Ακραίος τυχοδιωκτισμός τα 12 μίλια – τεράστιο σφάλμα τυχόν συμφωνία με Τουρκία

Η Ελλάδα απέκτησε το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων της στα 12 μίλια το 1995, όταν επικυρώθηκε από τον απαιτούμενο αριθμό κρατών η Διεθνής Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) του 1982. Η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, με υπουργούς Άμυνας τον Γεράσιμο Αρσένη και Εξωτερικών τον μετέπειτα Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια (η ίδια που πήρε την πρωτοβουλία για το δόγμα του ενιαίου αμυντικού χώρου με την Κύπρο και ίσως η πιο ανεξάρτητη που είχε η χώρα στη διάρκεια των δύο αιώνων της κολοβής ανεξαρτησίας της) δεν έκανε χρήση του δικαιώματος επέκτασης των χωρικών υδάτων, λαμβάνοντας υπόψιν της: (α) τον κίνδυνο σύγκρουσης με την Τουρκία, (β) την εκφρασθείσα αντίθεση [1] όλων των μεγάλων δυνάμεων και (γ) τα περιορισμένα και αβέβαια οφέλη μιας τέτοιας κίνησης για την Ελλάδα. Περιορίστηκε να επιφυλαχθεί, με δήλωσή της, του ελληνικού δικαιώματος να το ασκήσει όταν το κρίνει σκόπιμο [2]. Από την πλευρά της, η Τουρκία αντέδρασε χαρακτηρίζοντας, με απόφαση της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, ως αιτία πολέμου (casus belli) τυχόν επέκταση.

Για τους ίδιους λόγους, απέφυγαν να επεκτείνουν τα ελληνικά χωρικά ύδατα στο Αιγαίο όλες οι επόμενες κυβερνήσεις, περιλαμβανομένων αυτών του Κώστα Καραμανλή και του Αντώνη Σαμαρά, που ουδείς σκέφτηκε να κατηγορήσει για «κότες» στα εθνικά ζητήματα. Πολύ περισσότερο δεν ήταν «κότα» φυσικά ο Ανδρέας Παπανδρέου και καλό θα είναι να μη γράφονται γελοιότητες για τον πρώην πρωθυπουργό από όσους δεν επέδειξαν στη ζωή τους το θάρρος που χρειάστηκε.

Η κυβέρνηση Σημίτη έκανε μάλιστα κάτι πολύ αρνητικό για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα, τη υποδείξει των Αμερικανικών «φίλων και συμμάχων», των ιδίων δηλαδή στους οποίους η παρούσα κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας παρεχώρησε τη χώρα και τις ένοπλες δυνάμεις. Υπέγραψε η κυβέρνηση Σημίτη κοινή δήλωση με την Τουρκία το 1997, με την οποία η Ελλάδα παραιτήθηκε του δικαιώματος «μονομερών ενεργειών» στο Αιγαίο, όπως θα ήταν η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων και ανέλαβε μάλιστα την υποχρέωση να σεβαστεί «ζωτικά συμφέροντα» της Τουρκίας. Σημειωτέον ότι αυτά δεν ορίστηκαν: αφέθηκαν δηλαδή οι Τούρκοι με τη δυνατότητα να χαρακτηρίζουν ό,τι τους κατεβαίνει στο κεφάλι ως «ζωτικό συμφέρον». Η δήλωση αυτή, αν και δεν μπορεί να θεωρηθεί απόλυτο εμπόδιο στην επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια, την καθιστά οπωσδήποτε δυσκολότερη, όπως και την πολιτική και νομική υπεράσπισή της. Αυτοί που σήμερα φωνάζουν για επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια ήταν (στην συντριπτική τους πλειοψηφία) απόντες την εποχή που γίνονταν αυτά και ουδόλως διαμαρτύρονταν [3]. Όπως και δεν διαμαρτύρονται σήμερα ούτε για την πρωτοφανή στην ελληνική ιστορία αποικιοποίηση της χώρας και οικονομικά και στρατιωτικά-γεωπολιτικά. Κάπως παράξενος φαίνεται τουλάχιστο σε μας ένας τέτοιος «πατριωτισμός».

Να επεκτείνουμε τα χωρικά ύδατα;

Εδώ και μερικά χρόνια πολλαπλασιάστηκαν στην Ελλάδα οι φωνές που ζητάνε επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων. Δεν το ζήτησαν το 1995, που ήμαστε στο ζενίθ της εθνικής ισχύος και με πολύ ευνοϊκό συσχετισμό δυνάμεων με την Τουρκία, ζητάνε να το κάνουμε τώρα, στο ιστορικό ναδίρ της εθνικής ισχύος, με πολύ δυσμενέστερο συσχετισμό δυνάμεων και με ανοιχτό (έστω και αν δεν το λέμε, παριστάνοντας ότι δεν υπάρχει) το μέγα ζήτημα του εξαιρετικά μη βιώσιμου χρέους που απειλεί με αφανισμό τον ελληνικό λαό, το ελληνικό έθνος (συνήθως για το ζήτημα αυτό δεν έχουν τίποτα να πουν οι «υπερπατριώτες», «νεοεθνικόφρονες» και δήθεν «τουρκοφάγοι»). Στο θέμα αυτό θα χρειαστεί ενδεχομένως να συγκρουστούμε, για να σωθεί η χώρα, με τους πιστωτές, κάτι που καθιστά τρέλα το να ανοίξουμε και δεύτερο μέτωπο ταυτόχρονα, ιδίως αν δεν έχουμε τίποτα να κερδίσουμε.

Μεταξύ αυτών υπάρχουν ασφαλώς και ειλικρινείς πατριώτες, μόνο που δεν μοιάζουν να έχουν μελετήσει σε βάθος τα θέματα (όπως συμβαίνει κατά κανόνα με τα πάντα και σχεδόν τους πάντες στην Ελλάδα) και βέβαια αυτό μπορεί να έχει τραγικές συνέπειες παντού. Είναι η «κουλτούρα του σορολόπ». Υπάρχουν ασφαλώς και αυτοί που τα κίνητρά τους δεν είναι καθόλου αγνά…

Το κύριο επιχείρημα που χρησιμοποιείται υπέρ της ιδέας της επέκτασης είναι ότι δικαιώματα που δεν εφαρμόζονται ατονούν και χάνονται. Το ακούμε και από δεξιούς, το ακούμε τώρα και από αριστερούς διαφόρων αποχρώσεων – ακόμη και ο Τσίπρας το είπε μια μέρα, αν και όχι σχετικά με τα νησιά του Αιγαίου [4]. Συμπληρωματικά αναφέρεται επίσης ότι είμαστε η μόνη χώρα που δεν έχει 12 μίλια χωρικά ύδατα και ότι κακώς φοβόμαστε ενδεχόμενο πόλεμο από την Τουρκία.

Το επιχείρημα ότι το δικαίωμα χάνεται δεν ευσταθεί από νομικής απόψεως γιατί δεν υπάρχει χρονικό όριο στην άσκησή του. Παρά το ότι πέρασαν 25 χρόνια από το 1995, η Τουρκία πάντα φοβάται τυχόν επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών επανέλαβε, εμμέσως πλην σαφώς, την απειλή πολέμου, πρόσφατα.

Ακόμα όμως και αν ευσταθούσε, δεν είναι από μόνο του λόγος για να πάει η χώρα σε μια τέτοια πολιτική. Για να προχωρήσει σε επέκταση, οφείλει να εξετάσει σοβαρά ποιο είναι το πιθανότερο αποτέλεσμα, τα οφέλη και οι κίνδυνοι μιας επέκτασης των χωρικών υδάτων και να ενεργήσει αναλόγως. Αν μια τέτοια ανάλυση δεν συνοδεύει τις προτάσεις επέκτασης, αν δεν αποδείξει κάποιος ότι η άσκηση του δικαιώματος θα μας οδηγήσει σε καλύτερη και όχι σε χειρότερη κατάσταση, η πρόταση για επέκταση των χωρικών υδάτων είναι, στην καλύτερη περίπτωση, ανεύθυνη επιπολαιότητα ή δημαγωγία. Και στη χειρότερη, προβοκάτσια.

Όσο για το αν η Τουρκία θα κάνει ή δεν θα κάνει πόλεμο εμείς δεν μπορούμε να το απαντήσουμε με βεβαιότητα. Αλλά δεν μπορεί και κανείς να το απαντήσει, φοβούμεθα, σε μια Ελλάδα της «φαιδράς πορτοκαλέας», που δεν διαθέτει δικές της υπηρεσίες πληροφοριών, που οι τουρκολόγοι της δεν μιλάνε τουρκικά, που δεν έχει άξια λόγου ερευνητικά κέντρα, που δεν διαθέτει ένα σοβαρό δίκτυο ανταποκριτών στην Τουρκία, που περιμένει να μάθει από Αμερικανούς και Ισραηλινούς και τις υπηρεσίες τους τι συμβαίνει ή τι μπορεί να συμβεί ακόμα και στη Θράκη και στο Καστελόριζο. Μια Ελλάδα που γενικώς τη διακρίνει το επίπεδο σοβαρότητας, υπευθυνότητας και ξένης εξάρτησης που ξέρουμε.

Τι κερδίζει η Ελλάδα με την επέκταση;

Πρέπει να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι η επέκταση των χωρικών υδάτων λίγα πράγματα προσφέρει στην Ελλάδα, έναντι πολύ μεγάλων κινδύνων.

Της προσφέρει τον έλεγχο μιας ζώνης από τα 6 έως τα 12 μίλια από τις ελληνικές ακτές (που στην πράξη θα τον αμφισβητήσει η Τουρκία, όπως το πράττει στην Κύπρο, έχοντας γελοιοποιήσει τις συμφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ που υπέγραψε η Λευκωσία και τις δήθεν συμμαχίες με το Ισραήλ. Όπως μας λέει βετεράνος της ελληνικής διπλωματίας: «θα βλέπουμε κάθε μέρα τα σκάφη όχι μόνο της Τουρκίας, αλλά και όλων των μεγάλων δυνάμεων να αμφισβητούν ντε φάκτο τα 12 μίλια. Έχει νόημα να ασκείς το δικαίωμα σου αν μπορείς και να το υπερασπιστείς στην πράξη;».

Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι υπάρχουν πετρέλαια στο Αιγαίο και θέλουμε να τα εκμεταλλευθούμε, κάτι ουδόλως βέβαιο, η περιοχή μεταξύ 6 και 12 μιλίων είναι μάλλον περιορισμένη, ούτε προδικάζει το υπόλοιπο του αρχιπελάγους, η διανομή του οποίου προϋποθέτει τη λύση των διαφορών με την Τουρκία, που δεν φαίνεται δυνατή στον ορίζοντα, εκτός αν κάποιος πιστεύει ότι η Ελλάδα είναι υπερδύναμη που θα επιβάλλει manu militari την άποψή του στην Άγκυρα. Αν κάποιος το πιστεύει, καλύτερα να πάει να παίξει το παιδικό παιχνίδι «ναυμαχία», αντί να σκοτίζει τον ελληνικό λαό με περισπούδαστες, αλλά βλακώδεις αναλύσεις. Σημειωτέον επίσης ότι ούτε και εκτός Αιγαίου, στις περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου που ερεύνησαν οι Τούρκοι με το Ορούτς Ρέις βρήκαν τίποτα. Στο τέλος κινδυνεύουμε με αυτή την ιστορία να πάθουμε αυτό που προέβλεψε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής σε μια συζήτηση με τον Αμερικανό πρόεδρο, να πάμε δηλαδή σε πόλεμο για πετρέλαια που πιθανώς δεν υπάρχουν…

Η ίδια η κυβέρνηση έχει δηλώσει (πολύ καλώς κατά τη γνώμη μας) ότι δεν προτίθεται να πάει σε εκμετάλλευση στο Αιγαίο [6]. Υπάρχει άλλη άποψη; Όταν κάποιος προτείνει επέκταση στα 12 μίλια να μας πει επιτέλους για ποιόν ακριβώς λόγο την προτείνει. Θέλει να εκμεταλλευθεί τα πετρέλαια μεταξύ 6 και 12 μιλίων από τις ελληνικές ακτές (γιατί αυτό και μόνον εξασφαλίζει η επέκταση); Θέλει να κάνει ένα πείραμα να δούμε πώς θα αντιδράσει η Τουρκία; Τι ακριβώς θέλει; Διότι όλοι οι οπαδοί των 12 μιλίων, λένε “να τα επεκτείνουμε, να τα επεκτείνουμε”, δεν εξηγούν όμως τι ακριβώς περιμένουν να κερδίσουν από την επέκταση.

Όπως και με τις άλλες λαμπρές ιδέες, του τύπου «έχουμε τακτική υπεροχή, άρα βυθίζουμε τους Τούρκους» ή «βυθίστε το Ορούτς Ρέις», αυτές οι ιδέες θα μπορούσαν να ονομαστούν «στρατηγική της μιας κίνησης». Ουδείς μπορεί να περιγράψει τι θα γίνει μετά.

Η Τουρκία και τα 12 μίλια

Η Τουρκία από την άλλη πλευρά θεωρεί ότι τυχόν επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο θα κλείσει το αρχιπέλαγος και θα της στερήσει την πρόσβαση στην ανοιχτή θάλασσα, «απωθώντας» της στη χερσαία μάζα της Ανατολίας. Αυτό δεν είναι ασφαλώς ένα επιχείρημα από την άποψη του δικαίου, αλλά μόνο από το δίκαιο δεν δεσμεύεται η Άγκυρα.

Η γνώμη μας είναι ότι όλα αυτά είναι κάπως παρωχημένα, διότι αποδίδουν υπερβολική σημασία σε γεωπολιτικούς παράγοντες που είχαν καθοριστική σημασία, αλλά σε προηγούμενες ιστορικές εποχές. Οι ενδεχόμενοι πόλεμοι του μέλλοντος θα γίνουν με άλλους τρόπους και επιπλέον κινδυνεύουν όλο και περισσότερο να σημάνουν ανήκουστες καταστροφές για όλους τους εμπολέμους, με δεδομένη την υπάρχουσα πλέον οπλική τεχνολογία.

Αλλά αυτή είναι η δική μας γνώμη, όχι η γνώμη του τουρκικού στρατιωτικού κατεστημένου, που εμφορείται από έντονα μιλιταριστική νοοτροπία και πολύ παραδοσιακές στρατηγικές ιδέες. Για αυτούς, επέκταση στα 12 μίλια των ελληνικών χωρικών υδάτων σημαίνει πολύ σοβαρή απειλή για την Τουρκία.

Αυτός είναι και ο λόγος που η Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση περιέβαλε με το κύρος απόφασής της την απειλή κατά της Ελλάδας. Και αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε τουρκική κυβέρνηση θα βρεθεί υπό πολύ μεγάλη πίεση να τηρήσει ιδιαίτερα επιθετική στάση απέναντι στην Ελλάδα σε περίπτωση επέκτασης των χωρικών της υδάτων.

Ακόμη και αν η Άγκυρα δεν προχωρήσει σε πολεμικές ενέργειες, η ένταση στο Αιγαίο θα αυξηθεί κατακόρυφα χωρίς πρακτική δυνατότητα υπεράσπισης (όσο δεν πάμε εμείς σε πόλεμο, αλλά ούτε και τότε) των χωρικών υδάτων των 12 μιλίων.

Τα θέλουμε όλα αυτά; Και αν ναι, για ποιόν ακριβώς λόγο;

Ούτε και συμφωνία με την Τουρκία όμως!

Αν τα οφέλη για την Ελλάδα από την επέκταση των χωρικών της υδάτων υπό τις παρούσες συνθήκες είναι μάλλον περιορισμένα, η ζημιά για την Τουρκία είναι πολλαπλάσια, όπως αυτή αντιλαμβάνεται τα πράγματα. Αυτή η ανισότητα των συνεπειών της επέκτασης για τις δύο χώρες είναι που καθιστά το δικαίωμα επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων ένα είδος «διπλωματικού πυρηνικού όπλου» της Αθήνας, τελευταίο αποτρεπτικό όπλο, προτού χρησιμοποιηθούν τα πραγματικά όπλα.

Ένα τέτοιο όπλο, όπως και τα συνήθη πυρηνικά, το χρησιμοποιείς κυρίως ως απειλή, ως αποτρεπτικό μέσο. Ο σκοπός είναι να μην το χρησιμοποιήσεις ποτέ, ούτε όμως και να αφήσεις να σε αφοπλίσουν.

Η τουρκική απειλή κατά του ελληνισμού είναι δεδομένη και αντικειμενικά προσδιορισμένη. Συνίσταται στις εδαφικές διεκδικήσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο και την απειλή πολέμου, αποδεικνύεται από τη στρατιά του Αιγαίου και από την ύπαρξη τουρκικού στρατού στην Κύπρο. Όσο καιρό υφίστανται αυτές οι απειλές, θα ήταν εγκληματική η αποποίηση, για παράδειγμα μέσω μιας συμφωνίας με την Τουρκία για το Αιγαίο, του δικαιώματος επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο στα 12 μίλια, όπως και η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών.

Έχουμε επανειλημμένως επισημάνει ότι δεν υπάρχουν σήμερα δυνατότητες λύσης των ελληνοτουρκικών διαφορών, ούτε και δυνατότητα επικράτησης της μίας χώρας επί της άλλης, του ενός έθνους επί του άλλου. Είναι προς το καλώς εννοούμενο συμφέρον και των δύο να παραμείνει η μεταξύ τους κατάσταση (της Κύπρου περιλαμβανομένης) στο σημείο που βρίσκεται σήμερα, έστω και αν το παρόν status quo εμπεριέχει ιστορικά στοιχεία αδικίας. Αλλά επιδιώκεις να αλλάξεις ένα status quo όταν μπορείς να οδηγηθείς σε καλύτερη κατάσταση, όχι όταν θα καταλήξεις σε μια χειρότερη ή και σε μια γενική καταστροφή. Πρόσφατο άλλωστε είναι το παράδειγμα της γελοίας και τυχοδιωκτικής πολιτικής του EastMed, ως αποτέλεσμα της οποίας δεν φτιάχτηκε κανένας αγωγός, έχουμε όμως τώρα το τουρκολυβικό μνημόνιο, την παραίτηση της Ελλάδας από τα δικαιώματα του Καστελόριζου (συμφωνία Δένδια με Κάιρο), μια παρολίγον σύγκρουση με την Τουρκία, ίσως ένεκα αυτής και τη μετατροπή σε τέμενος της Αγίας Σοφίας. Για αυτό λέμε: πατριωτισμός ναι, (καθ’ υπαγόρευσιν) ανοησίες όχι.

Αρκετά πληρώσαμε στο παρελθόν την «εθνικόφρονα» Δεξιά και Άκρα Δεξιά, όπως και τους «εκσυγχρονιστές» πασών των παρατάξεων. Αρκετά βασανίστηκε ο ελληνικός λαός από διεφθαρμένες, εξαρτημένες, ασυνάρτητες και δημαγωγικές πολιτικές ηγεσίες. Δεν έχει άλλα περιθώρια καταστροφών.

Σημειώσεις

[1] Μερικοί εκτιμούν ως υποστηρικτικές των ελληνικών θέσεων ορισμένες δηλώσεις που γίνονται από διεθνείς παράγοντες. Η προσεκτική ανάγνωσή τους όμως και οι διάφορες «ουρίτσες» που περιέχουν καθιστούν σαφές ότι ποτέ και κανείς δεν έχει υποστηρίξει με τρόπο ανεπιφύλακτο το δικαίωμα της Αθήνας να προχωρήσει μονομερώς στην επέκταση των χωρικών υδάτων. Θα έπρεπε άλλωστε να μας διέθετε και τον στόλο και την αεροπορία του για να τα υπερασπίσουμε. Τα λόγια είναι τζάμπα.

[2] Μπορεί κανείς να προσάψει ό,τι θέλει στις κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου. Ουδείς όμως εκ των προτεινόντων σήμερα την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια, έχει να επιδείξει, στην προσωπική και πολιτική του διαδρομή, το θάρρος που επέδειξαν σε αρκετά ζητήματα, ιδίως εξωτερικής πολιτικής, οι κυβερνήσεις εκείνες. Λίγη σεμνότητα και λίγη σοβαρότητα δεν κάνει κακό.

[3] Παρά τον εξωφρενικό χαρακτήρα της, αυτή η κοινή δήλωση δέχτηκε πολύ περιορισμένη κριτική από την εντός και εκτός ΠΑΣΟΚ αντιπολίτευση της εποχής. Ήταν ήδη πολύ προχωρημένος ο εκφυλισμός και η αποσύνθεση του ελληνικού κράτους, της ελληνικής πολιτικής τάξης και του ίδιου του κοινωνικού σχηματισμού, που οδήγησε άλλωστε αργότερα στην υπογραφή των συμφωνιών οικονομικής αποικιοποίησης της Ελλάδας (2009, PSI, 2015) και της συμφωνίας στρατιωτικής και γεωπολιτικής αποικιοποίησης από τις ΗΠΑ (2021).

[4] Η κυβέρνηση Σημίτη τα έκανε αυτά πειθαρχώντας στις εντολές ΗΠΑ και Ισραήλ και στα πλαίσια του σχεδίου ένταξης της Ελλάδας και της Κύπρου σε μια ζώνη αμερικανο-ισραηλο-τουρκικής ζώνης επιρροής στη Μεσόγειο. Από αυτό το σχέδιο προέκυψε το Σχέδιο Ανάν για την Κύπρο, η ιδέα επίλυσης εις βάρος μας των ελληνοτουρκικών διαφορών στο Αιγαίο και η ιδέα της τουρκικής ένταξης στην Ε.Ε. Οι σχετικές ιδέες έχουν παραμείνει στο ελληνικό εκσυγχρονιστικό know-how της ελληνικής διπλωματίας, μπας και χρειαστούν σε κάποια στιγμή, αν τα βρουν οι Δυτικοί (περιλαμβανομένου του Ισραήλ) με την Τουρκία. Παράλληλα με αυτές, εισήχθησαν και άλλες, εντελώς αντίθετες, με σκοπό την πρόκληση έντασης. (Όπως αίφνης ο αγωγός EastMed, που ναι μεν είναι αδύνατο να υλοποιηθεί, προκάλεσε όμως παρ’ ολίγον πόλεμο Ελλάδας και Τουρκίας. Ο αγωγός μέσω Αιγύπτου και Κρήτης, που θα παρέκαμπτε την Τουρκία και θα μετέφερε το αέριο χωρίς ένταση με την Τουρκία, δεν απασχόλησε κανέναν, εγείροντας ερωτηματικά για το ποιος ήταν πραγματικά ο λόγος που ξεκίνησε ο EastMed).

[5] Η αριστερά ουδέποτε ενδιαφέρθηκε για τη διαμόρφωση μιας συγκροτημένης άποψης για την εξωτερική και αμυντική πολιτική της χώρας, απέφυγε συστηματικά το ζήτημα αυτό, όπως ο διάβολος το λιβάνι και δεν έχει να παρουσιάσει καμία αξιόλογη σχετική επεξεργασία. Όταν όμως δεν έχεις δουλέψει τα θέματα, είναι εύκολο να πας από το ένα άκρο στο άλλο χωρίς να αντιλαμβάνεσαι τη σημασία του τι κάνεις και τις συνέπειες. Όπως είναι εύκολο και να σε χειραγωγήσουν χωρίς να το πάρεις πρέφα.

[6] O γράφων έχει κατά καιρούς εκφράσει τις επιφυλάξεις του για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων από την Ελλάδα και την Κύπρο για μια σειρά λόγων, που είναι πρώτον ότι μόνο κράτη με το βαθμό ανεξαρτησίας και σοβαρότητας της Νορβηγίας μπορούν να εκμεταλλευθούν προς όφελός τους υδρογονάνθρακες, ενώ κράτη όπως το ελληνικό και το κυπριακό συνήθως καταστρέφονται όταν κάνουν εκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Το αποδεικνύουν οι δεκάδες πόλεμοι της Μέσης Ανατολής και οι Νιγηριανοί που θέλουν να πλύνουν τα τζάμια του αυτοκινήτου σας. Και δεύτερον το ότι η Ελλάδα έχει υποθηκεύσει στους πιστωτές τον ορυκτό πλούτο της με τις Δανειακές Συμβάσεις. Τη συμφέρει να κάνει αναδιάρθρωση χρέους πριν πάει σε εκμετάλλευση ορυκτών.

Σε ό,τι αφορά το Αιγαίο, το σημαντικότερο ίσως λίκνο του παγκόσμιου πολιτισμού, αρχαιολογικό, κλιματικό και αισθητικό θησαυρό όλης της ανθρωπότητας, που μας έλαχε να το φυλάμε για να το παραδώσουμε στις μελλοντικές γενιές θα είναι απλώς έγκλημα να τον θέσουμε σε κίνδυνο κάνοντας γεωτρήσεις για πετρέλαια. Αν δεν είμαστε μια χώρα που κυβερνάται διαρκώς από λαμόγια και αν είχαμε λίγο σχέδιο, σοβαρότητα και φαντασία, θα μπορούσαμε να μετατρέψουμε εύκολα σε πάρα πολύ μεγάλο οικονομικό πόρο, την πατρίδα του Ομήρου, του Ηράκλειτου και του Δημόκριτου, του Αρίσταρχου και του Ιπποκράτη, του Πρωταγόρα και του Πυθαγόρα. Και η ακτινοβολία του αρχιπελάγους θα προσέθετε πολύ περισσότερα στην άμυνα της χώρας από τα οπλικά συστήματα που θέλουν να αγοράσουμε τώρα τα κοράκια του ελληνικού στρατιωτικο-μεσιτικού συμπλέγματος.