Οι διμερείς σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου είναι εξαιρετικά τεταμένες, κυρίως λόγω της διαφωνίας για τον διάδρομο Φιλαδέλφειας.
Οι εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου έφτασαν σε νέα κορύφωση αυτή την εβδομάδα, αφού ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου συνέχισε τις κατηγορίες ότι το Κάιρο επέτρεπε επί χρόνια το λαθρεμπόριο όπλων στη Λωρίδα της Γάζας, με τη στάση του αυτή να απειλεί τη στενή συνεργασία ασφαλείας μεταξύ των δύο χωρών.
Μιλώντας στον ξένο Τύπο την περασμένη εβδομάδα, ο Νετανιάχου έδειξε έναν χάρτη της συνοριακής περιοχής Γάζας-Σινά και χρησιμοποίησε επιχειρήματα για να δείξει την υποτιθέμενη διακίνηση όπλων που εισέρχονταν λαθραία στη Λωρίδα. Ο Νετανιάχου είπε ότι μετά το 2005, όταν το Ισραήλ απέσυρε μονομερώς όλους τους οικισμούς και τη στρατιωτική του παρουσία από τη Λωρίδα της Γάζας, ο διάδρομος Φιλαδέλφειας «έγινε εντελώς πορώδης». Και πρόσθεσε: «Τα άλλα σύνορα ελέγχονταν από εμάς. Αλλά από τη στιγμή που αυτός ήταν διάτρητος, παρόλο που η πολιτική της Αιγύπτου ήταν να το αποτρέψει, ξέρετε, δεν λειτούργησε απαραίτητα, δεν πέτυχε». Πρόσθεσε ακόμη ότι «μόλις φύγαμε από τη δική μας πλευρά του διαδρόμου Φιλαδέλφειας … μπήκαν πυρομαχικά, μπήκε εξοπλισμός κατασκευής όπλων, μπήκε εξοπλισμός διάνοιξης τούνελ».
Το αιγυπτιακό υπουργείο Εξωτερικών κατηγόρησε τον Νετανιάχου ότι «προσπαθεί να εμπλέξει την Αίγυπτο για να εκτρέψει την ισραηλινή κοινή γνώμη και να εμποδίσει μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και ανταλλαγής ομήρων, καθώς και να εμποδίσει τις προσπάθειες διαμεσολάβησης της Αιγύπτου, του Κατάρ και των ΗΠΑ». Υποστήριξε επίσης ότι ο ισχυρισμός του Νετανιάχου είχε σχεδιαστεί για να «επιδεινώσει την κατάσταση» και αποσκοπούσε στη δικαιολόγηση «επιθετικών και εμπρηστικών πολιτικών, που οδηγούν σε περαιτέρω κλιμάκωση στην περιοχή».
Σε ένα άλλο μήνυμα προς το Ισραήλ, ο αρχηγός του αιγυπτιακού στρατού Αχμέντ Φατί Χαλίφα πραγματοποίησε την Πέμπτη απροειδοποίητη επίσκεψη στο σημείο διέλευσης της Ράφα, στο σύνορο Αιγύπτου-Γάζας. Σε ανακοίνωση που εξέδωσε ο αιγυπτιακός στρατός αναφέρεται ότι ο Χαλίφα πήγε «για να εξετάσει την κατάσταση ασφαλείας και τα μέτρα κατά μήκος των συνόρων».
Οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών περιπλέχθηκαν μετά την έναρξη της στρατιωτικής επίθεσης του Ισραήλ στη Γάζα στα αιγυπτιακά σύνορα μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου στο νότιο Ισραήλ. Έγιναν ακόμη πιο τεταμένες αφού ο ισραηλινός στρατός κινήθηκε στη Ράφα, στη νότια Γάζα, στις 7 Μαΐου. Η δημόσια επιμονή του Νετανιάχου σε συνεντεύξεις Τύπου την προηγούμενη εβδομάδα ότι το Ισραήλ πρέπει να διατηρήσει στρατιωτική παρουσία στη συνοριακή περιοχή της Γάζας κατά μήκος του διαδρόμου Φιλαδέλφειας προκάλεσε μια ιδιαίτερα σκληρή απάντηση από Αιγύπτιους αξιωματούχους.
Ο Νετανιάχου δείχνει με το δάχτυλο
Ο Οφίρ Γουίντερ, ανώτερος ερευνητής στο Ισραηλινό Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας, υποστηρίζει ότι οι δηλώσεις του Νετανιάχου για τον Διάδρομο Φιλαδέλφειας έσπρωξαν το Κάιρο στη γωνία. «Οι κατηγορίες του Νετανιάχου, που χαρακτηρίζουν τα σύνορα μεταξύ της Γάζας και της Αιγύπτου ως πορώδη, έφεραν σε δύσκολη θέση το Κάιρο επειδή υπονοούν αιγυπτιακό σφάλμα», δήλωσε ο Γουίντερ στο Al-Monitor.
Η Μιρέτ Μαμπρούκ είναι διευθύντρια του προγράμματος για την Αίγυπτο στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής με έδρα την Ουάσιγκτον. Είπε στο Al-Monitor ότι οι δηλώσεις του Νετανιάχου αποτελούν μέρος της στρατηγικής του για να αποσπάσει την προσοχή από την απαίτηση του ισραηλινού κοινού να αναλάβει την ευθύνη για τις αποτυχίες που οδήγησαν στην επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. «Ο Νετανιάχου προσπαθεί να ρίξει την ευθύνη για την κατάσταση στους Αιγύπτιους μόνο και μόνο επειδή είναι ευκολότερο από το να αναλάβει την ευθύνη, αν και είναι δική του ευθύνη και της κυβέρνησής του για την ασφάλεια», δήλωσε η Μαμπρούκ.
Σύμφωνα με την Μαμπρούκ, ο Νετανιάχου θα πρέπει να περιορίσει την κριτική του στην Αίγυπτο για διάφορους λόγους. «Ο πρώτος είναι ότι δεν πρόκειται να τον οδηγήσει πουθενά. Ο δεύτερος είναι ότι κάποια στιγμή το Κάιρο δεν θα δεχτεί να το ανεχτεί άλλο».
Παράλληλα με τη σχέση του Ισραήλ με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η ειρηνευτική συνθήκη του 1979 με την Αίγυπτο αποτελεί σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα για το Ισραήλ. Μεταξύ άλλων, η συνθήκη ορίζει την έκταση της αιγυπτιακής στρατιωτικής δύναμης που μπορεί να τοποθετηθεί στη χερσόνησο του Σινά. Με την πάροδο των ετών, όταν το Κάιρο αντιμετώπιζε αυξημένες απειλές εξέγερσης από μαχητικές ισλαμιστικές ομάδες, το Ισραήλ συμφώνησε να επεκτείνει η Αίγυπτος τη στρατιωτική της παρουσία εκεί. Το 2014, για παράδειγμα, το Ισραήλ επέτρεψε στον αιγυπτιακό στρατό να μεταφέρει δύο επιπλέον τάγματα και ελικόπτερα στο Σινά.
Ενώ η συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας αποτελεί το κύριο συστατικό των δεσμών μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου, το δεύτερο σημαντικότερο θέμα είναι η ενέργεια, η οποία αποτελεί και το μεγαλύτερο μέρος του διμερούς εμπορίου των χωρών. Η Αίγυπτος φιλοξενεί το Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, μια ομάδα που ξεκίνησε από το Ισραήλ και ενθαρρύνει την περιφερειακή συνεργασία στον τομέα της ενέργειας, ιδίως των θαλάσσιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Οικονομικής Πολυπλοκότητας το 2022, οι ισραηλινές εξαγωγές προς την Αίγυπτο έφτασαν τα 1,24 δισ. δολάρια, ενώ οι αιγυπτιακές εξαγωγές προς το Ισραήλ έφτασαν τα 248 εκατ. δολάρια.
Οι Ισραηλινοί αναφέρονται εδώ και καιρό στους δεσμούς με την Αίγυπτο ως «ψυχρή ειρήνη». Το 2019, πριν από την πανδημία COVID, 1,4 εκατομμύρια Ισραηλινοί πέρασαν στο Σινά με αυτοκίνητο και πολλές χιλιάδες πέταξαν στο Κάιρο. Συγκριτικά, μόλις 8.000 Αιγύπτιοι τουρίστες επισκέφθηκαν το Ισραήλ εκείνο το έτος.
Μπορεί ο Νετανιάχου να αντέξει οικονομικά αν εξοργίσει την Αίγυπτο;
Η Μαμπρούκ σημείωσε ότι παρά το γεγονός ότι η Αίγυπτος είναι αρκετά δυσαρεστημένη με τις ενέργειες και τις δηλώσεις του Νετανιάχου, συνεχίζει να συνεργάζεται με το Ισραήλ και η σχέση παραμένει άθικτη. «Το ερώτημα είναι», είπε, “αντέχει ο Νετανιάχου να συνεχίσει να είναι απρόσεκτος με τις περιφερειακές του σχέσεις, αυτές που το Ισραήλ έχει ξοδέψει πενήντα χρόνια για να χτίσει”;
Σύμφωνα με την Μαμπρούκ, υπάρχει πραγματικός κίνδυνος ο Νετανιάχου να θεωρεί δεδομένη την Αίγυπτο -καθώς και την Ιορδανία και τα κράτη του Κόλπου – θεωρώντας ότι θα συνεχίσουν να ανέχονται τις πολιτικές και τις δημόσιες επικρίσεις του. Το Κάιρο έχει επίσης να λάβει υπόψη του την κοινή γνώμη καθώς “πλοηγείται” στις σχέσεις με το Ισραήλ και λαμβάνει αποφάσεις για τα σύνορα με τη Γάζα.
«Αν ο Νετανιάχου συνεχίσει την πολιτική του στη Γάζα, με τον τρόπο που διεξάγει τον πόλεμο, η αιγυπτιακή οδός θα φροντίσει ώστε το Κάιρο να έχει λιγότερο χώρο ελιγμών για να κινηθεί γύρω από αυτό», δήλωσε η Μαμπρούκ. «Η πίεση θα μπορούσε να περιορίσει τις επιλογές της αιγυπτιακής κυβέρνησης».
Ο Γουίντερ συμφώνησε με την εκτίμηση της Μαμπρούκ σχετικά με τη σημασία της δημόσιας γνώμης και των αντιλήψεων.
«Ο αιγυπτιακός δρόμος ανησυχεί περισσότερο για τις εσωτερικές οικονομικές δυσκολίες παρά για τον πόλεμο στη Γάζα και η επιρροή του στη θέση των αρχών είναι περιορισμένη» δήλωσε ο Γουίντερ. «Ταυτόχρονα, η δύσκολη οικονομική κατάσταση στην Αίγυπτο αντανακλά την κατάσταση του καθεστώτος και το αποθαρρύνει από την υιοθέτηση πολιτικών που μπορεί να θεωρηθούν αμφιλεγόμενες μεταξύ τμημάτων του κοινού. Η Αίγυπτος φροντίζει να μη θεωρηθεί εταίρος του Ισραήλ έναντι της Λωρίδας της Γάζας και να μην παράσχει έτσι πυρομαχικά στους ισλαμιστές και άλλους επικριτές του καθεστώτος».
Ο Γουίντερ δήλωσε ότι μέχρι τώρα, ακόμη και με τον πόλεμο στη Γάζα, ο διάλογος για την ασφάλεια μεταξύ της Αιγύπτου και του Ισραήλ συνεχίστηκε λίγο πολύ όπως πριν, παρά τις εντάσεις και τις τριβές μεταξύ των ηγετών των χωρών.
”Ενώ ο Νετανιάχου και ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, απ’ όσο είναι γνωστό, δεν μιλούν απευθείας, ανώτεροι αξιωματούχοι ασφαλείας του Ισραήλ, στον ισραηλινό στρατό, το Shin Bet και τη Μοσάντ, διατηρούν μια εποικοδομητική επαγγελματική σχέση με τους ομολόγους τους στην Αίγυπτο, η οποία βοηθά στη διαμόρφωση τακτικών ρυθμίσεων, στην ηρεμία των κρίσεων και στην αποτροπή μιας πιο σοβαρής επιδείνωσης των σχέσεων μεταξύ των χωρών”, είπε, σημειώνοντας ότι ακριβώς η συνεργασία σε θέματα ασφαλείας είναι αυτή που βρίσκεται σε κίνδυνο.
Το τέλμα της Αιγύπτου
Αν υπάρχει κάποια αλήθεια στην κατηγορία του Νετανιάχου για αιγυπτιακή συνενοχή στο λαθρεμπόριο όπλων της Χαμάς κατά μήκος του διαδρόμου Φιλαδέλφειας, είπε ο Γουίντερ, αυτό σημαίνει ένα από τα δύο πράγματα: ότι η Αίγυπτος γνώριζε για τις σήραγγες και το λαθρεμπόριο και έκανε τα στραβά μάτια, ή ότι η Αίγυπτος δεν γνώριζε γι’ αυτό και ως εκ τούτου εγείρονται σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τον έλεγχό της στο βόρειο Σινά, μέσω του οποίου θα είχαν έρθει τα λαθραία εμπορεύματα. «Η Αίγυπτος μπορεί να επισημάνει τις προσπάθειές της καθ’ όλη τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας για τη σφράγιση των σηράγγων λαθρεμπορίου μεταξύ Σινά και Γάζας και για τη δημιουργία μιας νεκρής ζώνης στην αιγυπτιακή πλευρά των συνόρων με τη Γάζα», συμπλήρωσε ο Γουίντερ.
Ο Γουίντερ δήλωσε ότι η Αίγυπτος δεν είναι έτοιμη να νομιμοποιήσει μια προσωρινή ισραηλινή παρουσία στη Φιλαδέλφεια από φόβο ότι η πρώτη φάση μιας συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός θα είναι και η τελευταία και ότι η προσωρινή αυτή παρουσία θα γίνει τότε μόνιμη.
Η αιγυπτιακή κυβέρνηση κατασκεύασε ένα υπέργειο και υπόγειο τείχος κατά μήκος των συνόρων με τη Γάζα πριν από μια δεκαετία για να σταματήσει το λαθρεμπόριο. Παρόλα αυτά, ισραηλινοί ειδικοί σε θέματα ασφάλειας επιμένουν ότι το λαθρεμπόριο διαφόρων αγαθών, συμπεριλαμβανομένων όπλων για χρήση από τη Χαμάς στη Γάζα, συνεχιζόταν επί χρόνια, με τη συμμετοχή αιγύπτιων αξιωματούχων και στρατιωτών. Ισχυρίζονται ότι το τείχος είχε σπάσει σε διάφορα σημεία.
Ένα δημοσίευμα της Le Monde στις 24 Μαΐου έθεσε ερωτήματα σχετικά με το ρόλο των Βεδουίνων του Σινά στη διαχείριση του περάσματος της Ράφα στην αιγυπτιακή πλευρά των συνόρων . Αναφερόταν συγκεκριμένα στον διορισμό του Ιμπραήμ Αλ-Οργκάνι ως επικεφαλής της φυλετικής ένωσης που είναι υπεύθυνη για τη διασφάλιση των συνόρων με τη Γάζα. Ο Οργκάνι, πρώην λαθρέμπορος σύμφωνα με τη Le Monde, είχε «στριμώξει την κερδοφόρα επιχείρηση της εισόδου και εξόδου από τη Λωρίδα της Γάζας».
Ενώ το Ισραήλ ανησυχεί για το λαθρεμπόριο όπλων, η Αίγυπτος ανησυχεί ότι ο πόλεμος στη Γάζα, ιδίως οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στην περιοχή της Ράφα, και η εντεινόμενη ανθρωπιστική κρίση εκεί θα μπορούσαν να ωθήσουν μάζες Παλαιστινίων να διασπάσουν τα συνοριακά φράγματα.
Η Μαμπρούκ τόνισε ότι οι Αιγύπτιοι δεν επιθυμούν ροή Παλαιστινίων προσφύγων από τη Γάζα προς την Αίγυπτο, επειδή γνωρίζουν ότι το Ισραήλ δεν θα τους επιτρέψει ποτέ να επιστρέψουν.
«Πρέπει να προσθέσουμε ένα μπαλαντέρ, το οποίο είναι η συνέχιση της μάχης των κατοίκων της Γάζας κατά της κατοχής, ακόμη και αν εκδιωχθούν από τη Λωρίδα στο Σινά. Θα συνεχίσουν τη μάχη τους κατά του Ισραήλ μέσα από την Αίγυπτο, και όταν το Ισραήλ απαντήσει, θα απαντήσει στην Αίγυπτο, με όλες τις συνέπειες που αυτό θα συνεπάγεται», είπε.
Η τουρκική σύνδεση
Οι αυξανόμενες εντάσεις με το Ισραήλ θα μπορούσαν να ωθήσουν την Αίγυπτο να διερευνήσει ισχυρότερους δεσμούς με την Τουρκία, η οποία έχει ασκήσει έντονη κριτική στο Ισραήλ από τις 7 Οκτωβρίου, και ίσως και με το Ιράν.
Την προηγούμενη εβδομάδα, ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φιλοξένησε τον Σίσι στην Άγκυρα για την πρώτη του επίσκεψη στην Τουρκία. Η Εζγκί Ακίν ανέφερε ότι οι δύο ηγέτες «υπέγραψαν κοινή δήλωση επιβεβαιώνοντας τη βούλησή τους να αυξήσουν τον συντονισμό σε μια σειρά περιφερειακών θεμάτων, συμπεριλαμβανομένης της Γάζας, της Λιβύης και του Κέρατος της Αφρικής – ένα σημάδι της μείωσης των διαφορών στην εξωτερική πολιτική της Άγκυρας και του Καΐρου».
Ισραηλινή διπλωματική πηγή δήλωσε στο Al-Monitor ότι το Ισραήλ παρακολουθεί στενά την εκκολαπτόμενη προσέγγιση μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας, υποψιαζόμενο ότι οι δύο χώρες μπορεί να συντονιστούν σε μελλοντικές δηλώσεις για τη Γάζα.
Η πιθανότητα συνεργασίας μεταξύ του Ιράν και της Αιγύπτου είναι πιο περίπλοκη επειδή δεν έχουν πλήρεις διπλωματικές σχέσεις. Οι δεσμοί μεταξύ τους διακόπηκαν μετά την υπογραφή της ειρηνευτικής συνθήκης της Αιγύπτου με το Ισραήλ το 1979. Οι σχέσεις επιδεινώθηκαν ακόμη περισσότερο αφού ο πρόεδρος της Αιγύπτου Ανουάρ Σαντάτ έδωσε καταφύγιο στον ανατραπέντα Σάχη. Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο Σίσι και ο πρώην ομόλογός του πρόεδρος, Εμπραχίμ Ραΐζι, συζήτησαν για τον πόλεμο της Γάζας και την αποκατάσταση των δεσμών μεταξύ των χωρών τους. Έκτοτε, Ιρανοί αξιωματούχοι παρακολουθούν στενά τις αιγυπτιακές προσπάθειες, μαζί με το Κατάρ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, για τη διαμεσολάβηση σε μια συμφωνία για τη Γάζα.
Στις 17 Αυγούστου, για παράδειγμα, το αιγυπτιακό υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε ότι ο υπουργός Εξωτερικών Μπαντρ Αμπντελατί είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ιρανό ομόλογό του, εκτελούντα χρέη υπουργού Εξωτερικών Αλί Μπαγκερί Κανί, και ότι η συνομιλία έγινε «στο πλαίσιο των εντατικών προσπαθειών της Αιγύπτου που αποσκοπούν στον περιορισμό της κλιμάκωσης στην περιοχή, καθώς και της συνεχιζόμενης επικοινωνίας με όλα τα σχετικά περιφερειακά και διεθνή μέρη για την άμβλυνση της έντασης στην περιοχή».
Πηγή: Al Monitor/ militaire
