Ο καθηγητής του Οικονομικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Βασίλης Πολυμένης μιλά στη Free Sunday για τις εξελίξεις στην οικονομία.
- Κατ’ αρχάς, θα ήθελα να μιλήσουμε για τις εξελίξεις σχετικά με το κλείσιμο της β’ αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος. Πώς κρίνετε τη συμφωνία σε τεχνικό επίπεδο στην οποία (φαίνεται ότι) κατέληξαν κυβέρνηση και δανειστές;
Η συμφωνία θα βασίζεται στη δημοσιονομική προσαρμογή, δεσμεύοντας τη χώρα σε εξοντωτικά πρωτογενή πλεονάσματα. Επιπλέον η προσαρμογή γίνεται στην πλάτη του νοικοκύρη της μεσαίας τάξης που δεν διενεργεί δραστηριότητα κάτω από το τραπέζι. Έχουμε “καταφέρει” να έχουμε ακριβή νομιμότητα με εύκολη παραβατικότητα. Αυτό οδηγεί στη φτωχοποίηση της μεσαίας τάξης και το μοίρασμα “χαρτζιλικιών” στους νεόπτωχους ή (πολύ χειρότερα) στους δήθεν.
- Θα χαρακτηρίζατε τη συμφωνία αυτή «αναπτυξιακή» ή «υφεσιακή»;
Το πολιτικό προσωπικό απέτυχε να συνεννοηθεί ώστε να συνταχθεί πίσω από το 1,5% του ΔΝΤ. Η συμφωνία όπως και οι προηγούμενες – στο βαθμό που στοχεύουν σε υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα – απορροφούν ρευστότητα από την οικονομία. Κατά συνέπεια μειώνουν την κατανάλωση και τις επενδύσεις και είναι υφεσιακές.
- Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι με το κλείσιμο της αξιολόγησης ανοίγει ο δρόμος για τη ρύθμιση του δημοσίου χρέους. Από την εμπειρία σας, τι περιμένετε να γίνει;
Οι διάφορες προτάσεις οι οποίες κυοφορούνται είναι προτάσεις αναιμικές οι οποίες θα στοχεύσουν περισσότερο στο να μειώσουν την παρούσα αξία και όχι την ονομαστική αξία του χρέους. Δηλαδή επέκταση των ωριμάνσεων και μείωση των επιτοκίων. Όσο όμως η ονομαστική αξία του χρέους συνεχίζει να βρίσκεται σε αυτά τα δυσθεώρητα επίπεδα, διαιωνίζεται η υπερχρέωση. Έξοδος στις αγορές με υπερχρέωση είναι πράξη ανοησίας εφόσον απλά αυξάνει το κόστος εξυπηρετήσεως του χρέους. Είναι σαν το πρόβατο που χαίρεται επειδή οι λύκοι του άνοιξαν τη πόρτα να βγει από το μαντρί.
- Θεωρείτε ότι η Ελλάδα θα κατορθώσει τελικά να ενταχθεί στο QE της ΕΚΤ; Κι αν ναι, θα την ωφελήσει;
Στην ποσοτική χαλάρωση ας κρατάμε μικρό καλάθι. Είναι μία διαδικασία με έμφαση στους τίτλους και τις κεφαλαιαγορές και όχι στην ρευστότητα της πραγματικής οικονομίας. Τα κέρδη θα περιοριστούν στη δευτερογενή αγορά ομολόγων αλλά και εκεί δεν θα είναι αρκετά ώστε να “σπρώξουν” τη χώρα πάνω από το κατώφλι εξόδου στις αγορές με ανεκτά επιτόκια.
- Η κυβέρνηση δείχνει να προχωρά με σχετικά ταχύ ρυθμό τις αποκρατικοποιήσεις. Θεωρείτε ότι αυτό ευνοεί τους στόχους για νέες επενδύσεις στη χώρα;
Η ένσταση μου σχετικά με τις αποκρατικοποιήσεις είναι ότι αυτό που βλέπουμε κυρίως είναι μεταβιβάσεις δημοσίων κεφαλαίων που αποτελούν φυσικά μονοπώλια. Διερωτάται εύλογα κάποιος: πως η μεταβίβαση του ΑΔΜΗΕ ή ενός αεροδρομίου θα δημιουργήσει ανάπτυξη και πρόσθετο ΑΕΠ; Η “θρησκευτική” επιμονή των Ευρωπαίων σε υφαρπαγή δημόσιου πλούτου αποδομεί το μύθευμα περί αλληλέγγυας Ευρώπης, απονομιμοποιεί τη λογική του προγράμματος και θα γεννήσει έντονα φυγόκεντρες τάσεις στους πολίτες. Γρηγορότερα από όσο φαντάζονται μερικοί το ευρωσκεπτικιστικό ή και αντι-ευρωπαϊκό ρεύμα μέσα στην ελλαδική κοινωνία θα εκφραστεί πολιτικά από ώριμο και σοβαρό φορέα.
- Από την άλλη πλευρά, κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι αποκρατικοποιήσεις γίνονται με όρους που δεν ευνοούν τελικά την κοινωνία και την οικονομία. Το σχόλιό σας;
Είναι προβληματικό ότι οι επενδυτές θα αναλάβουν τη διαχείριση φυσικών μονοπωλίων διασφαλίζοντας κερδοφορία από την πρώτη μέρα. Μάλιστα αν παρατηρήσουμε τις συμβάσεις θα δούμε ότι είναι κακογραμμένες με συνέπεια ο αγοραστής να διατηρεί βεβαία κερδοφορία μεταβιβάζοντας στο δημόσιο όλες τις πιθανές αστοχίες ή ζημίες της επένδυσης. Πρέπει να ερευνηθεί η μεθοδολογία αποτιμήσεων του ΤΑΙΠΕΔ.
- Θεωρείτε ότι η μέχρι σήμερα διαχείριση πολλών τομέων της οικονομίας από το Κράτος ήταν επιτυχημένη;
Πρέπει να διερωτηθούμε γιατί αποτύχαμε να διαχειριστούμε κρατικά κεφάλαια τις τελευταίες δεκαετίες ενώ τόσες άλλες χώρες το καταφέρνουν; Για δύο κυρίως λόγους. Στις περισσότερες διοικήσεις ετέθησαν κομματικά στελέχη χωρίς εμπειρία στο αντικείμενο. Επίσης σε όλες τις περιπτώσεις οι αμοιβές ήταν δεδομένες και αποσυνδεδεμένες από την κερδοφορία της επιχείρησης. Έτσι δεν ευθυγραμμίστηκαν τα κίνητρα των μάνατζερ.
- Πιστεύετε ότι υπάρχει ιδανικό μείγμα στη συμμετοχή Κράτους και ιδιωτών στην οικονομία; Κι αν ναι, μπορείτε να το περιγράψετε;
Είναι απλό: το κράτος δίνει στους ιδιώτες όσα μπορούν να δοθούν. Αλλά δεν είναι δυνατόν να διαχειριστούν ιδιώτες δίκτυα που αποτελούν φυσικά μονοπώλια. Διότι τα ιδιωτικά μονοπώλια πωλούν σε εξαιρετικά υψηλές τιμές στοχεύοντας πάντα στο μη ελαστικό χρήστη. Για παράδειγμα οι παραχωρησιούχοι δρόμων και αεροδρομίων αρνούμενοι να χαμηλώσουν τα διόδια για αυτούς που πρέπει να ταξιδέψουν θα διώξουν κάθε άλλο χρήστη αυτών των υποδομών καταστρέφοντας ΑΕΠ. Συγχρόνως οι υψηλές χρεώσεις για υποδομές, ενέργεια και μεταφορές θα εκτινάξουν το λειτουργικό κόστος των επιχειρήσεων πλήττοντας την ανταγωνιστικότητα.
- Κατά την άποψή σας, ποιοι είναι τελικά οι παράγοντες εκείνοι που θα οδηγήσουν την οικονομία της χώρας εκτός κρίσης;
Υπάρχουν δύο μύθοι.
1ον, σαν χαλασμένο γραμμόφωνο, επαναλαμβάνουμε τα λάθη του παρελθόντος επενδύοντας σε δρόμους, γεφύρια και λιμάνια. Στη πραγματικότητα, δεν έχουμε ανάγκη από ακριβές υποδομές. Καλό είναι να υπάρχουν υποδομές αλλά η χώρα έχει ανάγκη από βιομηχανικές επενδύσεις που θα παράξουν προϊόντα ώστε να αντιστρέψει το θηριώδες εμπορικό της έλλειμα. Πόσο έξυπνος είναι ο μάνατζερ ενός εμπορικού καταστήματος που δανείζεται για να επενδύει σε όλο και περισσότερες θέσεις στάθμευσης για πελάτες ενώ τα ράφια του παραμένουν άδεια; Τελικά όταν χρεοκοπήσει όλες αυτές οι υποδομές απλά θα μεταβιβαστούν στους νέους ιδιοκτήτες.
2ον, ακούμε πάλι τις γνωστές ιδεοληψίες περί ανοίγματος των επαγγελμάτων. Όμως η χώρα έχει υπερ-επαγγελματισμό. Δηλαδή πως θα αυξηθεί το ΑΕΠ αν προσθέσουμε μερικές χιλιάδες ταξιτζήδες στις ήδη γεμάτες πιάτσες; Ή αν προσθέσουμε μερικές εκατοντάδες φαρμακεία; Αυτό που χρειαζόμαστε είναι να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε να υπάρξει ανταγωνισμός στις τιμές. Να υπερνικήσουμε την φυσική τάση των επαγγελματιών να “συμφωνούν” τις τιμές τους. Δεν είναι δυνατόν ο καταναλωτής που βλέπει χιλιάδες άδεια ταξί, φαρμακεία σε κάθε γωνιά, βενζινάδικα κάθε χιλιόμετρο να παρατηρεί πως οι τιμές τους είναι σταθερά υψηλές και αμετάβλητες. Χρειάζεται έξυπνος σχεδιασμός των αγορών και του τρόπου με τον οποίο η προσφορά αναγγέλλει τις τιμές της στη ζήτηση. Η τεχνολογία προσφέρει μοναδικές λύσεις. Αρκεί να τις καταλάβουμε και να τις επιτρέψουμε.
Η ανάπτυξη χρειάζεται ρευστότητα για βιομηχανικές επενδύσεις και τράπεζες που θα τις χρηματοδοτούν αξιολογώντας τες. Η ρευστότητα δίνεται με το σταγονόμετρο, ενώ οι τράπεζες στοχεύοντας αλλού δεν αξιολογούν επενδύσεις. Η αρχιτεκτονική της ευρωζώνης απέτυχε και στα δύο.
