Ο γενοκτόνος Μουσταφά Κεμάλ και η Κύπρος
Ποια η επίδραση του γενοκτόνου Μουσταφά Κεμάλ στην ιδιοσυγκρασία των Τουρκοκυπρίων και το αποτύπωμα στη λογοτεχνία
Η απόφαση του Υπουργείου Παιδείας να αποσύρει προσωρινά το σχολικό βιβλίο Αγγλικών, το οποίο εκθείαζε τον γενοκτόνο Μουσταφά Κεμάλ, προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων από την Τουρκία, αλλά και τους Τ/κ, σε ένα πολιτικό φάσμα που ξεκινά από την κοσμική Αριστερά μέχρι τη σκληρή εθνικιστική Δεξιά.
Αντιδράσεις υπήρξαν και στην ε/κ πλευρά, κυρίως από τις αριστερόστροφες-φιλελεύθερες δυνάμεις, που εξέλαβαν το σκίσιμο της σελίδας ως σκοταδισμό.
Στην παρούσα ανάλυση δεν θα καταπιαστούμε με την ορθότητα της επιπόλαιης διαχείρισης του ζητήματος από το Υπουργείο, αλλά θα σταθούμε σε κάτι πιο ουσιαστικό. Τη σχέση του Μουσταφά Κεμάλ με την Κύπρο και το πόσο βαθιά είναι χαραγμένη η «πατρική» αυτή φιγούρα στη συνείδηση και κουλτούρα όλων σχεδόν των Τ/κ. Αρκεί αρχικά να σημειωθεί ότι σε κάθε σχολείο, δημόσιο και «κυβερνητικό» κτήριο, πλατεία και πάρκο, υπάρχουν φιγούρες και αγάλματα του «Πατέρα των Τούρκων», Ατατούρκ.
Ίσως είναι λιγότερο γνωστό ότι εκατοντάδες Τουρκοκύπριοι συμμετείχαν ενεργά και υποστήριξαν τον λεγόμενο «Εθνικό Απελευθερωτικό Αγώνα» στην Ανατολία υπό την ηγεσία του Μουσταφά Κεμάλ μεταξύ του 1919 και του 1923, γεγονός που εκτιμήθηκε ιδιαίτερα πολύ από τον ίδιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι, εκείνη την περίοδο, όταν η Κύπρος βρισκόταν στα χέρια των Βρετανών, υπό την ηγεσία δύο Τουρκοκυπρίων, του Μουφτή της Κύπρου Ziya Efendi και του δημοσιογράφου Ρεμζί Οκάν, συγκλήθηκε στη Λευκωσία στις 10 Δεκεμβρίου του 1918 μια Εθνοσυνέλευση (Ulusal Meclis).
Η πρώτη απόφαση που ελήφθη στην Εθνοσυνέλευση, η οποία πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή περίπου 200 Τ/κ αντιπροσώπων απ’ όλο το νησί και διήρκεσε τρεις ημέρες, ήταν η επιστροφή της Κύπρου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτή η Συνέλευση πραγματοποιήθηκε πριν από τη μετάβαση του Μουσταφά Κεμάλ στη Σαμψούντα και πριν συγκληθούν τα Συνέδρια του Ερζερούμ και της Σίβα.
Η σημασία της Κύπρου για Κεμάλ
Κατά την περίοδο της «Επανάστασης», με την παρότρυνση του Τύπου, Τ/κ έκαναν δωρεές από χωριά και πόλεις τη Κύπρου, μάζεψαν δέρματα ζώων που θυσιάστηκαν με σκοπό να βοηθήσουν την τουρκική εκστρατεία στην Ανατολία. Υπήρχαν επίσης T/κ που τιμήθηκαν για τη συνεισφορά τους και πήραν ακόμη και το επώνυμο «Ατατούρκ».
Μετά τον «Πόλεμο της Ανεξαρτησίας» ο Mουσταφά Κεμάλ τόνιζε πως πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή στο Κιρκούκ και τη Μοσούλη. «Πρέπει να δημιουργήσουμε μιαν ασφαλή λωρίδα, που εκτείνεται από το Κιρκούκ και τη Μοσούλη έως τη Μεσόγειο». Oι Τούρκοι έχουν να λένε πως το 1937, όταν ο Μουσταφά Κεμάλ παρακολουθούσε μιαν άσκηση στις νότιες ακτές της Τουρκίας, ρώτησε τους αξιωματικούς που μαζεύτηκαν γύρω του:
«Ας υποθέσουμε ότι η Τουρκία έχει καταληφθεί εκ νέου και οι τουρκικές δυνάμεις αντιστέκονται μόνο σε αυτήν την περιοχή. Ποιες είναι οι διαδρομές και οι δυνατότητες εφοδιασμού μας;». Ακούγοντας υπομονετικά τις πολλές απόψεις και σκέψεις που διατύπωσαν οι αξιωματικοί, ο Ατατούρκ άπλωσε το χέρι του στον χάρτη και έδειξε την Κύπρο και είπε: «Κύριοι, όσο η Κύπρος βρίσκεται στα χέρια του εχθρού, οι διαδρομές εφοδιασμού αυτής της περιοχής είναι μπλοκαρισμένες. Δώστε προσοχή στην Κύπρο. Αυτό το νησί είναι πολύ σημαντικό για εμάς», είπε τότε, για να το επαναλάβει κάποιες δεκαετίες αργότερα ο Αχμέντ Νταβούτογλου στο «Στρατηγικό Βάθος».
Είναι γνωστό ότι οι Τουρκοκύπριοι συνέχισαν τις σχέσεις τους με την Ανατολία ακόμη και μετά τον χωρισμό τους από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και, μετά από μια περίοδο σύγχυσης, άρχισαν να οργανώνονται για να ακουστούν οι φωνές τους.
Καθώς πλησίασε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, οι εντάσεις μεταξύ Ε/κ και Τ/κ στο νησί μεγάλωναν, καθώς οι Τουρκοκύπριοι αγκάλιασαν με περισσότερη θέρμη τις ιδέες του Μουσταφά Κεμάλ περί «τουρκικότητας», που εισήχθησαν από τη νεοσύστατη Δημοκρατία της Τουρκίας, η οποία θεμελιώθηκε πάνω στους γενοκτονημένους χριστιανικούς λαούς της Ανατολίας.
Τ/κ ύμνοι στον Μουσταφά Κεμάλ
Μεταξύ 1919 και 1923 άρχισαν να εκδίδονται στην Κύπρο και αρκετές τουρκικές εφημερίδες και περιοδικά, τα οποία ήταν γεμάτα στίχους και πεζογραφία που υποστήριζαν τους «αντιστασιακούς» της Ανατολίας και υμνούσαν τον αρχηγό τους, Μουσταφά Κεμάλ.
Από αυτά ξεχωρίζουν το ποίημα με τον τίτλο «Πάω Εθελοντής» του Μεχμέτ Φικρί, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ankebut» τον Απρίλιο του 1922, πριν από τη λεγόμενη «Μεγάλη Επίθεση», και αποτυπώνει πολύ καλά τα συναισθήματα των Τουρκοκυπρίων εκείνη την ημέρα που διψούσαν για εκδίκηση.
Στο ποίημα με τίτλο «Eίναι δική σας», που δημοσιεύτηκε από τον Μεχμέτ Αλί Ακιντζί στην εφημερίδα «Davulda», στις 10 Σεπτεμβρίου 1922, μία ημέρα μετά την καταστροφή της Σμύρνης, έγραφε τα εξής προς τον Μουσταφά Κεμάλ:
«Το όνομά σου είναι ιερό στις γλώσσες
Κεμάλ Πασά! Ω μεγάλε διοικητή!
Αν δεν ήσουν εσύ, θα ήμασταν σε ξένα χέρια,
Αυτή η χώρα επρόκειτο να καταστραφεί».
Ο Μεχμέτ Αλί Ακιντζί στις 26 Νοεμβρίου 1922, λίγο καιρό μετά τη Μικραστιακή Καταστροφή, στο ποίημα «Από τις παραλίες της Μεσογείου», έγραφε απεγνωσμένος που δεν μπόρεσε να πάει να βοηθήσει τον Κεμάλ:
«Έχω τη αίγλη του Οθωμανού στο αίμα μου
Υπάρχει αίμα Τουράνου στο σώμα μου.
Αν μπορούσα να έρθω στην αγάπη σου, αν μπορούσα να τρέξω κοντά σου
Πώς γίνεται να ζω σαν φυλακισμένος σε αυτό το μέρος;
Αν ήταν δυνατόν και δραπέτευα στην αγάπη και τη δόξα σου
Ω, αν δεν υπήρχε αυτή η κουρτίνα της Μεσογείου μεταξύ μας».
Στη δεκαετία του 1930 και του 1940, ο νικητής πλέον Μουσταφά Κεμάλ, αρχίζει να εμφανίζεται πιο έντονα στην τουρκοκυπριακή λογοτεχνία. Εκείνη την εποχή, η πεζογραφική λογοτεχνία, εκτός από την ποίηση, εμφανίστηκε κυρίως με θεατρικά έργα. Το θέμα των θεατρικών έργων που γράφτηκαν από τον Χικμέτ Αρίφ Μαπόλαρ, ο οποίος αργότερα θα ξεχωρίσει ως σημαντικός πεζογράφος, είναι ο «Πόλεμος της Ανεξαρτησίας» και ο Μουσταφά Κεμάλ. Ένα από τα πιο γνωστά ποιήματα στην τ/κ λογοτεχνία ανήκει στον Κερκέζ Γιασίν με τίτλο «Ο Ατατούρκ στην Κύπρο», όπου εκφράζεται η μεγάλη αγάπη του Μουσταφά Κεμάλ για τους Τουρκοκυπρίους.
Τα κομμένα ελληνικά κεφάλια
Τούρκοι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι τις ημέρες του «Πολέμου της Ανεξαρτησίας», οι Έλληνες επιτέθηκαν στο τ/κ χωριό Άγιος Γεώργιος της επαρχίας Πάφου, με αποτέλεσμα να χάσουν την ζωή τους αρκετοί Τ/κ . Αλλά αργότερα, λένε, όταν ο Τρικούπης αιχμαλωτίστηκε και οι Έλληνες τράπηκαν σε φυγή για τη Σμύρνη, «ήταν η σειρά των Τούρκων να πονέσουν τους Ε/κ». Εκείνες τις μέρες, όπως ισχυρίζονται, οι Τούρκοι τραγουδούσαν το ακόλουθο τετράστιχο στους Έλληνες του χωριού:
«Μακάρι να υπάρχεις Κεμάλ Πασά
Ζήσε χίλια χρόνια με τους στρατιώτες σου
Εκατό χιλιάδες ελληνικά κεφάλια
Έριξες όπως πρόγονοί σου».
Το πιο πάνω περιστατικό και τετράστιχο επικαλείται ο Ισμαήλ Μποσκούρντ. Ο ίδιος υπήρξε μουτζαχίντ της ΤΜΤ και αργότερα «υπουργός» Τουρισμού και Πολιτισμού στο ψευδοκράτος, μεταξύ 1985-1986. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά σε κείμενο που είναι αναρτημένο σε σελίδα του «υπουργείου» παιδείας στα κατεχόμενα, «ο κύριος παράγοντας που έδωσε στους Τουρκοκύπριους τις ανώτερες ιδιότητες είναι ότι εσωτερικοποίησαν τον Ατατούρκ, τον Κεμαλισμό, τις αρχές και τις επαναστάσεις του. Ιδιαίτερα την κοσμικότητα που την κατέστησαν αναπόσπαστο στοιχείο της ταυτότητας και του πολιτισμού τους.
Σήμερα ο Κεμαλισμός, οι αρχές και επαναστάσεις του Ατατούρκ δεν μπορούν να απομονωθούν από τον τουρκοκυπριακό πολιτισμό. Εάν απομονωθούν, η τουρκοκυπριακή ταυτότητα θα διαβρωθεί. Ο Κεμαλισμός, οι αρχές και οι επαναστάσεις του Ατατούρκ είναι επίσης ένα από τα βασικά στοιχεία του τουρκοκυπριακού λαϊκού πολιτισμού. Νομίζω ότι δεν υπάρχει άλλη τουρκική κοινωνία, στην οποία ο Ατατούρκ να είχε τόσο μεγάλη επιρροή».
(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 12/09/2021)
