Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected], www.kalkis.eu
Οι ατυχείς Αφγανοί δεν τρώνε μόνο ξύλο από τους Ταλιμπάν, όπως βλέπουμε καθημερινά σε ερασιτεχνικά βίντεο στους δέκτες μας. Δεν έχουν πλέον πρόσβαση στους όποιους τραπεζικούς τους λογαριασμούς. Δηλαδή αδυνατούν να αγοράσουν τα προς το ζην, αφού τα λίγα χαρτονομίσματα που είχαν στα σπίτια τους τελειώνουν. Αυτό προκύπτει από το εμπεριστατωμένο ρεπορτάζ στις 25-8-2021 της Bahar MAKOOI στο διεθνικό γαλλικό κανάλι France24, με τη συνδρομή του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων (AFP) και του Reuters, με τίτλο : «Οι Αφγανοί εγκλωβισμένοι σε μια χρεοκοπημένη χώρα» (Les Afghans pris au piège d’un pays en banqueroute). Στη διπλανή φωτογραφία του © AFP, Αφγανοί κάνουν ουρά για να αποσύρουν χρήματα από ένα αυτόματο ΑΤΜ της Καμπούλ στις 21 Αυγούστου 2021.
Μόλις μετά από μια εβδομάδα από την πτώση της Καμπούλ, τα μετρητά των Αφγανών εξαντλούνται. Οι καθημερινές ανησυχίες για την πρόσβαση σε τρόφιμα και βασικά είδη αυξάνουν την αβεβαιότητά τους σε μια χώρα της οποίας η εύθραυστη οικονομία απειλείται τελείως από την εξαφάνιση της διεθνούς υποστήριξης.
Παγιδευμένοι στην Καμπούλ, οι Αφγανοί αντιμετωπίζουν τώρα την έλλειψη μετρητών καθώς οι τράπεζες έκλεισαν στις 15 Αυγούστου, την ημέρα που η πρωτεύουσα καταλήφθηκε από τους Ταλιμπάν. «Όχι μόνο η οικογένειά μου είναι εγκλωβισμένη στην Καμπούλ, αλλά δεν μπορεί ούτε να αποσύρει χρήματα», δήλωσε στο κανάλι France 24 ο Αμπντούλ, πρόσφυγας στη Γαλλία εδώ και 10 χρόνια. Ούτε άλλα εμβάσματα πλέον μέσω της Western Union, όπως ο Αμπντούλ συνήθιζε να στέλνει τακτικά χρήματα από το Παρίσι για να βοηθήσει τους γονείς του.
Πάνω από μια εβδομάδα μετά την αστραπιαία κατάληψη της αφγανικής πρωτεύουσας, ένας αυξανόμενος αριθμός κατοίκων της χώρας καθημερινά είναι αντιμέτωπος με ένα αγώνα για να ανταπεξέλθει, καθώς έχει χάσει τη δουλειά του και οι περισσότερες τράπεζες είναι ακόμα κλειστές. «Τούτο με οδήγησε να κρύβομαι για πάνω από μια εβδομάδα. Μου τελειώνουν τα τρόφιμα και τα χρήματα. Ακόμα κι αν πάρω το ρίσκο να βγω από την κρύπτη μου, οι τράπεζες είναι κλειστές και δεν έχω τρόπο να βρω χρήματα που χρειάζομαι για επείγοντα ψώνια», διηγείται η Αριάνα στους Παρατηρητές του καναλιού France 24. Αυτή η ακτιβίστρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν μπόρεσε να εγκαταλείψει την πόλη της, στο ανατολικό Αφγανιστάν, πριν την άφιξη των ισλαμιστών στην εξουσία και το σωματικό μειονέκτημά της καθιστά την κατάστασή της ακόμη πιο δύσκολη. «Ούτε μπορώ να δω γιατρό. Περιμένω να πεθάνω εδώ», λέει.
Ακρίβεια στα βασικά τρόφιμα
Ακόμη και πριν από την εισβολή των Ταλιμπάν στην Καμπούλ βέβαια, οι
συνθήκες στη χώρα είχαν ήδη επιδεινωθεί. Η ταχεία προέλαση των ανταρτών στις επαρχιακές πόλεις προκάλεσε την πτώση της αξίας του τοπικού αφγανικού νομίσματος (το Afghani, 1 euro = 92,34 afghani) έναντι του δολαρίου και οδήγησε στην ακρίβεια των βασικών τροφίμων. Οι τιμές του αλευριού, του λαδιού και του ρυζιού αυξήθηκαν έτσι από 10 έως 20% μέσα σε λίγες ημέρες. «Λίγα παντοπωλεία είναι ανοιχτά, αλλά και τα παζάρια είναι άδεια», δήλωσε στο Reuters ένας πρώην δημόσιος υπάλληλος που κρύβεται από φόβο για αντίποινα των Ταλιμπάν. Όπως και αυτός, πολλοί άλλοι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν χάσει τη δουλειά τους. «Τα έχω χάσει τελείως, δεν ξέρω τι να πρωτοσκεφτώ, για την ασφάλειά μου και την επιβίωσή μου ή πώς θα ταΐσω τα παιδιά μου και την οικογένειά μου», δήλωσε στο Reuters ένας πρώην αστυνομικός, ο οποίος κρύβεται. Ο άντρας που ζει με τη σύζυγό του και τα τέσσερα παιδιά του έχει χάσει μηνιαίο μισθό 260 $, τον οποίο δεν έχει εισπράξει καν τους τελευταίους δύο μήνες. «Ζω σε ενοικιαζόμενο διαμέρισμα, δεν έχω πληρώσει τον ιδιοκτήτη τους τελευταίους τρεις μήνες», είπε. Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας λέει ότι προσπάθησε να πουλήσει δύο δαχτυλίδια και ένα ζευγάρι σκουλαρίκια που ανήκαν στη σύζυγό του, αλλά όπως και πολλές άλλες επιχειρήσεις, η αγορά χρυσού έκλεισε και δεν βρήκε αγοραστή. (μόνο τα μαγαζιά που πουλάνε μπούργκες είναι ανοιχτά). «Είμαι πολύ μπερδεμένος και δεν ξέρω τι να κάνω».
«Δεν θα είναι πλέον δυνατό να κερδίζουμε χρήματα»
Στο Kunduz, μια κατεστραμμένη πόλη του βορά από τις μάχες επί εβδομάδες, με κατεστραμμένα κτίρια και με τα αποθέματα των πλανόδιων πωλητών κλεμμένα ή λεηλατημένα, «κάποιοι έχουν αρχίσει να ξαναχτίζουν τα καταστήματά τους, αλλά όχι τα σπίτια τους, επειδή οι άνθρωποι έχουν φύγει και δεν έχουν επιστρέψει ακόμα ή δεν έχουν τα χρήματα για αυτό», δήλωσε ένας επιχειρηματίας σε συνέντευξη που του πήρε το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP) την περασμένη Τετάρτη. Ο ίδιος έπρεπε να κλείσει το μαγαζί του με καλλυντικά προϊόντα, επειδή οι άνθρωποι, ανήσυχοι για το μέλλον, ειδικά εν όψει της αύξησης των τιμών, αγοράζουν μόνο βασικά τρόφιμα: ρύζι, πατάτες, ψωμί. «Οι άνθρωποι δεν τρώνε πλέον ούτε φρούτα. Νομίζουν ότι είναι απαραίτητο να κάνουν οικονομίες, γιατί δεν θα είναι δυνατό να κερδίζουν χρήματα στο μέλλον», λέει. «Δεν χρησιμοποιούν πλέον ούτε σαπούνι ούτε σαμπουάν».
Η ρευστότητα της κεντρικής τράπεζας παγώνει στο εξωτερικό
Προκειμένου να «επιλυθούν τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο 
πληθυσμός», οι Ταλιμπάν ανακοίνωσαν την περασμένη Τρίτη
ότι διόρισαν έναν προσωρινό επικεφαλής της Αφγανικής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία είχε εγκαταλειφθεί όταν έπεσε η Καμπούλ στα χέρια τους. Υπεύθυνος για αυτό το κολοσσιαίο έργο, ο Haji Mohammad Idris είναι ένας βετεράνος Ταλιμπάν χωρίς επίσημη οικονομολογική κατάρτιση ή ανώτατη εκπαίδευση, αλλά ήταν επικεφαλής 
του τμήματος οικονομικών του κινήματός τους. Η πρόκληση είναι μεγάλη γιατί το οικονομικό σύστημα του Αφγανιστάν, μιας από τις επτά φτωχότερες χώρες στον κόσμο, ζει με τις σταγόνες ρευστότητας που του παρέχει η διεθνής βοήθεια. Αυτή όμως στεγνώνει μέρα με τη μέρα. Η Παγκόσμια Τράπεζα, η οποία μέχρι τώρα είχε πραγματοποιήσει περίπου 20 αναπτυξιακά σχέδια στο Αφγανιστάν, ανακοίνωσε την περασμένη Τρίτη ότι ανέστειλε τα βοηθήματά της. Ένας άλλος διεθνής θεσμός, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), το οποίο
επρόκειτο να καταβάλει στην Καμπούλ μια τελική δόση περίπου 105,6 εκατομμυρίων δολαρίων στο πλαίσιο ενός προγράμματος συνολικού ύψους 370 εκατομμυρίων δολαρίων, προειδοποίησε από τις 18 Αυγούστου για την αναστολή της βοήθειάς του.
Όσον αφορά τα συναλλαγματικά αποθέματα της Αφγανικής Εθνικής Τράπεζας (DAB), στην συντριπτική πλειοψηφία τους έχουν μπλοκαριστεί στο εξωτερικό. Μέχρι τώρα, οι Ηνωμένες Πολιτείες έστελναν κάθε εβδομάδα μια αποστολή δολαρίων από τα αποθέματα DAB. Η τελευταία αποστολή ήταν την Παρασκευή 13 Αυγούστου, δηλαδή δύο ημέρες πριν από την πτώση της Καμπούλ. Από τότε δεν έχει εισέλθει κανένα δολάριο στο Αφγανιστάν.
Ο πρώην διοικητής της τράπεζας Ajmal Ahmady, ο οποίος ήταν μεταξύ εκείνων που
έφυγαν στις 15 Αυγούστου με τα πρώτα στρατιωτικά αεροπλάνα, τουϊτάρισε ειρωνικά, εξηγώντας στους Ταλιμπάν γιατί τα ταμεία της χώρας ήταν άδεια. «Οι Ταλιμπάν κέρδισαν στρατιωτικά, αλλά τώρα πρέπει να κυβερνήσουν. Δεν είναι εύκολο», έγραψε. «Το γράφω επειδή μου είπαν ότι οι Ταλιμπάν ρωτούν το προσωπικό της Τράπεζας πού βρίσκονται τα περιουσιακά της στοιχεία. Εάν αυτό είναι αλήθεια, είναι σαφές ότι πρέπει επειγόντως να προσθέσουν έναν οικονομολόγο στην ομάδα τους». Το κύριο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα της χώρας δεν διαθέτει αποθεματικά «φυσικά αποθεματικά στα ταμεία μας», δήλωσε ο πρώην κυβερνήτης, ο οποίος προέτρεψε τους Ταλιμπάν να μην επιτεθούν στο προσωπικό της τράπεζας. «Σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, τα περισσότερα περιουσιακά στοιχεία τοποθετούνται σε ασφαλείς τοποθετήσεις, δηλαδή ρευστά περιουσιακά στοιχεία, όπως είναι τα κρατικά ομόλογα ή ο χρυσός». Και ο Ajmal Ahmady, επειδή ανησυχεί για τις συνέπειες για τον Αφγανικό λαό, προειδοποίησε : «Το νόμισμα θα υποτιμηθεί. Ο πληθωρισμός θα αυξηθεί (…). Θα επηρεάσει τους φτωχότερους, επειδή η τιμή των τροφίμων θα αυξηθεί».
Συμπέρασμα
Οι Λαοί πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί ενώπιον των κάθε είδους Λαοπλάνων, θρησκευτικών ή πολιτικών. Διότι τον λογαριασμό θα κληθούν τελικά να τον πληρώσουν οι ίδιοι, όπως σήμερα οι Αφγανοί, οι οποίοι και δεν έχουν πλέον να φάνε και στερούνται της ελευθερίας τους με ταλιμπανικό «τσομάκι».
