Αμερικανικές εκλογές: Τι ξέρουμε και τι όχι

Η ανθρώπινη ψυχή χρειάζεται ισορροπία. Όταν κοιτάς μόνο έξω, στο τέλος χάνεις τον εαυτό σου. Και όταν κοιτάς μόνο στο λαβύρινθο του εαυτού σου, αναπόφευκτα κάποια στιγμή θα συναντήσεις τον Μινώταυρο. Όπως ανακαλύπτει η Αμερική, και θα ανακαλύψει περισσότερο σε λίγες μέρες, ανεξαρτήτως του νικητή τον εκλογών, το ίδιο ισχύει και για τα έθνη.

Αυτή, αλλά ίσως και τις επόμενες εβδομάδες, ο πλανήτης στρέφει το βλέμμα του στην Βόρεια Αμερικανική ήπειρο. Εκεί που η εκλογή του Προέδρου των ΗΠΑ καθορίζει την πορεία της ιστορίας. Από την αρχή της ύπαρξης του, το αμερικανικό έθνος παλεύει με ένα το δίπολο: την απομόνωση ανάμεσα σε δύο ωκεανούς, το Δόγμα του Μονρόε (1823), ή την συμμετοχή στον κόσμο, το Δόγμα του Ουίλσον (1918). Γνωρίζει ότι είναι γίγαντας, και πως όταν αποφασίζει να δράσει το αποτύπωμα της είναι βαθύ, συχνά βαθύτερο από ότι επιθυμεί. Αλλά και ότι εξίσου βαθύς είναι και ο κρατήρας της απουσίας του. Ένας στρατός και μια οικονομία τόσο μεγάλη, καθορίζει τις ιστορικές εξελίξεις, είτε ενεργά είτε παθητικά.

Την διάρκεια που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο Ντόναλντ Τράμπ έχει ένα ευδιάκριτο μομέντουμ σε πολιτείες κλειδιά, όπως η Πενσυλβάνια και το Ουισκόνσιν και συνεπώς προβάδισμα νίκης. Ίσως γίνει ο μοναδικός μετά τόν Γκρόβερ Κλίβελαντ στα τέλη του 19 αιώνα που θα έχει υπηρετήσει μη συνεχόμενες θητείες.

Τι δεν ξέρουε: Το νικητή και τι αυτό σημαίνει

Στρατοί αναλυτών προσπαθούν να καταλάβουν τις επιπτώσεις μιας δεύτερης προεδρίας του Τράμπ ή μιας προεδρίας της Χάρις.

Τους υπολογισμούς δυσκολεύουν τόσο οι προσωπικότητες των υποψηφίων, όσο και οι υπολογισμοί στο Κογκρέσο και το Ανώτατο Δικαστήριο. Ένας Πρόεδρος είναι πραγματικά πανίσχυρος όταν έχει όλους τους θεσμούς στο κόμμα του. Αρκεί ακόμα και ένας στο αντίθετο κόμμα όμως, για να μειώσει σημαντικά την εξουσία της προεδρίας.

Η Γερουσία έχει αρκετά μεγάλες πιθανότητες να γυρίσει στους Ρεπουμπλικάνους, ενώ η Βουλή των Αντιπροσώπων δίνει 50% πιθανότητα σε κάθε κόμμα. Το Ανώτατο Δικαστήριο έχει γυρίσει χρόνια στον υπέρ-συντηρητισμό.

Συνεπώς οι αναλυτές δίνουν ένα 33% σε ένα πανίσχυρο Τράμπ και λιγότερο από 1% σε μια πανίσχυρη Χάρις (0% αν αναλογιστεί κανείς ότι το Ανώτατο Δικαστήριο δεν αλλάζει εύκολα). Σε περίπτωση που δεν ελέγχει όλα τα σώματα, ο Πρόεδρος θα παλεύει εσωτερικά, Ακόμα όμως και στην περίπτωση ενός πανίσχυρου προέδρου, δεν γνωρίζουμε τι έρχεται. Η Αντιπρόεδρος Χάρις είναι εν πολλοίς άγνωστη, και υποψήφια κυρίως χάρη στην εγγύτητα της στον Τζό Μπάιντεν, επιβεβαιώνοντας τον μυθικό Φράνκ Άντεργουντ ότι η εξουσία είναι «οικόπεδο» και σημασία έχει κυρίως η «θέση κάποιου δίπλα σε κάποιον με εξουσία». Ο Ντ. Τράμπ από την άλλη, ένας πολιτικός με προβολή όσο σχεδόν κανείς στην ιστορία, επανακαθορίζει τη λέξη «απρόβλεπτος» στο λεξικό. Δεν ξέρουμε τι σκοπεύει ούτε ο ένας, ούτε ο άλλος. Και δεν μας λένε προκειμένου να τραβήξουν όσους μπορούν από την δεξαμενή των ανεξάρτητων ψηφοφόρων.

Αν σκεφτεί κανείς ότι ο Ντόναλντ Τράμπ (και γιατί όχι η Κάμαλα Χάρις;) θα κινηθεί δικαστικά σε περίπτωση ήττας, η υπόθεση περιπλέκεται ακόμα.

Τι γνωρίζουμε: Που πάει η Αμερική.

Για να προβλέψουμε, πρέπει να φύγουμε μακριά από τον πολιτικό Μανιχαϊσμό (καλός – κακός, φασίστας-woke) και να δούμε την μεγάλη εικόνα. Ο σκοπός της γραπτής ιστορίας είναι να διδάσκει. Αν και δεν μπορεί να μας πει το μέλλον, μπορεί να μας δώσει την μεγάλη εικόνα. Τι ξέρουμε λοιπόν;

Ότι ο Τζο Μπάιντεν δεν άλλαξε την πολιτική του «Η Αμερική Πρώτα» του εκ διαμέτρου αντίθετου προκατόχου του Ντ. Τράμπ. Άρα η Αμερική έχει μπει σε ένα ιστορικό μονοπάτι, και οι άνθρωποι που τη διοικούν απλώς καθορίζουν σημεία και στάσεις πάνω σε αυτό.

Τι χαρακτηριστικά έχει το μονοπάτι;

Πρώτον, η Αμερική θα φροντίσει την Αμερική (και όχι την Ευρώπη). Η οικονομική παγκοσμιοποίηση, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, έδωσε δύναμη τόσο στον (ακριβό) Αμερικανό καταναλωτή, που πλέον είχε πρόσβαση σε φτηνή πολυτέλεια, όσο και στον φτηνό κατασκευαστή, την Κίνα. Οι δυο αυτές οντότητες δυνάμωσαν, ενώ η Ευρώπη, ιδιαίτερα μετά την Κρίση του Ευρώ και την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ, έχασε την αίγλη της. Όσο η Αμερική κοιτάει εσωτερικά και τον ανταγωνισμό με την Κίνα, τόσο η Ευρώπη θα πρέπει να συνηθίζει το ρόλο του περιφερειακού παίκτη.

Δεύτερον, η οικονομία θα συνεχίσει να ασθμαίνει. Οι ρυθμοί ανάπτυξης μειώνονται, και αναμένεται να κινηθούν κάτω από το μέσο όρο τα επόμενα δυο χρόνια, παρά την σημαντική δημοσιονομική επέκταση της κυβέρνησης Μπάιντεν. Εν τω μεταξύ, ο πληθωρισμός δεν έχει τελειώσει. Οι κεντρικές τράπεζες μπορεί να βιάστηκαν να διατρανώσουν τη νίκη τους, καθώς ο πληθωρισμός των υπηρεσιών στις Δυτικές οικονομίες παραμένει υψηλός, κυρίως γιατί οι εταιρίες δυσκολεύονται να βρουν και να διατηρήσουν εξειδικευμένο δυναμικό. Ο πληθωρισμός των αγαθών (τηλεοράσεις, ηλεκτρονικά κλπ) πέφτει σημαντικά, και τραβάει τον γενικό πληθωρισμό κάτω, κυρίως γιατί η Κίνα έχει αυξήσει την παραγωγική της δυνατότητα σημαντικά περισσότερο από ότι οι Δυτικές αγορές μπορούν να απορροφήσουν. Έτσι πουλάει πολύ φτηνά, αναγκάζοντας τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς να προχωρήσουν σε δασμούς. Αυτοί θα αυξήσουν τον πληθωρισμό, και συνεπώς θα εμποδίσουν τα επιτόκια να πέσουν σημαντικά. Άρα μιλάμε για χαμηλή ανάπτυξη και πιθανόν πληθωρισμό που θα επιμείνει (εκτός αν η κινεζική οικονομία καταρρεύσει, οπότε θα έχουμε μια παγκόσμια οικονομική κρίση.

Τρίτον η κρίση χρέους έρχεται. Κανένας εκ των δυο υποψηφίων, ή κάποιο εκ των δύο κομμάτων, δεν φαίνεται να ιδρώνει με το δυσθεώρητο χρέος. Η Αμερική πληρώνει ήδη 4% του ΑΕΠ της σε τοκοχρεολύσια, σχεδόν δυο φορές την ανάπτυξη της. Το ΔΝΤ εκτιμά ότι το χρέος θα φτάσει το 140% του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια και προειδοποιεί. Τα σχέδια του Ντόναλντ Τραμπ ίσως οδηγήσουν σε αύξηση του χρέους κατά $10δισ, ενώ και η συνέχιση των προστατευτικών πολιτικών του Τζο Μπάιντεν από την Κ. Χάρις θα οδηγήσει και αυτή σε αυξημένες εκδόσεις ομολόγων. Εν τω μεταξύ οι ομολογιακές αγορές, και λόγω των διφορούμενων μηνυμάτων από τη Fed βρίσκονται ήδη σε κατάσταση υψηλής μεταβλητότητας. Η Γερμανία, με μόλις λίγο υψηλότερο του αναμενομένου πληθωρισμό και η Μ. Βρετανία, με ένα γενναιόδωρο προϋπολογισμό (παρά την αύξηση της φορολογίας) βρίσκονται στο μάτι του κυκλώνα. Πόσο θα μπορεί η Αμερική να αυξάνει το χρέος της, βασιζόμενη στη θέση του Δολαρίου ως παγκόσμιο νόμισμα συναλλαγών; Μπορεί να το μάθουμε τα επόμενα χρόνια.

Μπορούμε να κάνουμε και άλλες προβλέψεις, όπως η χειροτέρευση της γεωπολιτικής αστάθειας καθώς κανείς από τους υποψηφίους δεν διαθέτει κάποιο σημαντικό γεωπολιτικό εκτόπισμα. Άλλωστε και οι δυο ενδιαφέρονται μόνο για το εσωτερικό ακροατήριο. Ακόμα και να ειρηνεύσει η Ουκρανία, η Μ. Ανατολή φλέγεται και οι γεωπολιτικές τεκτονικές πλάκες απομακρύνονται.

Ίσως τελικά αυτή είναι η μεγάλη εικόνα. Δυο νάνων που παλεύουν για ένα θώκο που έχει μεγαλώσει πολύ για οποιοδήποτε άνθρωπο. Και που ίσως η ένωση της παγκόσμιας οικονομίας και η συνακόλουθη δημιουργία μιας παγκόσμιας κουλτούρας είναι πολύ δύσκολη να διαχειριστεί ο ανθρώπινος νους, ιδιαίτερα με τόσο κακή και τυχοδιωκτική ηγεσία. Ίσως θέλει δεκαετίες, ή και αιώνες πριν μπορέσουμε να ρίξουμε τους τοίχους που οι ίδιοι ορθώνουμε γιατί νομίζουμε ότι μέσα τους θα προστατευτούμε. Ίσως (η μάλλον σίγουρα) απλώς ο κόσμος πρέπει να πάρει αποστάσεις, να ξαναγίνει διαχειρίσιμος για την εκάστοτε εξουσία, η άλλωστε οποία προσπαθεί εδώ και δυο δεκαετίες να μας πείσει ότι δεν μπορούμε χωρίς αυτούς.

Αυτός είναι ο οικονομικός, πολιτικός και πολιτιστικός λαβύρινθος στον οποίο βρίσκεται η Αμερική. Και ο Μινώταυρός δεν είναι ο Τράμπ ή η Χάρις, ο λαϊκισμός, η παγκοσμιοποίηση ή κάποια άλλη μεγαλεπήβολη έννοια. Είναι η ψυχή, που αποστρέφεται τη σταθερότητα, αποζητάει περιπέτεια και για να το δικαιολογήσει βλέπει καταστροφή ακόμα και σε μια γενιά που ζει τόσο καλά όσο καμία προηγούμενη.