυτές δεν νομίζω πως θα αλλάξουν επειδή η Τουρκία θα αλλάξει πιθανώς στο μέλλον Πρόεδρο.
Το φλερταρισμα Κινας-Τουρκιας , νομίζω είναι γνωστό σε όλους.
Πρόκειται μόνο για φλερταρισμα?
Οι τακτικές της Τουρκίας στο Αιγαίο είναι πιστή αντιγραφή των τακτικών της Κίνας στον Ινδο-Ειρηνικο . Αυτό δεν εκτιμώ πως είναι τυχαίο…
Προσωπικά πιστεύω πως οι Τούρκοι έχουν κάνει ήδη την επιλογή τους.
Στην Τουρκία δεν υπάρχει πλέον πολιτικός φορέας που να στηριχτουν σταθερά σε αυτόν οι ΗΠΑ . Όλοι συναγωνίζονται ποιος θα πει την πιο ακραία εκδοχή και οι αντιαμερικανικες κορώνες διαγωνίζονται η μία την άλλη (ακόμα κι ο Μπαμπατζαν έχει μπει σε αυτό το παιχνίδι).Η Τουρκία προσπάθησε (αποτυχημένα κατα την άποψη μου) να πλασαριστεί ως το μήλον της έριδος ανάμεσα σε ΗΠΑ-Ρωσια. Ίσως η στάση αυτή να μπορούσε να θεωρηθεί ως ένας τακτικισμος , μια προσπάθεια να κρατά τους βασικούς αντιπάλους της Κίνας διαιρημένους. Το μέλλον θα δείξει τα πραγματικά κίνητρα της . Ουδέν κρυπτόν υπό τον Ήλιο..
Η Τουρκία πάντα έκανε τις λάθος επιλογές συμμάχων … Το ίδιο κάνει και τωρα..
Εάν ΗΠΑ και Ρωσία ενωθούν, όπως έγινε στους δύο προηγούμενους παγκόσμιους πολέμους (συνήθως η ιστορία επαναλαμβάνεται) , το παιχνίδι για την Κίνα, στην ουσία έγραψε, σχετικά σύντομα, τίτλους τέλους!
Η αξιοπιστία της Τουρκίας έχει πληγεί για τα πολλά επόμενα, και μάλιστα εξαιρετικά κρίσιμα , χρόνια.
Όπως λέει ο λαός, μια του κλέφτη, δύο του κλέφτη, ίσως η τρίτη να αποδειχθεί η κακή της μέρα..
Αυτή την στιγμή οι ΗΠΑ, με την πολιτική Blue Dot Network, που εκπονήθηκε το 2019 μεταξύ ΗΠΑ-Ιαπωνιας- Αυστραλίας στην συνδιάσκεψη του Ινδο-Ειρηνικου, χτίζουν στην περιοχή μας τα Δυτικά Τείχη , σε έναν άξονα που ξεκινά από την Βαλτική και φτάνει μέχρι το Αιγαίο.(*Αναφέρομαι σε “Δυτικά”, γιατί η κεντρική πράξη του δράματος λαμβάνει χώρα στον Ειρηνικό) Η Τουρκία έχει εξαιρεθεί από αυτά τα τείχη.Το βλέπουμε.. Τα Δυτικά Τείχη πρέπει να στελεχώνονται από αξιόπιστους συμμάχους και πρέπει να ενισχυθούν αμυντικά κι αυτό ήδη γίνεται.
Κι αυτό το βλέπουμε ..
Οι Αμερικανοί στρατιώτες που θα στελεχώσουν τις βάσεις, δεν έρχονται εδω για τουρισμό. Ούτε , πρώτιστος στόχος τους είναι η Ρωσία, (πρόφαση μπορεί για να έλκονται κάποιοι Ευρωπαίοι νατοϊκοι).Αυτό βέβαια θα εξαρτηθεί από την τελική στάση που θα κρατήσει η ίδια. η Ρωσία.Υποθετω ότι θα εξαντλήσει τα όρια της διαπραγμάτευσης ..
Η περιοχή μας γίνεται υψίστης στρατηγικής σημασίας χώρος.Εδω σχηματίζεται το Δυτικό Μέτωπο. Δεν νομίζω πως θα μας ζητηθεί να αλλάξουμε θέση πριν και να αναλωσουμε δυνάμεις στον Ινδο-Ειρηνικο . Αν φτάσει ποτέ η ώρα μας θα πρέπει να βρισκόμαστε , αξιόμαχοι στην θέση μας,. Οι γενικότερες συνθήκες δεν προσομοιάζουν με τον πόλεμο της Κορέας.
Εδώ την Γαλλία και την πέταξαν έξω από τις δυνάμεις που επίκειται να δράσουν , σε Α’ Φάση, στον Ειρηνικό κι ας κοπτονταν..
Στον Ινδο-Ειρηνικο τα πράγματα δεν δείχνουν να πάνε καλά . Η Κίνα καθημερινά γίνεται όλο και πιο επιθετική κι εξοπλίζεται.Στα επόμενα 2 χρόνια υπολογίζεται πως θα έχει ολοκληρώσει πλήρως την προετοιμασία της.
Για τις ΗΠΑ δεν είναι θέμα μιας τοπικής διένεξης μεταξύ Ελλάδας-Τουρκιας . Ούτε εμείς πρέπει να το βλέπουμε έτσι.
Είναι ζήτημα 2 αντιπάλων κόσμων που μελλονται να συγκρουστούν.
Το πώς κι ως που, είναι ζήτημα που μένει να το δούμε..
Προς το παρόν η Ελλάδα βρίσκεται εκ των πραγμάτων στον δρόμο που θα εξελιχθεί αυτή η σύγκρουση. Προσωπικά προσεύχομαι να μην φτάσει ποτέ ως εδώ με οποιοδήποτε τρόπο…
Έτσι όπως διαμορφώνεται (δεν έχει σημασία το καλώς ή το κακώς, σημασία έχει ότι έτσι διαμορφώνεται και δεν μπορούμε να παρεμβληθουμε για να το αλλάξουμε ) το διεθνές τοπίο νομίζουμε πως θα μείνουμε ανεπηρέαστοι?
Ή ότι μπορούμε να μείνουμε ουδέτεροι ?
Αν μας χτυπήσει μια μέρα την πόρτα η Κίνα και μας ζητήσει “γη και ύδωρ” νομίζουμε ότι μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα μόνοι μας μαζί της?
Ήδη κληθηκαμε να πάρουμε θέση και νομίζω οι πολιτικές μας ηγεσίες επέλεξαν ,από καιρό, το στρατόπεδο..
Εμείς αυτό που πρέπει να απαντήσουμε είναι :
Θέλουμε στο μέλλον την Ελλάδα να βρεθεί κάτω από την επικυριαρχία του Κινεζικού μοντέλου ?
Όταν το απαντήσουμε αυτό θα ξέρουμε τί στάση θα πρέπει να κρατήσουμε και για ποιον λόγο την κρατάμε.
Η Τουρκία δεν πρόκειται να μας επιτεθεί ευθέως πριν εξασφαλίσει την υποστήριξη μιας μεγάλης δύναμης. (Τουλάχιστον εγώ έτσι πιστεύω, παρά τα αντιθέτως θρυλούμενα περί επικείμενου θερμού επεισοδίου ..) Προς το παρόν δεν νομίζω πως την έχει.
Εάν πάρει την εντολή κάποτε, ποια δύναμη πιστεύουμε ότι θα είναι αυτή που θα της την δώσει και θα την υποστηρίζει από πίσω ?