23 Σεπτεμβρίου 2024
Ο Φρέντρικ Τζέιμσον πέθανε χθες σε ηλικία 90 ετών. Δίδασκε από το 1985 στο Πανεπιστήμιο Ντιουκ. Τα πολλά βιβλία του περιλαμβάνουν το Πολιτικό Ασυνείδητο, τον Μεταμοντερνισμό ή την Πολιτιστική Λογική του Ύστερου Καπιταλισμού και τις Αντινομίες του Ρεαλισμού (ανασκόπηση των οποίων, ο Μάικλ Γουντ παρατήρησε ότι «ο Τζέιμσον σκέφτεται διαλεκτικά με την ισχυρή έννοια, με τον τρόπο που όλοι υποτίθεται ότι σκεφτόμαστε αλλά σχεδόν κανείς δεν κάνει’). Όπως έχει γράψει ο Perry Anderson, «η σύλληψη του μεταμοντέρνου από τον Jameson έθεσε τους όρους της επόμενης συζήτησης»:
Η αφήγηση του Jameson για τον μεταμοντερνισμό … αναπτύσσει για πρώτη φορά μια θεωρία της «πολιτιστικής λογικής» του κεφαλαίου που προσφέρει ταυτόχρονα ένα πορτρέτο των μετασχηματισμών αυτής της κοινωνικής μορφής στο σύνολό της… Εδώ, στο πέρασμα από το τομεακό στο γενικά, η κλίση του δυτικού μαρξισμού έχει φτάσει στην πιο πλήρη ολοκλήρωσή της.
Ο Άντερσον επαίνεσε επίσης το στυλ του Τζέιμσον:
Οι ευρύχωροι ρυθμοί μιας περίπλοκης, αλλά εύπλαστης σύνταξης – σχεδόν Τζέιμσιας στις μορφές προσφώνησής της – επιβάλλουν την απορρόφηση τόσων πολλών ποικίλων πηγών στην ίδια τη θεωρία. Ενώ οι ξαφνικές εκρήξεις μεταφορικής έντασης, τα συναρπαστικά εικαστικά άλματα με ένα δικό τους ψηλό σύρμα, στέκονται ως εμβλήματα των τολμηρών διαγώνιων κινήσεων… Έχουμε να κάνουμε με έναν σπουδαίο συγγραφέα.
Ο Jameson έγραψε 17 κείμενα για το London Review μεταξύ 1994 και 2022, για τα μυθιστορήματα των Günter Grass («μπορεί να υπάρξει λογοτεχνία μετά την επανένωση;»), Kenzaburo Oe («Οι νικητές του βραβείου Νόμπελ φαίνεται να εμπίπτουν σε δύο κατηγορίες: σε αυτούς που το βραβείο απονέμει τιμητικές διακρίσεις και αυτούς που τιμούν το βραβείο», Μάργκαρετ Άτγουντ («ποιος θα αφηγηθεί τις απολαύσεις της δυστοπίας;»), Χένρικ Ποντοππιντάν («μπορείς να είσαι ευτυχισμένος χωρίς τύχη, μπορείς να είσαι τυχερός χωρίς απαραίτητα να γνωρίζεις την ευτυχία»), Γκάμπριελ Γκαρθία Márquez («δεν είναι μόνο τα αντικείμενα που υπόκεινται σε εμπορευματοποίηση, αλλά οτιδήποτε μπορεί να ονομαστεί»), Karl Ove Knausgaard («Θέλω να τοποθετήσω αυτό το απόσπασμα, μια σέσουλα από μια φαινομενικά ατελείωτη και σχετικά ομοιογενή ροή λεπτομέρειας , κάπου στην ιστορία της γραφής»), Τζόζεφ Κόνραντ («ό,τι κάνει ο Κόνραντ με την πλοκή προδίδει τη θεμελιώδη αντίφαση στον μοντερνισμό μεταξύ πλοκής και πρότασης»), Όλγα Τοκάρτσουκ («Βρισκόμαστε σε αυτό που, κατ’ αναλογία με την ομίχλη του πολέμου, μπορεί να ονομαστεί η ομίχλη της ιστορίας: μόνο σταδιακά αρχίζουν να αναδύονται σιγά σιγά τα κοσμοϊστορικά γεγονότα και οι θεσμοί που αφήνουν πίσω τους, σε σκιερό περίγραμμα») και ο Ben Pastor («μπορεί να μας τιμωρήσει να το θυμόμαστε αυτό ως αποτέλεσμα της αυξημένης ιστορικότητάς μας σήμερα όλα τα μυθιστορήματα είναι ιστορικά»). σχετικά με τον Walter Benjamin («Οι επιστολές του Benjamin είναι διδακτικές και στον τρόπο με τον οποίο δείχνουν πώς οι πολιτικές δεσμεύσεις είναι κάτι που κάνει η αστική τάξη για τον εαυτό της, για το καλό της και την ψυχική της ευημερία»), τη μεταπολεμική γαλλική διανοητική αριστερά («πρέπει ακόμη να ελπίζουμε ότι η έννοια του πολιτικού διανοούμενου θα συνεχιστεί, ακόμη και στις δυσάρεστες συνθήκες της όψιμης καπιταλιστικής εταιρικής ζωής»), Tel Quel («όπως οι κύκλοι των μεγάλων μαφιόζων ή η ιστορία της Κομιντέρν, το chanson de geste των διάφορων avant gardes έχει ένα σχετικά αμετάβλητο μοτίβο») και τον Slavoj Žižek («Μου επιτίθενται εν παρόδω ως κάποιου είδους ευκολόπιστος ασκούμενος της θεωρίας της εμπορευματοποίησης»). Για το «αόρατο» και την «Ιαπωνία» στην αρχιτεκτονική· για προγράμματα δημιουργικής γραφής και ταξίδι στο χρόνο («Το Back to the Future δεν είναι μόνο μια πρωταρχική απεικόνιση ενός νέου αφηγηματικού είδους, είναι επίσης ένα εμπορικό γεγονός και ένα αφηγηματικό εμπόρευμα που κατασκευάστηκε σε μια μοναδικά οπισθοδρομική στιγμή της αμερικανικής ιστορίας»).
Μερικά από αυτά τα κομμάτια είναι μεταξύ των δοκιμίων που συγκεντρώθηκαν στο τελευταίο βιβλίο του Jameson, Inventions of a Present: The Novel in its Crisis of Globalisation, που δημοσιεύτηκε νωρίτερα φέτος. Ο Terry Eagleton θα γράψει γι’ αυτό και τον Jameson στο επόμενο τεύχος του LRB. Θα μας λείψει πολύ.
