Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected] www.kalkis.eu
Τα erdoganomics (δηλαδή η εφαρμοσθείσα μακροοικονομική ασχετοσύνη του Ερντογάν στην Τουρκία) πνέουν τα λοίσθια. Αφού ο τουρκικός πληθωρισμός, που κατατρώγει το διαθέσιμο εισόδημα των ευάλωτων πολιτών, δεν πέφτει αισθητά, όσο κι αν τον μαγειρεύουν οι αρμόδιες στατιστικές αρχές. Δεν αρκεί το «θέλημα του Αλλάχ», με τον οποίο υποτίθεται συνομιλεί ο νέο-σουλτάνος, όπως ανέφερε προεκλογικά στους «αχμάκηδες» ψηφοφόρους του. Όλοι οι δυτικοί ειδήμονες του το έχουν πει εδώ και μήνες να σταματήσει την ανερμάτιστη αυτή πολιτική του και να υιοθετήσει άμεσα την μακροοικονομική ορθοδοξία : δηλαδή να ανεβάσει τα επιτόκια βάσης από το 8,5 %
που είναι σήμερα στο 25% τουλάχιστον (μερικοί μάλιστα του έχουν εισηγηθεί ακόμα και 40% !) για να φρενάρει την κατολίσθηση της τουρκικής λίρας (αλήθεια τι σοφή πράξη που κάναμε εμείς οι Έλληνες με των ευρώ μας;) η οποία έχει εξαντλήσει τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τράπεζας της Τουρκίας.
Και το ερώτημα που ευλόγως τίθεται είναι : ο νέο-σουλτάνος Ερντογάν θα αποδέχονταν να κάνει μια τέτοια στροφή, για να μην πω κωλοτούμπα ; «Ανάγκα και Θεοί πείθονται» είχαν ήδη πει οι σοφοί πρόγονοί μας. Εξάλλου το εξευτελιστικό παράδειγμα της «kolotumbas» του κ. Τσίπρα το καλοκαίρι του 2015 είναι νωπό.
Διορίζοντας ο Ερντογάν δυο αναγνωρίσιμους της Wall Street σε καίριες θέσεις, ο Reis 
που μόλις επανεξελέγη φαίνεται να κινείται προς μια πιο ορθόδοξη πολιτική. Αλλά όχι απαραίτητα μια ριζική αλλαγή, σύμφωνα την δήλωση της Τουρκάλας οικονομολόγου Deniz Udal στον δημοσιογράφο Hugo Ruaud στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας Libération στις 10-6-2023, με τίτλο : «Οικονομικοί διορισμοί στην Τουρκία : {Στόχος θα είναι να επαναφέρουμε την κοινή λογική στη διακυβέρνηση}» (Nominations économiques en Turquie : “Le but sera de ramener du bon sens dans la gouvernance”).
«Θεού θέλοντος, ο πληθωρισμός θα πέσει», δήλωνε πριν από λίγους μήνες. Αλλά ο Θεός 
δεν είναι πια αρκετός και οι φιλελεύθεροι έρχονται να τον σώσουν. Ο Τούρκος πρόεδρος διόρισε πριν λίγες μέρες την Hafize Gaye Erkan, πρώην στέλεχος της Wall Street, επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας. Την περασμένη εβδομάδα έφερε στο υπουργείο Οικονομικών τον Μεχμέτ Σίμσεκ, τον οποίο εκτιμούν οι αγορές. Δηλαδή μια μετεκλογική
κωλοτούμπα 180 μοιρών, αφού επαινούσε εδώ και καιρό μια ετερόδοξη οικονομική πολιτική, τα erdoganomics, τα οποία δεν διδάσκονται πουθενά. Οι εν λόγω δύο προσωπικότητες υποσχέθηκαν να μειώσουν τον πληθωρισμό και να επαναφέρουν τον «ορθολογισμό» στην τουρκική οικονομία. Όμως για την Ντενίζ Ουνάλ, οικονομολόγο του Κέντρου Σπουδών Προοπτικής και Διεθνών Πληροφοριών, τίποτα δεν μας λέει ότι αυτοί οι διορισμοί θα ακολουθηθούν από μια ριζική αλλαγή πολιτικής.
Τι θα αλλάξουν οι τοποθετήσεις του Μεχμέτ Σιμσέκ στο υπουργείο Οικονομικών και της Χαφιζέ Γκαγιέ Ερκάν επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας στην τουρκική οικονομική πολιτική;
Οι δύο αυτές προσωπικότητες πρεσβεύουν την ορθολογική διαχείριση της οικονομίας. Συγκεκριμένα θεωρείται ότι θα αυξήσουν τα επιτόκια για να περιορίσουν τον πληθωρισμό, ο οποίος πριν από λίγους μήνες εξακολουθούσε να είναι πάνω από 80%, σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία Turkstat. Το έργο αυτό δεν είναι εύκολο. Αφού θα ήταν πρώτα απαραίτητο να επισκευαστούν τα σπασμένα θερμόμετρα, όπως π.χ. οι δείκτες που υπολογίζονται με εντελώς αδιαφανή τρόπο. Δηλαδή τα Turcstatistics. Επί του παρόντος, υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ των επίσημων στοιχείων και αυτών που υπολογίζονται από ανεξάρτητους οικονομολόγους. Θυμόμαστε κι εμείς τα Greekstatistics του κ. Κώστα Καραμανλή του 2009. Γενικά, στόχος της Hafize Gaye Erkan και του Mehmet Simsek θα είναι να επαναφέρουν την κοινή λογική στην οικονομική διακυβέρνηση και να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη των εξωτερικών παραγόντων με σκοπό την προσέλκυση ξένου κεφαλαίου που έχει φοβερή ανάγκη η Τουρκία σήμερα.
Τι διακυβεύεται γύρω από αυτό το ξένο κεφάλαιο;
Η Τουρκία ανέκαθεν δεν είχε τις αναγκαίες αποταμιεύσεις για να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξή της. Από τα τέλη του 2021, με τη μετάβαση στο «νέο οικονομικό μοντέλο» που δεν έχει καμία σχέση με μια συνεκτική πολιτική, το ξένο κεφάλαιο εγκατέλειψε τη χώρα. Ωστόσο, η Τουρκία πρέπει να αποπληρώσει περισσότερα από 200 δισ. δολάρια (ή 186 δισ. ευρώ) χρέους στο εξωτερικό σε λιγότερο από ένα χρόνο, ενώ τα συναλλαγματικά της αποθέματα είναι αρνητικά κατά 60 δισ. και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της κατά 50 δισ.. Εάν η οικονομική διαχείριση γίνει συνεκτική, η χώρα έχει πλεονεκτήματα για να προσελκύσει κεφάλαια. Ο πληθυσμός της είναι νέος, και καλά ενταγμένος στην παγκοσμιοποίηση με μια πολύ δυναμική βιομηχανία. Από τον Covid και μετά, οι διάφορες περιοχές του κόσμου προσπάθησαν να ευνοήσουν την εγγύτητα με παγκόσμιες αλυσίδες προμηθευτών. Αυτό επέτρεψε στην Τουρκία να ανακτήσει πολλές παραγωγές που γίνονταν στην Κίνα ή σε άλλες ασιατικές χώρες. Αλλά για να το διατηρήσει αυτό, χρειάζεται ξένα κεφάλαια.
Η αύξηση των βασικών επιτοκίων δεν ενέχει τον κίνδυνο να καταπνίξει την οικονομική ανάπτυξη;
Αυτό είναι το ρίσκο. Η τουρκική οικονομία αντιμετωπίζει ήδη έλλειμμα πιστώσεων. Αν αυξήσει απότομα τα επιτόκια, τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τις επιχειρήσεις, αυτό θα είναι πολύ δύσκολο. Η θεραπεία για τον πληθωρισμό θα μπορούσε να γίνει χειρότερη από την ασθένεια. Πρέπει να κινηθεί πολύ προσεκτικά στην επιστροφή της κανονικότητας στη χώρα. Μέχρι τώρα, ο Ερντογάν πόνταρε τα πάντα στην ανάπτυξη για να αποφύγει την ανεργία και να επανεκλεγεί πρόεδρος. Από εδώ και πέρα, έχει ακόμη να αντιμετωπίσει τις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου 2024. Ωστόσο, θέλει οπωσδήποτε να επανα-κατακτήσει την Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα, και ως εκ τούτου, πάνω απ’ όλα, δεν θελήσει να βλέπει την οικονομική μεγέθυνση να καταρρέει και να αυξάνεται η ανεργία.
Γιατί, λοιπόν, να κάνει αυτήν τη στροφή τώρα; Έχει γίνει τόσο μη βιώσιμος ο πληθωρισμός;
Δεν είναι μόνο ο πληθωρισμός. Ο πληθωρισμός συνοδεύεται από την υποτίμηση του τουρκικού νομίσματος, τη λίρα, επειδή οι εγχώριες τιμές αυξάνονται ταχύτερα από ό,τι στο εξωτερικό. Μέχρι τώρα κατάφερνε να συγκρατεί την ισοτιμία της τουρκικής λίρας, διοχετεύοντας δολάρια στη διεθνή αγορά. Αυτό όμως κόστισε στην Κεντρική Τράπεζα 200 δισ. δολάρια συναλλαγματικά αποθέματα μέσα σε ενάμιση χρόνο. Κάποια στιγμή, πρέπει να αρχίσει να αποπληρώνει, διαφορετικά η Τουρκία μπορεί να βρεθεί σε στάση πληρωμών.
Ανάμεσα στο οικονομικό και το πολιτικό διακύβευμα, κατά πόσο ο Ερντογάν θα αφήσει τα ηνία της οικονομικής πολιτικής της Τουρκίας στους ορθόδοξους οικονομολόγους;
Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι τα περιθώρια ελιγμών του Σίμσεκ και της Ερκάν είναι 
πολύ εκτεταμένα. Έχει ήδη συμβεί ο Ερντογάν να έχει τοποθετήσει κάποιον που φημίζεται ότι είναι ορθόδοξος και οικονομικά φιλελεύθερος για να τον εξαναγκάσει τελικά να εφαρμόσει μιαν άλλη πολιτική. Η έλευση του πρώην διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας, Sahap Kavcioglu, επικεφαλής της ρυθμιστικής αρχής και ελέγχου των τραπεζών, αποτελεί ένα τρανταχτό παράδειγμα. Η διαχείρισή του στην Κεντρική Τράπεζα που ήταν αυστηρά σύμφωνη με τις επιθυμίες του Προέδρου υποδήλωσε ότι δεν θα διστάσει να αντιμετωπίσει κατά το δοκούν τον νέο υπουργό Οικονομικών και την Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας, αν ο Reis το αποφασίσει. Μπορεί να έχει μπέσα αυτός ο άνθρωπος που πολλοί τον αποκαλούν ως «απρόβλεπτο» ;
Τι θα συμβεί αν ο Ερντογάν επιμείνει να μην παίρνει τα απαραίτητα οικονομικά μέτρα;
Για να αποφύγει την στάση πληρωμών, δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να δανειστεί ξανά από τις φιλικές του χώρες όπως το Κατάρ, το Αϊζερμπαϊτζάν, κλπ ή να ξεπουλήσει τα οικογενειακά ασημικά, όπως είναι οι μεγάλες τουρκικές εθνικές εταιρείες, πιθανώς προς τις χώρες του Κόλπου ή του Καυκάσου. Αλλά αυτό δεν θα ήταν ένα καταστροφικό ξεπούλημα για την Τουρκία που θέλει μάλιστα να αναστήσει την οθωμανική αυτοκρατορία ;
‘Η θα συρθεί να στραφεί στο «καταραμένο» ΔΝΤ ;
‘Η μήπως αποταθεί στο «ευλογημένο» Ταμείο των BRICS, που τελευταία είναι και της μόδας ;
Πάντως, όσο η Τουρκία έχει σοβαρά οικονομικά προβλήματα, αυτό θα την
πειθαναγκάζει σε μια χαμηλότερη επιθετικότητα εναντίον μας και θα μας παρέχει χρόνο για να αναπτύσσουμε την αποτρεπτική μας ισχύ.
