Εν τω μεταξύ, το ΝΑΤΟ βρίσκεται αναμφισβήτητα στην πιο σημαντική καμπή της μεταψυχροπολεμικής ιστορίας του. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που πρέπει να προσαρμόσει όχι μόνο τη στρατιωτική του ετοιμότητα αλλά και την προσέγγισή του στις μη στρατιωτικές προκλήσεις που θέτουν αυταρχικά καθεστώτα στην ανθεκτικότητα και τη συνοχή του. Ως παράδειγμα, για να προωθήσει τα γεωπολιτικά της συμφέροντα η Τουρκία, εκμεταλλεύεται το άνοιγμα προς τους νέους συμμάχους του ΝΑΤΟ και τις διαφορές μεταξύ τους με την Ρωσία. Το ΝΑΤΟ πρέπει να είναι αποφασιστικό απέναντι στις προκλήσεις που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την ενότητά του. Αυτό ίσχυε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου απέναντι σε έναν ιδεολογικό αντίπαλο που επιδίωκε να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στις δυτικές δημοκρατικές κυβερνήσεις, σήμερα δυστυχώς δεν ισχύει στο εσωτερικό της συμμαχίας με κύριο εκφραστή την Τουρκία.
Όμως τι σημαίνει ο Νεοθωμανισμός που διατρανώνει το αυταρχικό καθεστώς της Τουρκίας για την ανάπτυξη μιας αμυντικής πολιτικής της ΕΕ, για τη συνεργασία του ΝΑΤΟ και την εταιρική σχέση με τις γειτονικές χώρες της Ευρωπαϊκής ηπείρου, όπως η Ελλάδα και η Κύπρος;
Ο κόσμος όπως έχει αλλάξει, απεικονίζει μια περίπλοκη, κατακερματισμένη και σκοτεινή εικόνα του τοπίου ασφάλειας της Ευρώπης. Διαφαίνονται καταστάσεις αποσταθεροποίησης, από τον πόλεμο στα σύνορά μας και τις φυσικές καταστροφές μέχρι την τρομοκρατία και τις συγκρούσεις στον κυβερνοχώρο. Η απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αλλά και οι επιθετική στάση της Τουρκίας όχι μόνο κατά του Ελληνισμού αλλά και κατά της ΕΕ, συνιστούν μια γεωπολιτική αφύπνιση.
Η Στρατηγική Πυξίδα της ΕΕ μπορεί να υπερασπιστεί την «ευρωπαϊκή τάξη ασφαλείας»;
Όπως διαμορφώνει την πρώτη κοινή αξιολόγηση απειλών μεταξύ των κρατών μελών, είναι ένα σημαντικό βήμα προς μια κοινή στρατηγική κουλτούρα. Επίσης ο ρόλος της ΕΕ ως παρόχου ασφάλειας και στην οικοδόμηση συλλογικής ανθεκτικότητας (π.χ. έναντι υβριδικών απειλών, παραπληροφόρησης κυβερνοεπιθέσεων) αναγνωρίζεται έντονα. Όμως, στην πράξη, υπάρχει μεγάλη αποσύνδεση μεταξύ των απειλών που εντοπίστηκαν και των επιχειρησιακών μέσων που προτείνονται. Αυτό που σε ειρηνικούς καιρούς θα θεωρείτο μια γενναία προσπάθεια για την προώθηση της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) αναπόφευκτα αποτυγχάνει τώρα.
Ποιες είναι οι αδυναμίες που δημιουργούν αυτόν τον σκεπτικισμό;
Πρώτον δεν εξετάζονται θέματα όπως, η ενέργεια, τα τρόφιμα, η τεχνολογία, και ο τρόπος διασφάλισης πόρων όταν αντιμετωπίζουμε έλλειψη. Δεύτερον, δεν εστιάζει επαρκώς στη γεωγραφία, όπως τα θαλάσσια πεδία της Βαλτικής, της Μαύρης Θάλασσας, του Αιγαίου και της Μεσογείου. Τρίτον, το στρατιωτικό επίπεδο φιλοδοξίας της ΕΕ είναι πολύ μπερδεμένο. Τι θα συμβεί στην περίπτωση που θα δεχτεί επίθεση η Ελλάδα από την Τουρκία; Το διοργανικό πλαίσιο διαχείρισης κρίσεων της ΕΕ, η Ολοκληρωμένη Πολιτική Αντιμετώπιση Κρίσεων, που τόσο σοβαρά απέτυχε να προβλέψει και να προετοιμαστεί για την εκκένωση της Καμπούλ ή της εισβολής των ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία δεν έχει αναθεωρηθεί. Οπότε θεσμικά, η ΕΕ χρειάζεται άμεσα ένα Συμβούλιο Ασφαλείας.
Καθώς η Ευρώπη εξακολουθεί να προσαρμόζεται στη σκληρή πραγματικότητα, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να ενισχυθεί η άμυνα της με τρόπο που να αντιμετωπίζει την απειλή που θέτουν τα αυταρχικά καθεστώτα για την ευρωπαϊκή και διεθνή ασφάλεια. Το οξύ ερώτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι: πώς μπορεί η ΕΕ να ενισχύσει τη συμβολή της στην ασφάλεια σε όλο τον Ευρωπαϊκό χώρο και να συμβάλει στην υπεράσπιση της Ένωσης και των εταίρων της από την απειλή των ρεβιζιονιστών; Κατά την εκπλήρωση αυτού του καθήκοντος, η ΕΕ πρέπει να δώσει νέα ουσία στη συμπληρωματική δυνατότητα μεταξύ της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Τώρα που το ΝΑΤΟ επικεντρώνεται έντονα στη βασική λειτουργία της άμυνας, είναι σαφέστερο από ποτέ ότι η άμυνα της ΕΕ πρέπει πράγματι να είναι συμπληρωματική προς το ΝΑΤΟ.
Συμπεράσματα
Τώρα που πολλά κράτη μέλη αρχίζουν επιτέλους να σοβαρεύονται όσον αφορά την ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων τους, υπάρχει αυξημένη ανάγκη συντονισμού και συνεργασίας προκειμένου να μειωθεί ο κατακερματισμός των ευρωπαϊκών δυνατοτήτων και να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των αμυντικών δαπανών. Απαιτείται μεγαλύτερη συνέργεια μεταξύ των διαδικασιών της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, λαμβάνοντας υπόψη ότι το ΝΑΤΟ παραμένει το πρωταρχικό πλαίσιο για τον εθνικό αμυντικό σχεδιασμό πολλών κρατών μελών.
Η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να ενισχύει την πολιτική της στον τομέα της κυβερνοάμυνας, η οποία αποτελεί επίσης μείζονα προτεραιότητα στη συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ. Τα τελευταία χρόνια, η ΕΕ έχει αναπτύξει την ικανότητά της να προβλέπει, να προλαμβάνει και να υπερασπίζεται τα κράτη μέλη από απειλές για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Η ΕΕ πρέπει όμως να ενισχύσει περαιτέρω την ικανότητά της να ανταποκρίνεται σε κακόβουλη δραστηριότητα στον κυβερνοχώρο. Επιπλέον, η κυβερνοασφάλεια πρέπει να ενσωματωθεί στην ευρύτερη σκέψη της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας, λαμβάνοντας υπόψη την αυξημένη σημασία του κυβερνοχώρου ως μέρος της εργαλειοθήκης της εξωτερικής δράσης, καθώς και την ανάγκη διασφάλισης των ολοένα και περισσότερο ψηφιοποιημένων κοινωνιών μας.
Τέλος, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει κάνει την ΕΕ να υιοθετήσει εν μία νυκτί μια νέα, τολμηρή προσέγγιση για να βοηθήσει τους ανατολικούς εταίρους της να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Η κινητοποίηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Ειρήνης για την ενίσχυση του ουκρανικού στρατού αποτελεί εξέχον παράδειγμα στον τομέα της άμυνας της ΕΕ. Τώρα θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα η περαιτέρω επέκταση της στήριξης της ΕΕ στην ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων και της ανθεκτικότητας των ευρωπαίων εταίρων της.
Η ΚΠΑΑ της Ευρώπης δεν προχώρησε ικανοποιητικά σε επίπεδο δυνατοτήτων λόγω διελκυστίνδας της πρωτοκαθεδρίας μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας. Η Γερμανία βλέπει με καχυποψία τις κινήσεις της Γαλλίας η οποία δεν κρύβει το όραμα της να ηγηθεί της Ευρωπαϊκής άμυνας. Αν δεν λυθεί στο παρασκήνιο το θέμα αυτό δεν φαίνεται Ευρωπαϊκή άμυνα.
Έτσι η Γερμανία στρέφεται στο ΝΑΤΟ για να πάει στο 2% τις αμυντικές δαπάνες και θα πάρει τι; Μάλλον θα διεκδικήσει ισχυρές θέσεις πιθανόν και τον ΓΓ, αν και δύσκολο να αφήσουν οι ΗΠΑ τον ρόλο εκτός ατλαντιστων.
Η Τουρκία έχει ισχυρή υποστήριξη εντός του ΝΑΤΟ. Εκτός του προκλητικού ΓΓ, Πολωνία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Ουγγαρία, και Μ. Βρετανία υποστηρίζουν με σθένος την Τουρκία στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ.
Η Ελλάδα διεθνοποιεί τις Ελληνοτουρκικές διαφορές και αυτό δεν αρέσει στους Ευρωπαίους και Αμερικανούς. Το ΝΑΤΟ θέλει τα κράτη να βάζουν πλάτη με στρατιωτικές δυνατότητες και η Τουρκία είναι η συνεχής πρόθυμη.