Για πρώτη φορά έλληνας πρωθυπουργός στο νησί την ημέρα της εισβολής
Του Παναγιώτη Μίχου*
Παρά το επικρατούν κλίμα «ήρεμων νερών» στο Αιγαίο, ορισμένοι Τούρκοι αξιωματούχοι που εμπλέκονται ενεργά στην διαδικασία εξομάλυνσης και περαιτέρω ανάπτυξης των σχέσεων Αθηνών – Αγκύρας φέρονται να έχουν παράπονα.
«Για εμάς το πρόβλημα είναι ότι η Ελλάδα λέει ότι μόνο μια είναι η ελληνοτουρκική διαφορά, η οριοθέτηση, και τα υπόλοιπα είναι αξιώσεις (claims) της Τουρκίας. Εμείς λέμε ότι είναι πολλά τα θέματα τα οποία πρέπει να διευθετηθούν» ήταν μια χαρακτηριστική αποστροφή.
Λίγα 24ώρα μετά τη συνάντηση των Κυριάκου Μητσοτάκη και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην 75ηΣύνοδο του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον, τουρκικές πηγές -στο περιθώριο κοινωνικής εκδήλωσης στην Αθήνα- ανέλυαν την οπτική και τις εκτιμήσεις τους για την τρέχουσα κατάσταση αλλά και τα επόμενα βήματα στις σχέσεις των δύο κρατών.
Το δόγμα της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας εις ότι αφορά στην Ελλάδα -αυτό που εγχωρίως αποκαλείται «αναθεωρητισμός και τουρκικός επεκτατισμός»– παραμένει αναλλοίωτο.
Οι εκφραστές – διαμορφωτές της εξωτερικής πολιτικής της γειτονικής χώρας επιχειρούν ένα ερμηνευτικό και ουχί ουσιαστικό rebranding των θέσεων τους που παραμένουν διεκδικήσεις.
Επί παραδείγματι, για τουρκικές διπλωματικές πηγές, το ζήτημα των «γκρίζων ζωνών» δεν είναι κάτι που τους αρέσει ή τους ικανοποιεί αλλά καθόσον «είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα πρέπει να διευθετηθεί».
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι… αναβαπτισμένες θέσεις των αξιωματούχων της Άγκυρας για τα περί αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, ζήτημα που ήγειραν με σφοδρότητα και πολεμικές απειλές εναντίον της Ελλάδος. Πλέον, στην γειτονική χώρα διατείνονται ότι υπήρξε παρεξήγηση (misunderstanding) και λαθεμένη πρόσληψη της τουρκικής θέσης από την Ελλάδα.
Τι υποστηρίζει πλέον η τουρκική διπλωματία; Ότι μέσω των τριών επιστολών που έστειλε στον ΟΗΕ τα περασμένα έτη δεν συνέδεε την αποστρατιωτικοποίηση με την κυριαρχία των νησιών (όπως τότε επέμενε), αλλά ότι η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών συνδέεται με την αποστρατιωτικοποίηση. Αν απομονώσει κανείς τα δαιδαλώδη νοητικά άλματα και την προσπάθεια παρουσίασης της κρεατοφαγίας ως μορφής βιγκανισμού, η ταμπακέρα παραμένει ίδια: «το ζήτημα (σ.σ. της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών) πρέπει να διευθετηθεί».
Στην Άγκυρα εκτιμούν ότι η Αθήνα «ίσως είναι έτοιμη για διευθέτηση» και για αυτό «προσπαθούμε να πακετάρουμε όλα τα ζητήματα. Χρειάζονται ήρεμα νερά». Ποιο είναι το πακέτο; Από τι αποτελείται; Είναι ακριβή τα όσα αναφέρονται από τουρκικές διπλωματικές πηγές; Τα ανωτέρω θα ήταν διαφωτιστικό να απαντηθούν από την εξόχως φειδωλή ελληνική πλευρά.
Η τουρκική πλευρά παρουσιάζεται συγκρατημένα αισιόδοξη για τα διμερή και σταχυολογεί τέσσερα ως βασικά σενάρια για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις:
Το πρώτο είναι του τύπου «συμφωνούμε ότι διαφωνούμε». Αυτό, ενδεχομένως, να περιλαμβάνει διακυμάνσεις στις διμερείς σχέσεις, με «ήρεμες» και «θερμές» περιόδους.
Το δεύτερο σενάριο είναι οι ουσιαστικές διαπραγματεύσεις (meaningful negotiations).
To τρίτο περιλαμβάνει προσφυγή στη διεθνή δικαιοδοσία, κάτι που ωστόσο απαιτεί συμβιβασμούς και υπογραφή κοινού συνυποσχετικού για τα προς παραπομπή ζητήματα.
Το τέταρτο σενάριο είναι ότι έκαστη χώρα διατηρεί τις θέσεις της αλλά προχωρούν σε συνεκμετάλλευση του θαλάσσιου ορυκτού πλούτου. «Πρόκειται για κοινή πρακτική» υπογραμμίζουν, σημειώνοντας σκωπτικά ότι η λέξη «συνεκμετάλλευση» είναι ταμπού στην Ελλάδα. Πάντως, οι ίδιες πηγές εκτιμούσαν ότι η τρέχουσα κατάσταση κινείται μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου σεναρίου.
Κυπριακό
Όσον αφορά στο Κυπριακό, τα πράγματα για την Άγκυρα είναι ξεκάθαρα. Τουρκικές διπλωματικές πηγές υποστηρίζουν την ανάγκη τόσο για «αλλαγή παραδείγματος» όσο και «για ένα νέο πλαίσιο το οποίο θα είναι βασισμένο στις πραγματικότητες στο νησί». Τα περί «πραγματικοτήτων» είναι μια έκφραση που συχνά χρησιμοποιεί και ο ίδιος ο Τούρκος Πρόεδρος μιλώντας για το Κυπριακό.
Για την Άγκυρα, η κυρίαρχη ισότητα (sovereign equality) και το ισότιμο καθεστώς (equal internationalstatus) για τα Κατεχόμενα -δηλαδή η αναβάθμιση του στάτους του Ψευδοκράτους τόσο στο νησί όσο και διεθνώς- αποτελούν λέξεις κλειδιά για την επανέναρξη των συνομιλιών.
«Είτε το αναγνωρίζει είτε όχι η διεθνής κοινότητα, υπάρχουν δύο κράτη στο νησί» σημείωναν αρμόδιες τουρκικές πηγές, περιγράφοντας ως πρώτο αναγκαίο βήμα την αμοιβαία αναγνώριση μεταξύ των δύο «κοινοτήτων», των Τουρκοκυπρίων και της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Σχετικά, δε, με τις αποφάσεις του ΟΗΕ περί Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, για την Άγκυρα αποτελούν γράμμα κενό περιεχομένου.
Τέλος, οι τουρκικές πηγές δεν παρέλειψαν να σχολιάσουν την ταυτόχρονη παρουσία Μητσοτάκη – Ερντογάν στις 20 Ιουλίου στην Κύπρο, ο πρώτος για την μαύρη επέτειο της τουρκικής εισβολής και ο δεύτερος για τους εορτασμούς της εισβολής. «Κάθε χρόνο στις 20 Ιουλίου ο Τούρκος πρόεδρος επισκέπτεται το νησί (σ.σ. την Κύπρο). Από πλευράς Ελλάδας πρώτη φορά συμβαίνει αυτό».
*Ο Παναγιώτης Μίχος σπούδασε Διεθνείς Σχέσεις στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Δημοσιογραφία στο Εργαστήρι Επαγγελματικής Δημοσιογραφίας και παρακολούθησε ακαδημαϊκά προγράμματα σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη. Εργάστηκε ως διπλωματικός και πολιτικός συντάκτης στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο.
