Στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς, οι περισσότεροι από εμάς είχαμε εστιάσει στο γεγονός ότι καταφέραμε να επιβιώσουμε άλλη μια χρονιά μέσα στην πανδημία της Covid-19. Τα θέματα που δίναμε σημασία δεν ήταν τίποτα παραπάνω από το που θα περάσουμε την Πρωτοχρονιά και πως θα καταφέρουμε να χάσουμε τα κιλά που πήραμε στην καραντίνα.

Η καμπάνια του @Ukraine

Τα Social Media σε περίοδο ειρήνης είναι μέσα διασκέδασης κι ενημέρωσης. Σε περίοδο πολέμου, όμως, είναι τα τέλεια εργαλεία ψυχολογικού πολέμου και προπαγάνδας. (Psy-Ops Warfare)

Ο επίσημος λογαριασμός της Ουκρανίας στο twitter (@Ukraine), είχε ξεκινήσει ήδη την καμπάνια του για να προετοιμάσει το ιντερνετικό κοινό για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Από GIFs μέχρι memes, με μπόλικη ειρωνεία και σαρκασμό είχε ξεκινήσει να χτίζει μια ψηφιακή κοινότητα που ξέφευγε κατά πολύ από το γεωγραφικό ύψος και μήκος της Ουκρανίας.

Κι αυτό γιατί η ομάδα που ανέλαβε να τρέξει αυτόν τον λογαριασμό κατάλαβε τον στόχο της: πρέπει να γίνουμε viral και πρέπει να μας υποστηρίξουν όλοι. Στον κόσμο του Internet, αν αναζητάς υποστήριξη, αλληλεπίδραση και virality δεν θα βγεις να μιλήσεις με γεγονότα ούτε να κάνεις ακαδημαϊκή διάλεξη. Πρέπει να προσαρμοστείς στο μέσο και στο ύφος του περιεχομένου. Δεν είναι τυχαίο που τις περισσότερες φορές το περιεχόμενο που καταναλώνουμε περισσότερο και μοιραζόμαστε με φίλους είναι το σαρκαστικό/ειρωνικό περιεχόμενο. Δεν θα κάτσουμε να δούμε ένα βίντεο 10 λεπτών που εξηγεί την εισβολή στην Ουκρανία αλλά θα κάνουμε retweet ένα αστείο meme που μας έκανε να γελάσουμε.

Κι αν κάποιος θεωρήσει ανούσια όλη αυτήν την ψηφιακή στρατηγική, μπορούμε να μιλήσουμε με επιτεύγματα. Στην σύγχρονη μορφή πολέμου, ο πρώτος στόχος είναι η παράλυση των τηλεπικοινωνιών και κυρίως οποιασδήποτε σύνδεσης στο διαδίκτυο. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί είτε με βομβαρδισμούς στις εγκαταστάσεις (πχ. κεραίες) είτε με κυβερνοεπιθέσεις. Παρόλο που οι εγκαταστάσεις της Ουκρανίας αποδείχθηκαν ιδιαίτερα ανθεκτικές, ακόμη κι όταν η Ρωσία κατάφερε να ρίξει το Internet σε διάφορες περιοχές, το μόνο που χρειάστηκε ήταν ένα δημόσιο tweet από τον Ουκρανό Υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης προς τον Elon Musk. Γνωρίζοντας πως ο Musk είναι ένας από τους ανθρώπους με την μεγαλύτερη επιρροή στον πλανήτη και κυρίως ένας άνθρωπος που θέλει να πρωταγωνιστεί στο προσκήνιο, η απάντηση του ήταν άμεση και καθοριστική. Η αποστολή τερματικών Starlink διατήρησε την επικοινωνία με τον υπόλοιπο κόσμο σε πολλές περιοχές της Ουκρανίας. Άμα δεν είχε προηγηθεί όλο αυτό το hype αμφιβάλλω πως ο Elon Musk θα ασχολιόταν. Δεν θα είχε κάτι να κερδίσει σε προβολή.

Φυσικός πόλεμος και ψηφιακός πόλεμος

Το πόσο κομβική είναι η διατήρηση του Internet σε μια εμπόλεμη κατάσταση θα απαντηθεί μ’ ένα απλό παράδειγμα: φανταστείτε την εισβολή στην Ουκρανία χωρίς την ψηφιακή παρουσία του Ζελένσκι στα Social Media. Κι όχι μόνο του Ζελένσκι. Τις πρώτες ημέρες της εισβολής είχαμε μια ακατάπαυστη ροή σε ψηφιακό περιεχόμενο από Ουκρανούς πολίτες προς όλες τις πλατφόρμες: Facebook, Instagram, Linkedin, YouTube, Tik Tok και Twitch. Είναι πολύ πιθανό πως αν δεν υπήρχαν αυτές οι παράμετροι, η πίεση προς τους ηγέτες των δυτικών χωρών θα ήταν αρκετά διαφορετική με οτιδήποτε συνεπάγεται αυτό. Μην ξεχνάμε πως οι περισσότερες χώρες αναγκάστηκαν να βοηθήσουν γιατί πρακτικά υπήρχαν και εσωτερικές πιέσεις πέρα από τις εξωτερικές. Οι εσωτερικές πιέσεις δημιουργούνται σχεδόν πάντα από το ψηφιακό οικοσύστημα της κάθε χώρας: από trending hashtags, viral memes και άρθρα μέχρι πορείες που διοργανώνονται μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα. Μικρές συνιστώσες που όμως όλες μαζί δημιουργούν ένα κύμα πίεσης.

Η ψηφιακή παρουσία ωστόσο δεν αφορά μόνο επικοινωνιακούς σκοπούς και δημόσιες σχέσεις. Ακόμη και σε οικονομικό επίπεδο, η Ουκρανική κυβέρνηση αποφάσισε πολύ εύστοχα να εκμεταλλευτεί μια ακόμη τεράστια ψηφιακή κοινότητα: Αυτή του Web 3.0 όπως ονομάζουμε και πιο συγκεκριμένα των κρυπτονομισμάτων. Η γνώση της Ουκρανικής κυβέρνησης πάνω στο blockchain και η δημιουργία των κατάλληλων υποδομών οδήγησαν στο να μαζευτεί το συνολικό ποσό των 100 εκατομμυρίων, ένα ποσό αποκλειστικά από δωρεές σε κρυπτονομίσματα.

Η ανάλυση γίνεται για να κατανοήσουμε πως στην εποχή που ζούμε υπάρχει ο φυσικός πόλεμος και ο ψηφιακός πόλεμος. Και χρειάζεσαι νίκες και στους δύο

Η ανάλυση δεν γίνεται για να καταλήξουμε στο συμπέρασμα πόσο καλός και καινοτόμος φάνηκε ο Ζελένσκι και πόσο κακός κι οπισθοδρομικός ο Πούτιν. Η ανάλυση γίνεται για να κατανοήσουμε πως στην εποχή που ζούμε υπάρχει ο φυσικός πόλεμος και ο ψηφιακός πόλεμος. Και χρειάζεσαι νίκες και στους δύο.

Πολύ εύστοχα ένας αναγνώστης θα αναρωτηθεί γιατί αναλύουμε όμως τι έκανε η Ουκρανία 6 μήνες πριν. Γιατί βλέποντας την ένταση που υπάρχει τις τελευταίες εβδομάδες με την Τουρκία, μένει να αναρωτηθούμε αν εμείς θα μπορούσαμε να μεταφέρουμε την πρόοδο που έχει γίνει στην εξωτερική εικόνα της Ελλάδας στην παγκόσμια ψηφιακή σκακιέρα.

Αν θα καταφέρναμε όλη η υφήλιος να ασχοληθεί μαζί μας κι αυτήν την φορά χρήστες του internet στην Αμερική, στην Αυστραλία και στην Ασία να βάζουν την ελληνική σημαία στις φωτογραφίες τους σε περίπτωση πολέμου.

Κι όλη η υπόλοιπη Ευρώπη να απαιτεί την υποστήριξη μας με πορείες και περιεχόμενο.

Μια νηφάλια απάντηση είναι πως τις ικανότητες και τους ανθρώπους τους έχουμε. Για την ενότητα στα κοινωνικά δίκτυα (και μη) ωστόσο δεν φημιζόμαστε.

*Δημήτρης Κανέλλης, Creative Technologist και ιδρυτής της εταιρείας Imperius

“Καθημερινή”