«Η Τουρκία ανήκει πλέον στην κατηγορία των χωρών που διαθέτουν πυρηνική ενέργεια», δήλωνε ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τον Απρίλιο του 2023, εγκαινιάζοντας τον πρώτο πυρηνικό αντιδραστήρα της χώρας. Ωστόσο, οι εργασίες κατασκευής του πυρηνικού σταθμού Ακουγιού στη Μερσίνη της νότιας Τουρκίας δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Μελλοντικά το πυρηνικό εργοστάσιο αναμένεται να καλύψει περίπου το 10% των ενεργειακών αναγκών της χώρας και να προμηθεύει με ηλεκτρική ενέργεια πάνω από 12 εκατομμύρια καταναλωτές, αναφέρουν επίσημα στοιχεία. Για την κατασκευή του έχουν ήδη επενδυθεί περίπου 20 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο πρώτος από τους συνολικά τέσσερις σχεδιαζόμενους αντιδραστήρες εγκαινιάστηκε το 2023 λίγο πριν από τις προεδρικές εκλογές. Σύμπτωση; Παρατηρητές έκαναν τότε λόγο για κίνηση εντυπωσιασμού του Ερντογάν στην τελική ευθεία του προεκλογικού αγώνα.
Ο πρώτος πυρηνικός σταθμός της Τουρκίας ανήκει κατά 100% στη ρωσική κρατική εταιρεία Rosatom. Η σύμβαση όριζε ότι ο σταθμός πρέπει να παραμείνει και στο μέλλον σε ρωσικά χέρια: «Το συνολικό μερίδιο των ρωσικών εταιρειών και αρχών δεν μπορεί ποτέ να είναι μικρότερο από 51%», αναφέρεται στη σύμβαση. Αρχικά είχε ανακοινωθεί ότι το υπόλοιπο 49% των μετοχών θα πωλούνταν σε τούρκους επενδυτές. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη μέχρι σήμερα.
Στο διοικητικό συμβούλιο της Akkuyu Nükleer A.S. συμμετείχε μέχρι πρόσφατα μόνο ένας Τούρκος, ο οποίος στο μεταξύ παραιτήθηκε. Ο επιχειρηματίας Κουνεΐντ Ζαπσού αιτιολόγησε την απόφασή του δηλώνοντας ότι «ουδείς ανταποκρίθηκε στο αίτημά του για συναντήσεις δια ζώσης και πρόσβαση σε πληροφορίες και έγγραφα που αφορούν δημόσια θέματα». Σήμερα στο διοικητικό συμβούλιο δεν υπάρχει ούτε ένας τούρκος πολίτης.
Η Ρωσία θέλει να υπονομεύσει το ΝΑΤΟ
Η Τουρκία προσπαθεί να γίνει πιο ανεξάρτητη στην ενεργειακή της πολιτική. Εδώ και χρόνια η χώρα σχεδιάζει την κατασκευή ενός δεύτερου εργοστασίου στη Σινώπη του Πόντου, στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, ακριβώς απέναντι από τη Ρωσία. Για τον σχεδιαζόμενο αντιδραστήρα η Τουρκία έχει διαπραγματευτεί με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και τη Ρωσία. Παράλληλα η Άγκυρα σχεδιάζει την κατασκευή και τρίτου εργοστασίου στην Ιγκνεάδα στην ανατολική Θράκη, λίγα μόλις χιλιόμετρα από τα βουλγαρικά σύνορα. Προς το παρόν διεξάγονται συνομιλίες με την Κίνα.
Τα σχέδια για κατασκευή πυρηνικού αντιδραστήρα στην Σινώπη μοιάζουν να παίρνουν σάρκα και οστά. Όλα δείχνουν ότι και ο δεύτερος τουρκικός πυρηνικός αντιδραστήρας θα είναι ρωσικής ιδιοκτησίας. Σύμφωνα με παρατηρητές, με το νέο έργο βαθαίνει ακόμα περισσότερο η ενεργειακή εξάρτηση της Τουρκίας από τη Ρωσία, ενώ παράλληλα επιβαρύνονται περαιτέρω οι ήδη δύσκολες σχέσεις της με τη Δύση.
Ο πρώην διπλωμάτης Μιτάτ Ρέντε εκτιμά ότι κύριος στόχος της Ρωσίας με τις επενδύσεις στον ενεργειακό εφοδιασμό της Τουρκίας είναι να υπονομεύσει την αλληλεγγύη στους κόλπους του ΝΑΤΟ. Από την πλευρά του ο ειδικός σε θέματα ενέργειας Αλί Αρίφ Ακτούρκ τονίζει τη στρατηγική σημασία του εργοστασίου για τη Ρωσία. «Στόχος των Ρώσων δεν είναι απλώς να επενδύσουν στην πυρηνική ενέργεια, αλλά να επενδύσουν σε χώρα του ΝΑΤΟ», αναφέρει.
30% φθηνότερη ρωσική ενέργεια για την Τουρκία
Ενώ οι χώρες της Δύσης καταβάλλουν προσπάθειες για να περιορίσουν όσο το δυνατόν την εξάρτησή τους από τη ρωσική ενέργεια, η Τουρκία στηρίζεται ολοένα και περισσότερο στην Ρωσία. Μία από τις υποσχέσεις που δόθηκαν στο Ακουγιού είναι ότι η Τουρκία θα γίνει πιο ανεξάρτητη όσον αφορά την ενεργειακή πολιτική, χάρη στο πυρηνικό εργοστάσιο. Σύμφωνα ωστόσο με εμπειρογνώμονες, ισχύει ακριβώς το αντίθετο.
Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία η Τουρκία έχει γίνει ένας από τους σημαντικότερους εισαγωγείς ρωσικής ενέργειας. Για το λόγο αυτό η Άγκυρα απολαμβάνει σήμερα εκπτώσεις έως και 30% στα ρωσικά ενεργειακά προϊόντα. Σύμφωνα με ανάλυση του Reuters οι τουρκικές αρχές και εταιρείες έχουν αυξήσει τις εισαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου, εξοικονομώντας περίπου δύο δισεκατομμύρια δολάρια το 2023.
Η Τουρκία προμηθεύεται περίπου το 40% του εισαγόμενου φυσικού αερίου της από τη Ρωσία. Σύμφωνα με στοιχεία της Ένωσης Τουρκικών Επιμελητηρίων Μηχανικών και Αρχιτεκτόνων (TMMOB), η Ρωσία είναι σήμερα ο σημαντικότερος εισαγωγικός εταίρος της Τουρκίας όσον αφορά το φυσικό αέριο. Περίπου το 25% των συνολικών τουρκικών ενεργειακών αναγκών καλύπτονται από την Ρωσία. Τελευταία στοιχεία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενεργειακής Αγοράς (EPDK) δείχνουν ότι η εξάρτηση της Τουρκίας από τη Ρωσία σε αργό πετρέλαιο και πετρελαιοειδή έχει πλέον αυξηθεί στο 68%. Στα τέλη του 2022 το εν λόγω ποσοστό βρισκόταν μόλις στο 41%.
Εκτός από την κατασκευή πυρηνικών εργοστασίων ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν προτίθεται να μετατρέψει την Τουρκία σε «κόμβο φυσικού αερίου», εξάγοντας από εκεί ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη. Η ιδέα φαίνεται να αρέσει στον τούρκο πρόεδρο Ερντογάν. Μετά τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές στη Ρωσία και τις τοπικές εκλογές στην Τουρκία, ο πρόεδρος Πούτιν θα επισκεφθεί, όπως όλα δείχνουν, την Τουρκία. Κύριο ζήτημα στην ατζέντα των δύο προέδρων αναμένεται να είναι η περαιτέρω εμβάθυνση της ενεργειακής συνεργασίας.
Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος
DW
