Του Bobby Ghosh
Κρίνοντας από τα φιλοκυβερνητικά μέσα της Τουρκίας, ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σημείωσε μια σημαντική γεωπολιτική νίκη για τη χώρα του στη σύνοδο κορυφής του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (NATO) στη Μαδρίτη την προηγούμενη εβδομάδα. “Η Τουρκία χτύπησε τη γροθιά της στο τραπέζι, η Ευρώπη γονάτισε”, διακήρυξε η συντηρητική εφημερίδα Yeni Akit.
Αυτή ήταν μια αναφορά στην όλη στάση του Ερντογάν σχετικά με την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας, η οποία ανάγκασε τα άλλα μέλη της συμμαχίας να επενδύσουν χρόνο και ενέργεια για να τον πείσουν, τη στιγμή που το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζει την πλέον σοβαρή δοκιμασία του εδώ και δεκαετίες ως αποτέλεσμα του ρωσικού επεκτατισμού. Οι δύο βορειοευρωπαϊκές χώρες υπέγραψαν τελικά συμφωνία με την Τουρκία, δεσμευόμενες να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες της στο πεδίο της ασφάλειας, οι οποίες επικεντρώνονται κυρίως σε κουρδικές ομάδες τις οποίες η Άγκυρα θεωρεί τρομοκρατικές.
Αυτό επέτρεψε στον πρόεδρο της Τουρκίας να αποσύρει τις αντιρρήσεις του για την ένταξή τους στη Συμμαχία. Ως ανταμοιβή, ο Ερντογάν απέσπασε μια πρόσωπο με πρόσωπο συνάντηση με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και την υποστήριξη του Λευκού Οίκου για την πώληση μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία. Το ΝΑΤΟ πραγματοποίησε επίσης μια ειδική σύνοδο για να συζητήσει ζητήματα που σχετίζονται με τη νότια πτέρυγά του, επιτρέποντας στον Τούρκο ηγέτη να θέσει την απειλή των κουρδικών τρομοκρατικών οργανώσεων, θέμα που έχει εξελιχθεί σε προσωπική του μονομανία.
Τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, ο Ερντογάν θα μιλά για την επιτυχία του στην Ισπανία, καθώς θα συνεχίζει την εκστρατεία για την επανεκλογή του στο ύπατο αξίωμα της χώρας του. Με λιγότερο από έναν χρόνο να απομένει για να αντιμετωπίσει ένα εκλογικό σώμα το οποίο βιώνει μια σοβαρή οικονομική δυσπραγία, ο αρχηγός του τουρκικού κράτους θα εκμεταλλευτεί κάθε ευκαιρία για να τα καταφέρει.
Ωστόσο, όσοι Τούρκοι εξετάζουν προσεκτικά τις μηχανορραφίες της τελευταίας στιγμής στη Μαδρίτη, θα ξέρουν ήδη ότι ο Ερντογάν κέρδισε πολύ λίγα – και μπορεί να έχει χάσει ταυτόχρονα πολλά. Ακόμη κι αν έλαβε ως έπαθλο τη δυνατότητα να αρθρώνει μερικές ατάκες που θα μπορεί να χρησιμοποιεί για τις προεκλογικές του ομιλίες, ο Τούρκος πρόεδρος έχασε την ευκαιρία να επιστρέψει την Τουρκία στο μεγάλο τραπέζι των διεθνών υποθέσεων.
Θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιήσει τα χαρτιά του διαφορετικά. Αντί να κρατήσει ομήρους τη Σουηδία και τη Φινλανδία, ο Ερντογάν θα μπορούσε να είχε είχε χρησιμοποιήσει την ιδιότητά του ως ο μακροβιότερος ηγέτης χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ για να παίξει τον ρόλο του statesman σε μια περίοδο κρίσης και διαμάχης. Οι απόψεις του για την κρίση που οξύνεται κατά μήκος των ανατολικών συνόρων του ΝΑΤΟ, με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την ένταση στη Βαλτική, θα ήταν ιδιαίτερα πολύτιμες επειδή απολαμβάνει μια στενότερη σχέση με τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν από οποιονδήποτε άλλον ηγέτη χώρας της Συμμαχίας.
Αντίθετα, τα παιχνίδια τα οποία έπαιξε επιβεβαίωσαν τη φήμη του Ερντογάν ως παράγοντα διαταραχής στο ΝΑΤΟ, ο οποίος επιδιώκει και βάζει τα εθνικά και προσωπικά ανταλλάγματα πάνω από το συλλογικό καλό της Συμμαχίας. Όταν η Σουηδία και η Φινλανδία προσχωρήσουν στο μπλοκ, ο κατάλογος των μελών με πικρή εμπειρία από τον ιδιοτελή οπορτουνισμό του Ερντογάν θα έχει αυξηθεί κατά δύο. Οι άλλοι, ήδη εξοργισμένοι από τους εναγκαλισμούς του με τον Πούτιν και την διακύβευση της κοινής ασφάλειας των χωρών-μελών με τις αγορές ρωσικών συστημάτων αντιπυραυλικής άμυνας, δεν θα ξεχάσουν εύκολα ότι, όταν η μεγάλη κρίση έπληξε τους πάντες, ο Ερντογάν έπαιζε παιχνίδια εθνικού πολιτικού ενδιαφέροντος.
Και για ποιον σκοπό; Η συμφωνία με τις δύο βορειοευρωπαϊκές χώρες περιλαμβάνει τελικά λιγότερα απ’ όσα φαίνονται με μια πρώτη ματιά. Αν και η Σουηδία και η Φινλανδία συμφώνησαν να ανταποκριθούν στις μακροχρόνιες καταγγελίες της Τουρκίας ότι παρέχουν καταφύγιο σε Κούρδους τρομοκράτες και άλλες ομάδες αφιερωμένες στην πτώση του Ερντογάν από την εξουσία, έχουν περισσότερο από αρκετό περιθώριο για να συσκοτίσουν τα πράγματα όταν θα πρόκειται να αναλάβουν δράση εναντίον εκείνων που η Άγκυρα έχει χαρακτηρίσει ως εχθρούς.
Τα στοιχεία περί του χώρου αναδίπλωσης που διαθέτουν Σουηδοί και Φινλανδοί θα είναι σύντομα διαθέσιμα. Η Τουρκία ζήτησε από τη Σουηδία και τη Φινλανδία την έκδοση 33 προσώπων. Μερικά εξ αυτών φέρονται να είναι μέλη του Εργατικού Κόμματος Κουρδιστάν, γνωστού ως PKK, το οποίο έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς βέβαια και από την Τουρκία. Άλλοι είναι οπαδοί του Φετουλάχ Γκιουλέν, Τούρκου κληρικού με έδρα την Πενσυλβάνια και πρώην συμμάχου του Ερντογάν, τον οποίο η Άγκυρα κατηγορεί για την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 (ο Γκιουλέν έχει απορρίψει τη σχετική κατηγορία).
Ωστόσο η συμφωνία που ανακοινώθηκε στη Μαδρίτη δεν δεσμεύει τη Σουηδία και τη Φινλανδία να παραδώσουν συγκεκριμένα πρόσωπα, πολύ λιγότερο δεν τις υποχρεώνει να αλλάξουν τους νόμους περί έκδοσής τους. Το βάρος των αποδείξεων τις οποίες θα απαιτήσουν από την Τουρκία είναι σημαντικό και οι πιθανότητες να μπει κάποιος από τους 33 σε αεροπλάνο για την Άγκυρα σύντομα δεν είναι πολλές.
Η άλλη δέσμευση στην τριμερή συμφωνία είναι κάπως πιο σημαντική: οι δύο σκανδιναβικές χώρες θα άρουν τα εμπάργκο όπλων τους κατά της Τουρκίας. Όμως τα όπλα που επιθυμεί περισσότερο η Άγκυρα είναι αμερικανικής προέλευσης και ο Ερντογάν δεν έκανε σημαντική πρόοδο σε αυτό το μέτωπο.
Η υποστήριξη του Μπάιντεν για την πώληση των F-16 δεν μπορεί να αποκληθεί παραχώρηση: αναμενόταν εδώ και πολλούς μήνες. Το κύριο εμπόδιο ήταν το Κογκρέσο, όπου οι Αμερικανοί βουλευτές και γερουσιαστές έχουν αναστείλει την πώληση προκειμένου να τιμωρήσουν τον Ερντογάν για την απόφασή του το 2017 να αγοράσει συστήματα πυραυλικής άμυνας S-400 ρωσικής κατασκευής, παρά τις αμερικανικές προειδοποιήσεις ότι θα έβαζε έτσι σε κίνδυνο την ασφάλεια του ΝΑΤΟ. Ακόμη κι εκεί, οι αντιρρήσεις είχαν ήδη αμβλυνθεί πριν από τη σύγκρουση σχετικά με την επέκταση του ΝΑΤΟ.Σε κάθε περίπτωση, τα F-16 είναι ένα έπαθλο παρηγοριάς και μόνο. Η Τουρκία παραμένει αποκλεισμένη από την απόκτηση πιο προηγμένων F-35 – προοριζόταν να συμμετάσχει στην κατασκευή των τζετ, αλλά αποβλήθηκε από το πρόγραμμα όταν αγόρασε τους S-400.
Κι αυτή η πρόσωπο με πρόσωπο συνάντηση με τον Μπάιντεν; Οι δύο άνδρες χαμογέλασαν εξ ανάγκης μπροστά τις κάμερες και ο Ερντογάν μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτές τις εικόνες για να διαφημίσει την ιδιότητά του ως παγκόσμιου βεληνεκούς ηγέτη. Ωστόσο ο Μπάιντεν δεν φαίνεται να έχει αλλάξει την εκτίμησή του ότι ο Τούρκος πρόεδρος αποτελεί τον ηγέτη ενός αυταρχικού καθεστώτος και ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να “ενθαρρύνουν” τους αντιπάλους του να τον νικήσουν το επόμενο έτος. Ο Ερντογάν μπορεί ακόμη να ανακαλύψει ότι ο Μπάιντεν χαμογελούσε εντελώς αχνά, σαν να κάνει αγγαρεία.
Όσο για εκείνη τη συνεδρίαση στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ για τη νότια πτέρυγά του, αυτό δεν ήταν τόσο μια παραχώρηση προς την Τουρκία όσο μια εξυπηρέτηση προς την Ισπανία, η οποία φιλοξενούσε τη σύνοδο κορυφής και η οποία ήθελε μια συζήτηση για τη μετανάστευση και τις ένοπλες ομάδες στην Αφρική.
Ο Ερντογάν έχει από καιρό περάσει στον τυχοδιωκτισμό στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής σε βάρος των συμμάχων της Τουρκίας και επέκτεινε αυτό το σερί του στη Μαδρίτη. Ωστόσο τα κέρδη του από τους ελιγμούς αυτούς έχουν μειωθεί στο ελάχιστο, αν όχι στο απόλυτο τίποτα.
Bloombrg/capital
