Ίμια: κοντά σε πόλεμο ή η κατάσταση ήταν ελεγχόμενη;

Του ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ

Το βράδυ της 30^ης προς την 31^η Ιανουαρίου 1996 θα μείνει χαραγμένο στην ελληνική ιστορία και στη μνήμη των Ελλήνων: Χάθηκαν στα νερά του Αιγαίου τρείς νέοι στρατιώτες,  ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός. Η Τουρκία, έθεσε με έμφαση το ζήτημα των «Γκρίζων Ζωνών».  Η εξέλιξη του ζητήματος αυτού δεν είναι, απλώς, η αμφισβήτηση βραχονησίδων στο Αιγαίο αλλά και η κυριαρχία κατοικημένων νησιών. Οι γκρίζες ζώνες είναι η πιο προκλητική από τις απαιτήσεις της Άγκυρας.

Η Τουρκία, συμπεριφερόμενη ως δύναμη- διάδοχος όχι, μόνο, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και του Βυζαντίου, ίσως και της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, θεωρεί πως ό,τι δεν αναφέρεται ρητά στις συνθήκες με τις οποίες παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα ή κατακτήθηκαν περιοχές, της ανήκει. Μια α λα τούρκα προσέγγιση του διεθνούς δικαίου, των διεθνών σχέσεων και της διεθνούς πρακτικής.

Για πολλούς τα Ίμια αποτέλεσαν την αρχή αυτής της αμφισβήτησης. Για άλλους, η αρχή έγινε με τη Συμφωνία της Μαδρίτης , το 1997, με την οποία η Ελλάδα αναγνωρίζει ζωτικά συμφέροντα της Τουρκίας στο Αιγαίο. Αλλά, για τον κ. Θόδωρο Πάγκαλο, πρωταγωνιστή των εξελίξεων εκείνες τις κρίσιμες ημέρες των Ιμίων, οι γκρίζες ζώνες τέθηκαν για πρώτη φορά από την Τουρκία επί Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Με τα Ίμια η Ελλάδα στρουθοκαμηλίζει. Μπορεί σε διπλωματικό επίπεδο αυτό να σημαίνει κάτι (τονίζουμε, διπλωματικά, την κατοχή τους από την Ελλάδα), σε πρακτικό επίπεδο, όμως, οποιαδήποτε προσέγγιση στα νησιά προκαλεί την αντίδραση της Τουρκίας. Κάτι που συνέβη και πριν λίγες ημέρες με την σκόπιμη πρόσκρουση σε πλοίο του λιμενικού,  από τουρκικό πλοίο. Εκείνο που ακολούθησε ήταν μια επίσημη διαμαρτυρία, ώστε να σωθούν τα διπλωματικά προσχήματα.

Για τον πρωταγωνιστή των εξελίξεων Θ. Πάγκαλο με τα Ίμια η Τουρκία δεν διεκδικούσε την κυριαρχία τους αλλά ασκούσε πίεση για διαπραγμάτευση με την Ελλάδα, όπως, γράφει σε βιβλίο του που κυκλοφόρησε πριν λίγες εβδομάδες. Διαπραγμάτευση για την υφαλοκρηπίδα αλλά και εκδήλωση των πρώτων κινήσεων αυτού που στη συνέχεια αποκλήθηκε «Γαλάζια Πατρίδα».

Τα Ίμια, ενώ στην αρχή φάνηκαν ως τυχαίο γεγονός, αποδείχθηκαν στημένη υπόθεση.

Στις 25 Δεκεμβρίου 1996, και ενώ η διαδοχή του Ανδρέα στο ΠΑΣΟΚ που κυβερνούσε «ζυμωνόταν»,, ένα τουρκικό εμπορικό πλοίο, το «Φιγκέν Ακάτ», είχε εξοκείλει στα νησιά.  Οι ελληνικές αρχές προσφέρθηκαν να βοηθήσουν αλλά ο τούρκος κυβερνήτης καθυστερούσε να απαντήσει. Στην Αθήνα στην αρχή θεώρησαν πως ο τούρκος καθυστερεί σκεφτόμενος τις αποζημιώσεις αλλά η υπόθεση αποδείχθηκε περισσότερο σοβαρή. Ο κυβερνήτης διεμήνυσε στις αρχές πως τα Ίμια είναι τουρκικά και πως θα επιδιώξει την βοήθεια από την Τουρκία.

Οι εξελίξεις είναι λίγο πολύ γνωστές και αποκάλυψαν πόσο «φτερό στον άνεμο» ήταν η ετοιμότητα του ελληνικού κράτους να αντιμετωπίσει δύσκολες καταστάσεις.

Την κρατική αδυναμία επέτεινε το γεγονός ότι η κυβέρνηση Σημίτη είχε μόλις 8 ημέρες στην εξουσία, δεν υπήρχε κοινή γραμμή, δεν υπήρχε, ακόμη, συνοχή στην κυβέρνηση, οι αντίπαλοι Σημίτη (Τσοχατζόπουλος, Αρσένης) δεν έβγαλαν μιλιά- κατά τον Πάγκαλο- στην σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε και, ενδεχομένως, να επέχαιραν από μια κυβερνητική αποτυχία.

Ρεσιτάλ ανευθυνότητας έδωσαν και τα Μέσα Ενημέρωσης ενώ ο Πάγκαλος θεωρεί τον Ναύαρχο Χρήστο Λυμπέρη ακατάλληλο να διαχειριστεί την κρίση. Λειτουργούσε, λέει ο Πάγκαλος, ως Αρχηγός ΓΕΝ και όχι με τη γνώση ενός διακλαδικού αρχηγού ΓΕΕΘΑ.

Ο Πάγκαλος αναφέρει, επίσης, την κρίσιμη φράση του Σημίτη στη σύσκεψη, όταν αφού πληροφορήθηκαν την κατάληψη της δυτικής Ίμια από τους Τούρκους είπε στον Λυμπέρη, χρησιμοποιώντας ένα βαρύ επίθετο: «[…] Καλά δεν σου είπα να φρουρηθούν οι δύο νησίδες»;

Βεβαίως, ο Λυμπέρης έχει άλλη προσέγγιση στην αφήγηση της εξέλιξης την οποία μπορείτε να παρακολουθήσετε την Κυριακή το βράδυ στην διαδικτυακή τηλεόραση Anixnefseis web tv στη διεύθυνση www.anixneuseis.gr. Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία του Λυμπέρη κατά την παρουσίαση στην Αθήνα του τελευταίου του βιβλίου, πριν μερικά χρόνια.

Σημαντικό στοιχείο από όσα αναφέρει ο Πάγκαλος στο βιβλίο του, με την επισήμανση ότι δεν θα το ξεχάσει ποτέ, είναι ότι ο Χόλμπρουκ του είπε πως κατά τη διάρκεια της κρίσης υπήρχαν δύο μικρά αμερικανικά σκάφη τα οποία επιδρούσαν επί των πλοίων των αντιπάλων, αλλάζοντας τον ηλεκτρονικό τους ορίζοντα. «Δεν επρόκειτο να σκοτωθεί κανείς. Όλοι οι πύραυλοί σας θα έπεφταν στην ανοικτή θάλασσα» του είπε ο Χόλμπρουκ.

Οι δυνατότητες των αμερικανών να παρεμβληθούν σήμερα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας σε περίπτωση στρατιωτικής κλιμάκωσης είναι αυξημένες και αυτό αναμένεται να γίνει σε περίπτωση που οι δύο χώρες φθάσουν σε αντιπαράθεση.

Θυμηθείτε πόσα πλοία (ΗΠΑ, Γαλλίας, Ρωσίας) έσπευσαν στην περιοχή όταν πριν μερικές εβδομάδες οι προκλήσεις του Oruc Reis έφθασαν σε επικίνδυνο σημείο.