Ένας καυγάς στον Κόλπο

Ο DAVID B. ROBERTS είναι επίκουρος καθηγητής στο King’s College του Λονδίνου και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Qatar: Securing the Global Ambitions of a City-State [1].

Λαμβάνοντας υπόψη τις θρησκευτικές, πολιτισμικές και ιστορικές ομοιότητες μεταξύ των μοναρχιών της Αραβικής Χερσονήσου, οι σχέσεις μεταξύ των κυβερνήσεών τους μπορεί να είναι αξιοσημείωτα φορτισμένες. Οι τελευταίες φιλονικίες επικεντρώνονται σε μια τελετή αποφοίτησης στρατιωτικής εκπαίδευσης [2] που παρακολούθησε ο εμίρης του Κατάρ, Tamim bin Hamad al-Thani, στις 23 Μαΐου. Αργότερα εκείνη την ημέρα, η κρατική υπηρεσία Qatar News Agency (QNA) ανέφερε ότι ο Tamim έκανε μια ομιλία στην τελετή, στην οποία ανέφερε την ένταση μεταξύ του Κατάρ και των Ηνωμένων Πολιτειών, αναρωτήθηκε πόσο καιρό θα παραμείνει στην εξουσία ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ [3], ισχυρίστηκε ότι η Χαμάς ήταν ο νόμιμος εκπρόσωπος του παλαιστινιακού λαού, επιβεβαίωσε την υποστήριξη του Κατάρ προς την Μουσουλμανική Αδελφότητα, και σημείωσε τις καλές σχέσεις του Κατάρ με το Ισραήλ. Λίγες ώρες αργότερα, ο λογαριασμός της QNA στο Twitter δημοσίευσε [4] τρία tweets που ανακοίνωσαν την ανακάλυψη ενός σχεδίου του Μπαχρέιν, της Αιγύπτου, του Κουβέιτ, της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων [5] για να δυσφημήσουν το Κατάρ. Το Κατάρ, μετέδωσε η QNA, αποσύρει τους πρεσβευτές του από αυτά τα κράτη.

Μια συνοριακή πύλη μεταξύ Κατάρ και Σαουδικής Αραβίας, στις 12 Ιουνίου 2017. TOM FINN / REUTERS
————————————————————–

Οι αξιωματούχοι του Qatar αρνήθηκαν ότι οι αναφορές της QNA ήταν αληθινές. Ο Ταμίμ δεν είχε καν μιλήσει στην τελετή αποφοίτησης, υποστήριζαν: Το πρακτορείο ειδήσεων της χώρας τους υπήρξε θύμα ενός προσεκτικά ενορχηστρωμένου χάκινγκ.

Οι αρνήσεις της Ντόχα δεν έκαμψαν την περιφερειακή οργή που ακολούθησε. Ούτε τα αποτελέσματα μιας έρευνας του FBI που, δύο εβδομάδες αργότερα, διαπίστωσε [6] ότι Ρώσοι χάκερ ήταν υπεύθυνοι. Πάνω από δώδεκα δημοσιεύσεις και άρθρα εμφανίστηκαν [7] στις εφημερίδες της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων, επιπλήττοντας το Κατάρ για τις σφαλερές πολιτικές του, οι οποίες αντιβαίνουν τις προτιμήσεις του Ριάντ και του Αμπού Ντάμπι. Οι πλησιέστεροι γείτονες του Κατάρ -η Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ)- ακολουθούμενοι από την Αίγυπτο, διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις τους με τη Ντόχα και ζήτησαν από τους Καταρινούς να επιστρέψουν στην πατρίδα τους μέσα σε δύο εβδομάδες. Οι χώρες επέβαλαν [8] επίσης τον αποκλεισμό του Κατάρ από αέρος, θάλασσας και ξηρά, δεδομένου ότι το Κατάρ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα χερσαία του σύνορα με την Σαουδική Αραβία και από τον λιμένα Jebel Ali του Ντουμπάι για εισαγωγές, ειδικά εκείνες που αφορούν φρέσκα τρόφιμα και υλικά κατασκευών.

Παρ’ όλο που οι άλλες μοναρχίες του Κόλπου δεν φαινόταν να πιστεύουν τους ισχυρισμούς της Ντόχα για το χάκινγκ της QNA, δεν υπάρχει κανένα βίντεο του Tamim να μιλά στην στρατιωτική τελετή και ο Tamim δεν μιλά συνήθως σε τέτοιες εκδηλώσεις. Και ενώ είναι κατανοητό ότι ο Tamim θα έκανε κάποια πρόχειρα σχόλια σχετικά με την άκρως δημόσια υποστήριξη του Κατάρ προς την Χαμάς, φαίνεται απίθανο να μιλούσε για τις σχέσεις του Κατάρ με το Ισραήλ ή να αναγνωρίσει ανοιχτά ότι το Κατάρ είχε κακές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες [9] , δεδομένου του κόστους που προκύπτει από αυτά.

Ωστόσο, ανεξάρτητα από το αν τα έκανε πράγματι αυτά τα σχόλια, πολλά από τα αναφερόμενα ως σχόλια του Ταμίμ είναι πιστευτά, αφού δεν απέχουν πολύ από την εξωτερική πολιτική του Κατάρ. Το πρόβλημα είναι ότι το Κατάρ υποτίθεται ότι είχε εγκαταλείψει αυτές τις πολιτικές από το 2014, κατά την διάρκεια της τελευταίας διαμάχης μεταξύ των χωρών του Κόλπου. Επειδή ο Ταμίμ φαινόταν να έχει εκφράσει αυτά που σκέφτονται ιδιωτικά οι αξιωματούχοι στην Ντόχα, η μακρόχρονη διαμάχη μεταξύ του Κατάρ και των γειτόνων του επανεμφανίστηκε.

Ο Tamim bin Hamad al-Thani στο Χαρτούμ, στο Σουδάν, τον Δεκέμβριο του 2011. MOHAMED NURELDIN ABDALLAH / REUTERS
————————————————————–

ΑΝ ΑΡΧΙΚΑ ΔΕΝ ΠΕΤΥΧΕΙΣ…

Οι ρίζες της τρέχουσας διαμάχης ανάγονται σε τουλάχιστον τρεις δεκαετίες, στα έτη μετά το 1971, όταν το Κατάρ απέκτησε την ανεξαρτησία του από το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Χαλίφα Μπιν Χαμάντ αλ-Θάνι, ο παππούς του σημερινού εμίρη της χώρας, ανέλαβε την εξουσία μέσα σε έξι μήνες από την ανεξαρτησία. Εκσυγχρόνισε την οικονομία του Κατάρ, αύξησε τις συντάξεις και ενίσχυσε την απασχόληση για τους ντόπιους. Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, ακολούθησε επιμελώς την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας. Αυτό ταιριάζει σε ένα μακροχρόνιο μοτίβο: Η Σαουδική Αραβία θεωρούσε ιστορικά το Κατάρ, το οποίο σήμερα φιλοξενεί μόνο περίπου 300.000 Καταρινούς, εξαρτημένο και υποδεέστερο.

Οι ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας απογοητεύτηκαν από αυτή την ιδέα στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, καθώς ο γιος του Χαλίφνα Μπιν Χαμάντ, ο Χαμάντ Μπιν Χαλίφα αλ-Θάνι ανήλθε στην εξουσία. Ο νεαρός Χαμάντ απέρριψε τον αυταρχικό ρόλο της Σαουδικής Αραβίας, επιδιώκοντας αντ’ αυτού να διαμορφώσει μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική βάσει της οποίας το Κατάρ θα διαφοροποιούσε τις σχέσεις του με άλλα κράτη. Με το να βελτιώσει τους δεσμούς του Κατάρ με το Ιράν και με το να ανοίξει τις σχέσεις με το Ισραήλ ενάντια στις αντιρρήσεις του Ριάντ, ο Χαμάντ επέσπευσε [10] μια εποχή κακών σχέσεων μεταξύ του Κατάρ και του μεγαλύτερου γείτονά του, η οποία είδε, μεταξύ άλλων διαφωνιών, μια σειρά συνοριακών αψιμαχιών στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Όταν ο Hamad πήρε τελικά την εξουσία από τον πατέρα του με ένα ειρηνικό πραξικόπημα το 1995, η Σαουδική Αραβία φέρεται να στήριξε ένα αντιπραξικόπημα για να αποκαταστήσει τον Khalifa. Απέτυχε.

Το 1996, το Κατάρ ίδρυσε το κανάλι ειδήσεων Al Jazeera. Ο σταθμός έσπασε τα υπάρχοντα ταμπού, παίρνοντας συνεντεύξεις από αντιφρονούντες και επικρίνοντας περιφερειακές ελίτ. Η Σαουδική Αραβία [11] ήταν ένας ιδιαίτερος στόχος την δεκαετία του 1990 και την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα. Καθώς οι πολίτες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής παρακολουθούσαν το Αλ Τζαζίρα κατά δεκάδες εκατομμύρια, οι ηγέτες τους έβραζαν: Το 1999, η αλγερινή κυβέρνηση έκλεισε το ρεύμα σε τμήματα της πρωτεύουσας, Αλγέρι, για να εμποδίσει τον κόσμο να παρακολουθήσει τις συνεντεύξεις του καναλιού με έναν εξόριστο διπλωμάτη.

Μέχρι το 2002, η Σαουδική Αραβία είχε φτάσει στα όριά της. Εκείνο το έτος, απέσυρε τον πρεσβευτή της από το Κατάρ για να αναγκάσει την χώρα να συμμορφωθεί. Οι Σαουδάραβες διπλωμάτες επέστρεψαν το 2008, υπό την προϋπόθεση ότι το Κατάρ θα περιορίσει την κάλυψη του Al Jazeera σχετικά με την Σαουδική Αραβία. Αλλά με την εξαίρεση αυτής της μικρής παραχώρησης, ο Χαμάντ έδειξε ότι η χώρα του θα μπορούσε να κάνει όπως της αρέσει.

ΔΟΚΙΜΑΣΕ, ΔΟΚΙΜΑΣΕ ΞΑΝΑ

Με την έκρηξη της Αραβικής Άνοιξης το 2010, η εξωτερική πολιτική του Κατάρ υπέστη έναν μετασχηματισμό. Η Ντόχα δεν θα μπορούσε πλέον να αναζητήσει ρόλο ως ένα είδος ουδέτερου διαιτητή με συνδέσμους στις περισσότερες πλευρές των διαφόρων διαφωνιών της Μέσης Ανατολής. Αντ’ αυτού, θα κάνει προτιμησιακές επιλογές και θα παρέμβει εξ ονόματός τους.

Οι ελίτ του Κατάρ ήθελαν να στηρίξουν τις λαϊκές εξεγέρσεις εναντίον των εδραιωμένων απολυταρχιών της Αιγύπτου, της Λιβύης, της Συρίας και της Τυνησίας. Αλλά το Υπουργείο Εξωτερικών της Ντόχα ήταν νέο, άπειρο και κυριαρχούμενο από τον υπουργό Εξωτερικών του, πιο επιρρεπή στην εξατομικευμένη παρά στην θεσμοποιημένη λήψη αποφάσεων. Έτσι, η ελίτ του Κατάρ μετατράπηκε σε μια ad hoc σειρά Αράβων εξόριστων που είχαν μετακομίσει στη Ντόχα στην διάρκεια των δεκαετιών, πολλοί από τους οποίους ήταν στο ισλαμικό φάσμα, ως ενδιάμεσοι. (Ο συνομιλητής του Κατάρ [12] στην Λιβύη, ο κληρικός Ali al-Salabi, είναι ένα παράδειγμα).

Οι Καταρινοί αξιωματούχοι δεν είχαν καμία τύψη να υποστηρίξουν μια ομάδα όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα. Η Ντόχα θεωρεί τα περισσότερα μέλη αυτής της οργάνωσης μετριοπαθή και λογικά. Επιπλέον, η Αδελφότητα ήταν μια μεγάλη παν-περιφερειακή ομάδα και στην αρχή της Αραβικής Άνοιξης φαινόταν ότι έφθασε ο καιρός: Η υποστήριξη στοιχείων της Αδελφότητας φαινόταν μια κατανοητή επιλογή. Ταυτόχρονα, το Κατάρ φάνηκε να αναπτύσσει σχέσεις με πιο ακραίες ομάδες, όπως η Χαμάς, η παλαιστινιακή ομάδα, και η Jabhat al-Nusra, άλλοτε μια θυγατρική της Αλ Κάιντα στην Συρία. Η απροθυμία του Κατάρ να συζητήσει αυτές τις σχέσεις ανοιχτά έβλαψε βαθιά την φήμη του. (Η πιο συναρπαστική εξήγηση για την οικοδόμηση των σχέσεων του Κατάρ με την Χαμάς και την Jabhat al-Nusra είναι ότι η Ντόχα προσπάθησε να κάνει πιο μετριοπαθείς αυτές τις ομάδες: Τον Μάιο του 2017, το Κατάρ έπεισε την Χαμάς να μαλακώσει την στάση της για την ειρήνευση με το Ισραήλ και τον Ιούλιο του 2016, το Κατάρ πιθανώς [14] διαδραμάτισε ρόλο [15] πείθοντας την Jabhat al-Nusra να τερματίσει την επίσημη σύνδεσή της με την αλ Κάιντα).

Οι αξιωματούχοι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας ανησυχούσαν από καιρό [5] για την άνοδο του πολιτικού Ισλάμ, φοβούμενοι ότι η ενδυνάμωση τέτοιων ομάδων θα υπονόμευε την ασφάλειά τους και εκείνη των συμμάχων τους. Η Αραβική Άνοιξη μόνο αύξησε τις ανησυχίες τους.

Ντόχα, Κατάρ, Ιανουάριος του 2011. FADI AL-ASSAAD / REUTERS
————————————-

Οπότε όταν ο Χαμάντ Μπιν Χαλίφα άφησε την εξουσία το 2013 υπέρ του γιου του Ταμίμ Μπιν Χαμάντ αλ-Θάνι, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ είδαν άλλη μια ευκαιρία να πιέσουν το Κατάρ να αλλάξει. Στις αρχές του 2014, απέσυραν τους πρεσβευτές τους από τη Ντόχα, όπως έκανε και το Μπαχρέιν. Σε όλο τον Κόλπο, μέσα μαζικής ενημέρωσης φιλικά προς τους Σαουδάραβες έκαναν έκκληση για περαιτέρω κλιμάκωση, από το κλείσιμο των συνόρων του Κατάρ με την Σαουδική Αραβία μέχρι το να εμποδίσουν την Qatar Airways να πετάξει μέσα από τον εναέριο χώρο της Σαουδικής Αραβίας.

Μέχρι τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, το Κατάρ είχε συγκατατεθεί σε μια σειρά αιτημάτων, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού της υποστήριξής του στην Μουσουλμανική Αδελφότητα˙ αρκετά υψηλού επιπέδου μέλη της Αδελφότητας έφυγαν [16] από τη Ντόχα. Αλλά μια θεμελιώδης αλλαγή στην ευρύτερη εξωτερική πολιτική του Κατάρ δεν ερχόταν, αφού το Κατάρ δεν ήθελε να εγκαταλείψει τις επαφές στις οποίες είχε επενδύσει εδώ και δεκαετίες. Ούτε ο νέος εμίρης της χώρας ανέχθηκε να ταπεινωθεί με το να εγκαταλείψει μακρόχρονες θέσεις τόσο σύντομα μετά την ανάληψη της εξουσίας.

Παρ’ όλο που η παροχή στρατιωτών και στρατιωτικού εξοπλισμού από το Κατάρ για τον πόλεμο που διεξάγουν η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα στην Υεμένη έμοιαζε να δηλώνει ένα νέο modus vivendi, ήταν στην πραγματικότητα ένα είδος βιτρίνας: Οι συνεισφορές της Ντόχα ήταν αμελητέες.

ΤΡΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΗ;

Δεν είναι ξεκάθαρο γιατί οι μοναρχίες του Κόλπου αύξησαν τόσο γρήγορα την πίεση αυτή την φορά. Ήταν η αντίδρασή τους προϊόν των πρόσφατων εξελίξεων ή μια απάντηση στην αντιληπτή αποτυχία του Κατάρ να τηρήσει από πλευράς του την συμφωνία του 2014; Είτε έτσι είτε αλλιώς, η τελευταία σταγόνα θα μπορούσε να ήταν η προθυμία του Κατάρ να πληρώσει τεράστια λύτρα [17] σε μια ιρακινή σιιτική πολιτοφυλακή, τον Απρίλιο, για να εξασφαλίσει την επιστροφή 26 Καταρινών, συμπεριλαμβανομένου ενός αριθμού μελών της οικογένειας al-Thani οι οποίοι είχαν απαχθεί κατά την διάρκεια κυνηγίου με γεράκια στο νότιο Ιράκ, 16 μήνες νωρίτερα. (Η πολύπλοκη συμφωνία που έφερε την απελευθέρωσή τους περιλάμβανε επίσης τεράστιες μεταφορές ομήρων [18] στην Συρία). Παρ’ όλο που ορισμένες αναφορές [19] υπονοούν ότι μεγάλο μέρος των χρημάτων παραμένει στην ιρακινή κυβέρνηση στην Βαγδάτη, για ορισμένους παρατηρητές της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων [20], η συμφωνία ήταν περαιτέρω απόδειξη της προθυμίας του Κατάρ να συνωμοτεί με τον εχθρό.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η διαμάχη φούντωσε σύντομα μετά το πρώτο ταξίδι του Trump στο εξωτερικό. Σε αντίθεση με οποιονδήποτε νέο πρόεδρο πριν από αυτόν, ο Trump έκανε την πρώτη στάση του στην Σαουδική Αραβία. Οι μοναρχίες του Κόλπου, μετά την δύσκολη σχέση τους με την διοίκηση του Μπαράκ Ομπάμα, δεν θα μπορούσαν να έχουν δεχθεί καλύτερη επίσκεψη. Η παρουσία του Trump αντιπροσώπευε μια εκπληκτική ψήφο εμπιστοσύνης και η ομιλία του προς τους Άραβες ηγέτες στο Ριάντ ήταν υποστηρικτική στο έπακρο. Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αισθάνθηκαν ενθουσιασμένοι.

Το Κατάρ, εν τω μεταξύ, είναι γνωστό στους πολιτικούς κύκλους της Ουάσιγκτον λιγότερο ως αξιόπιστος συνεργάτης και ως η πατρίδα του Al Jazeera (που συχνά επικρίνει την αμερικανική πολιτική), από όσο ένας υποστηρικτής της Μουσουλμανικής Αδελφότητας (στην οποία πολλοί Αμερικανοί παρατηρητές [21] αντιτίθενται), και ένας ανταγωνιστής του υποστηριζόμενου από την αμερικανική κυβέρνηση Αιγύπτιου προέδρου Abel Fattah el-Sisi.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, ωστόσο, η χώρα φιλοξένησε δυνάμεις των ΗΠΑ σε ολοένα και μεγαλύτερους αριθμούς και αγόρασε αυξανόμενες ποσότητες στρατιωτικού εξοπλισμού των ΗΠΑ. Η στρατιωτική βάση Al-Udeid της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ, νοτιοδυτικά της Ντόχα, αποτελεί βασικό τμήμα της παγκόσμιας στρατιωτικής υποδομής της Ουάσινγκτον. Λόγω του μεγέθους και της σημασίας της αμερικανικής βάσης στο Κατάρ, θα ήταν σχεδόν αδύνατο να μετακινηθεί σε οποιοδήποτε λογικό χρονικό πλαίσιο. Αλλά αυτό δεν αποκλείει άλλες παρεμβάσεις εκ μέρους των Ηνωμένων Πολιτειών. Στις 6 Ιουνίου, ο Trump έγραψε στο Tweeter για την υποστήριξή του στην πίεση προς το Κατάρ. Μια μέρα αργότερα, κάλεσε για ηρεμία και διάλογο.

Μέχρι στιγμής, το Κατάρ έχει αποδειχθεί ανθεκτικό. Η πιστοληπτική του ικανότητα έχει υποβαθμιστεί από δύο αξιολογητικούς οίκους, αλλά παραμένει οικονομικά ισχυρό. Τα λιμάνια του Ομάν, Sohar και Salalah, λειτουργούν ως σταθμοί για τα εμπορεύματα που προορίζονται για το Κατάρ, ανακουφίζοντας κάποια από την πίεση. Η Τουρκία και το Ιράν προμήθευαν την χώρα με [22] εκατοντάδες τόνους φρούτων, λαχανικών και γαλακτοκομικών προϊόντων την ημέρα. Και το υγροποιημένο φυσικό αέριο του Κατάρ είναι κρίσιμο για κράτη σε όλο τον κόσμο, από το Ηνωμένο Βασίλειο έως την Κίνα, την Ινδία, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα: Ένα σημαντικό σύνολο συμμάχων, εάν η κατάσταση κλιμακωθεί περαιτέρω.

Αλλά η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είναι στον αφρό, με αυτοπεποίθηση ως περιφερειακές δυνάμεις [23] και λόγω των σχέσεών τους με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Βεβαίως, αυτή η διαμάχη δεν είναι χωρίς κόστος για τις δύο χώρες: Χάνουν στο εμπόριο και έχουν βλάψει την δική τους φήμη με το να θυσιάσουν διεθνή επιχειρηματικά συμβόλαια προς χάριν των τοπικών πολιτικών αντιπαραθέσεων. Αλλά το Κατάρ πληγώνεται περισσότερο. Και με κρίσιμο τρόπο, είναι παγιδευμένο από τον χρόνο. Κάποια στιγμή, το σχέδιο του κράτους να φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο της FIFA το 2022 θα απειληθεί εάν το Κατάρ δεν μπορέσει να εισαγάγει τα υλικά για να τελειώσει την προετοιμασία για αυτό.

Το Κατάρ δεν μπορεί να αλλάξει την τοποθεσία του˙ πρέπει να βρει έναν τρόπο να φθάσει σε μια διευθέτηση με τους τρεις πλησιέστερους γείτονές του. Η Ντόχα πρέπει να συμβιβαστεί. Αλλά και οι γείτονες του Qatar δεν μπορούν να πιέζουν τόσο δημόσια την Ντόχα να αλλάξει τις πολιτικές της. Είναι πιθανό ότι τα άλλα κράτη του Κόλπου θα απαιτήσουν από το Κατάρ να κλείσει το Al Jazeera ως προϋπόθεση συμφιλίωσης. Αλλά αυτό θα ήταν μια επαχθής απαίτηση, και η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ μπορούν να πιέσουν τη Ντόχα μόνο μέχρι τόσο, αν οι σχέσεις πρόκειται να επανέλθουν ποτέ στο φυσιολογικό. Πρέπει να αφήσουν στο Κατάρ έναν αξιοπρεπή τρόπο να αποκλιμακώσει, όπως ακριβώς και το Κατάρ πρέπει να πείσει τους πρώην συμμάχους του ότι αυτή την φορά έλαβε πραγματικά το μήνυμά τους.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2017-06-13/dustup-gulf

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Qatar-Securing-Global-Ambitions-City-State/dp/184…
[2] https://www.facebook.com/QNAEN/posts/1351338211598380
[3] https://www.foreignaffairs.com/topics/trump-administration
[4] https://dohanews.co/hackers-take-aim-at-qatar-by-publishing-fake-news-on…
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-arab-emirates/2016-03-18/…
[6] https://www.theguardian.com/world/2017/jun/07/russian-hackers-qatar-cris…
[7] http://al-bab.com/blog/2017/05/blow-blow-gulfs-extraordinary-war-words-o…
[8] http://www.agsiw.org/wp-content/uploads/2017/06/Qatar-crisis-infograph.p…
[9] https://www.foreignaffairs.com/regions/united-states
[10] https://rusi.org/publication/newsbrief/examining-qatari-saudi-relations
[11] https://www.foreignaffairs.com/regions/saudi-arabia
[12] https://www.foreignaffairs.com/articles/libya/2011-09-28/behind-qatars-i…
[13] https://www.theguardian.com/world/2017/may/01/hamas-new-charter-palestin…
[14] http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-31764114
[15] http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-36922079
[16] https://www.theguardian.com/world/2014/sep/16/qatar-orders-expulsion-exi…
[17] https://www.ft.com/content/dd033082-49e9-11e7-a3f4-c742b9791d43
[18] http://www.thenational.ae/world/middle-east/qatar-says-iraq-had-full-kno…
[19] https://www.nytimes.com/reuters/2017/06/11/business/11reuters-mideast-cr…
[20] http://gulfnews.com/news/gulf/qatar/secret-qatari-iranian-meeting-held-i…
[21] http://www.defenddemocracy.org/events/qatar-and-muslim-brotherhood/
[22] http://www.reuters.com/article/us-gulf-qatar-iran-idUSKBN1920EG?il=0
[23] http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00396338.2016.1257202

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition