Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ προσωπικών γνωμών ή ιδεολογικών αφορισμών και ανάλυσης των αιτίων ενός πολέμου και των εν γένει διακρατικών διενέξεων. Πολύ περισσότερο όταν ο πόλεμος αφορά διενέξεις μεταξύ των ηγεμονικών δυνάμεων. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή και σοβαρότητα γιατί είναι ένα πράγμα η «διάγνωση» των αιτίων για να σκεπτόμαστε και να λειτουργούμε ορθολογιστικά και άλλο οι εισαγγελικές κατηγορίες, οι δίκες και οι καταδίκες που οδηγούν σε ανορθολογισμό. «Η ανάλυση της διεθνούς πολιτικής είναι το αντίστοιχο της ιατρικής, λάθος διάγνωση, λάθος θεραπεία, θάνατος» έγραψε ο σύγχρονος Δάσκαλος της αξιολογικά ουδέτερης περιγραφής και ερμηνείας του σύγχρονου κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος Kenneth Waltz που απεβίωσε πριν μερικά χρόνια. Ιδιαίτερα, τονίζουμε ξανά και υπογραμμίζουμε, χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή και σοβαρότητα όταν το φρικτό φαινόμενο μιας πολεμικής σύρραξης εμπλέκει ευθέως ηγεμονικές δυνάμεις.
Ο John Measheimer είναι μαθητής του και εφάμιλλης επιστημονικής υπόστασης. Επιπλέον, κανείς δεν θα αμφισβητήσει ότι είναι σημαντικότερος αναλυτής των ηγεμονικών στρατηγικών που όποιος τις κατανοήσει εάν θέλει να είναι σοβαρός είναι πολύ προσεκτικός όταν μιλά ή όταν γράφει. Τον Waltz και τον Mearsheimer, μαζί με τον Θουκυδίδη, ο οποίος θεμελίωσε τα αξιώματα και τις τυπολογίες του κρατοκεντρισμού, θα τους ιεραρχούσαμε ως τους τρεις σπουδαιότερους πολιτικούς στοχαστές της διεθνούς πολιτικής εντός κάθε κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος. Υπάρχουν μερικοί ακόμη πολύ αξιόλογοι σύγχρονοι –Morgenthau, Gilpin, Carr, Watson, Fuller, Bull– αλλά στο επίπεδο Θεωρίας οι Waltz και Mearheimer αριστεύουν (Θεωρίας συμβατής με τα αξιώματα όχι ιδεολογικές σαπουνόφουσκες και ασυνάρτητες γνώμες της σύγχρονης ιδεολογικής πολιτικής θεολογίας). Ακολουθούν δύο βίντεο του John Mearsheimer, ένα το 2015 και ένα στις 22 Φεβρουαρίου 2022, αμφότερα με θέμα την κρίση στην Ουκρανία.
Διάλεξη του John Mearsheimer το 2015.
Γράφει ο Κονδύλης (1998): «Όπως στην ανθρώπινη κατάσταση γενικότερα υπάρχουν ορισμένα μεγέθη συνεχώς ανακυκλούμενα, παρά την εκάστοτε διαφορετική κοινωνικοϊστορική τους επένδυση, έτσι και η ανθρώπινη σκέψη κινείται γύρω από ορισμένα θεμελιώδη μεγέθη, οι βασικοί συνδυασμοί των οποίων είναι αριθμητικά περιορισμένοι, όρα περιορισμένες είναι και οι έσχατες επιλογές. Στην αρχαία Ελλάδα έγινε κάτι πράγματι εκπληκτικό: σε σχετικό σύντομο χρονικό διάστημα, και μέσα από τις εσωτερικές αναγκαιότητες της κίνησης του στοχασμού, ανακαλύφθηκαν και συνοψίσθηκαν οι έσχατες αυτές επιλογές». Ας πούμε ότι όποιος συγγραφέας δεν θέλει να χάνει τον χρόνο του και να κοροϊδεύει τους αναγνώστες του αγωνιά επιδιώκοντας οι αναλύσεις του να είναι αυτών των προδιαγραφών. Να μην έχει την παραμικρή σημασία πότε γράφτηκαν. Αν γράφτηκαν πριν 3 χιλιάδες χρόνια, πριν μερικούς μήνες, πριν 100 χρόνια ή πριν 30 χρόνια. Ο πολίτης έχει συμφέρον, πρώτον, να μην κοιτάζει πότε κυκλοφόρησε ένα βιβλίο ή ένα δοκίμιο (δυστυχώς μερικοί αυτό κάνουν) και δεύτερον, να μάθει ποια κείμενα είναι κλασικών προδιαγραφών και να προσηλώνεται σε αυτά. [Οι κλασικοί, οι σύγχρονοι, το «ταξίδι» και ο Καβάφης https://wp.me/p3OqMa-1yz Προσανατολιστική πολιτική σκέψη Ομηρικών προδιαγραφών. Όμηρος, Θουκυδίδης, Αριστοτέλης, Καβάφης, Ιθάκη, Πατρίδα https://wp.me/p3OqMa-1qL]
Διάλεξη του John Mearsheimer στις 22 Φεβρουαρίου 2022
PROFESSOR JOHN MEARSHEIMER: THE SITUATION IN RUSSIA AND UKRAINE KING’S POLITICS
Το παρόν γράφεται εν μέσω χαωδών ενδοκρατικών, διεθνών και διεθνικών συζητήσεων για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ακόμη μια φορά καταμαρτυρούνται τα γνωστικά ελλείμματα εντός ενός οντολογικά εδραίου πλέον εθνοκρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος που έχει όλα τα χαρακτηριστικά (και υποχρεωτικά και όλες τις παθολογίες) του κλασικού κρατοκεντρισμού. Σε επερχόμενο κείμενο θα ερμηνεύσουμε γιατί είναι πολύ περισσότερες παθολογίες.
Τις παθογένειες της διεθνούς πολιτικής τις αντιμετωπίζεις, δεν τις εξορκίζεις, δεν τις αφορίζεις και δεν υπερίπτασαι ουτοπικά ως και να μην υπάρχουν. Απαιτούν πολιτειακό ορθολογισμό και από αυτόν απορρέει και ο ορθολογισμός των διακρατικών σχέσεων.
Κυρίως, απορρέουν από τις αβάστακτες διαδρομές των μετά-Μεσαιωνικών Χρόνων, την σχεδόν μηδενική γνώση για την κλασική εποχή και την Βυζαντινή κοσμοπολιτεία, την επέλαση των υλιστών-μηδενιστών, στην συνέχεια των απίστευτα επιπόλαιων μετακρατικών-οικουμενιστικών-εσχατολογικών ιδεολογικών δογμάτων και τώρα που τα τελευταία είναι παρωχημένα το σερβίρισμα φτωχών συγγενών των εσχατολογικών ιδεολογιών, των εθνομηδενιστικών ιδεολογημάτων. Ο εθνομηδενισμός ως όρος, πρέπει να πούμε, είναι μια από τις πιο εύστοχες αποδόσεις στα Ελληνικά των σύγχρονων μηδενιστών. Συνειδητά ή ανεπίγνωστα οι φορείς πλήττουν οτιδήποτε είναι πολιτικός πολιτισμός. Το έθνος και ο εθνικός πολιτισμών των κοινωνιών, την εθνική ανεξαρτησία που είναι η συλλογική ελευθερία της κοινωνίας, το εθνοκράτος που είναι το πεδίο το πολιτικού γίγνεσθαι, τις πολιτισμικές παραδόσεις που δημιουργούν τις προϋποθέσεις δημοκρατικά προσανατολισμένου Κοινωνικού-Πολιτικού γεγονότος και τα λοιπά, συν βέβαια την πολιτική υπόσταση των πολιτών με το να αποδομούν την ιστορία, τις παραδόσεις και τον εν γένει εθνικό πολιτισμό που αποτελεί ότι πολυτιμότερο διαθέτει μια κοινωνική οντότητα για να λειτουργεί αυτεξούσια και να αυτό-θεσπίζεται ελεύθερα και δημοκρατικά προσανατολισμένη.
Γιατί τα γράφουμε αυτά αφού η παρούσα ανάρτηση θέμα έχει το ρεσιτάλ ανάλυσης του John Mearsheimer το 2015 και στην συνέχεια τον Φεβρουάριο 2022;
Τα γράφουμε γιατί διαπιστώνεται κάτι τραγικό και επικίνδυνο. Τα έλλογα ανθρώπινα όντα πάλεψαν τους τελευταίους αιώνες κόντρα στους μηδενισμούς και τις οικουμενικές ιδεολογικές εσχατολογίες –συχνά μερικοί ιλαροτραγικά ταυτόχρονα να τις επικαλούνται– και εδραίωσαν τα εθνοκράτη τους [αγώνες ανεξαρτησίας, εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, επαναστάσεις], και ταυτόχρονα προκάλεσαν την εκκόλαψη του εθνοκρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος και των διεθνών θεσμών με πρώτο και σημαντικότερο τον ΟΗΕ που επικύρωσε την εθνική ανεξαρτησία / κρατική κυριαρχία ως καθεστώς, δεν φαίνεται να έχουν ορθολογιστική θέαση των παθογενειών της διεθνούς πολιτικής. [παρενθετικά λέμε ότι κλιμάκωση της ηγεμονικής διαπάλης μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τους διεθνείς θεσμούς όπως έγινε στην κρίση του Ιράκ]
Αυτά είναι σημαντικά γιατί τουλάχιστον από την περίπου προ-πολιτική εποχή των μετά-Μεσαιωνικών χρόνων οι άνθρωποι κατόρθωσαν να δημιουργήσουν αυτούς τους θεσμούς. Μπορούν να παλέψουν να φτάσουν, τουλάχιστον, τις ανθρωποκεντρικές θεμελιώσεις του πολιτειακού γίγνεσθαι της κλασικής εποχής κάτι που οδηγεί σε μεγαλύτερο ορθολογισμό εντός του κράτους και μεταξύ των κρατών. Τα έλλογα ανθρώπινα όντα πάλεψαν για την ελευθερία τους και παλεύουν για δημοκρατικό προσανατολισμό αλλά δεν υπάρχει γνωστική επάρκεια. Για μύριους λόγους που δεν είναι του παρόντος οι δομές γνώσης δεν αντιστοιχούν στις εθνοκρατικές και εθνοκρατοκεντρικές δομές. Μια από τις δικές μας ερμηνείες είναι η διάβρωση της γνώσης λόγω της παρωχημένης πλέον ιδεολογικής πολιτικής θεολογίας, η οποία όμως λόγω κεκτημένης ταχύτητας μέσα στην παγκόσμια στοχαστική Ιερουσαλήμ όπου κυριαρχεί συνεχίζει να πλήττει την γνώση.
Το επιβεβαιώνουν, και οφείλουμε να το πούμε, πολλά που ακούγονται εντός των κρατών και μεταξύ των κρατών. Κοντεύουμε να ξεπεράσουμε τις παρακρούσεις και τα παραμιλητά του Ψυχρού Πολέμου όταν οι ηγεμονικές δυνάμεις όπως πάντα έκαναν ιστορικά μεταμφίεζαν τις ηγεμονικές αξιώσεις ισχύος με οικουμενισμούς. Από την «παγκόσμια αταξική κοινωνία» ως και να μην υπήρχαν εθνικοί πολιτισμοί μέχρι τους «ανθρωπιστικούς βομβαρδισμούς» που βασικά για όσους δεν είναι πολιτικά μύωπες ή εθελοτυφλούν έπληξαν τους διεθνούς θεσμούς και το διεθνές δίκαιο. «Εντάξει» η προπαγάνδα και τα επικοινωνιακά τεχνάσματα, είναι μέρος της διαμάχης, ιδιαίτερα μεταξύ των ηγεμονικών δυνάμεων. Αλλά υπάρχουν και τα πασίδηλα και τα καταμαρτυρούμενα για τα οποία ο πολίτης μπορεί να έχει θέαση. Υπάρχει ο Θουκυδίδης και τα αξιώματά του που οι καθείς μπορεί να τα διαβάσεις σε μια μέρα και να έχει 100% γνώση του κρατοκεντρισμού. Υπάρχουν και οι προαναφερθέντες για πιο βασανιστική αλλά αν χρειάζεται αναγκαία θεωρητική προσπάθεια. Δεν θα αναφερθώ γιατί δεν είναι του παρόντος και σε δύο πολύ σημαντικούς πολιτικούς στοχαστές, τον Γιώργο Κοντογιώργη και τον Παναγιώτη Κονδύλη.
Συνοπτικά, αντί σωστής αντίληψης των αιτιών πολέμου κάθε κρατοκεντρισμού, κυριαρχεί η εμπάθεια, οι ιδεολογικοί αφορισμοί, οι αβάσταχτα πρόστυχες επιθέσεις κατά άλλων εθνών, οι γραμμικές ερμηνείες, οι εθελοτυφλία του πως είναι ο κόσμος και πως εξελίσσεται. Ως πρώην θαλασσοπόρος ανά την υφήλιο που συχνά κόντεψε να ναυαγήσει στον Ινδικό και στον Ειρηνικό και μια φορά στον Ατλαντικό, θα λέγαμε το γνωστό: SOS. ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΓΝΩΣΗ και είναι προϋπόθεση επιβίωσης ενός εθνοκράτους εν μέσω κυκλώνα που αφετηρία έχει τον πόλεμο της Ουκρανίας και που θα διαρκέσει επί μακρόν.
Οι ηγεμονικές διενέξεις έχουν αίτια και οφείλουμε να τα ξέρουμε για να μην παραμιλάμε. Και τις Ουκρανίας είναι πολύ γνωστά! Δεν μπορεί να κρίνεται μια μεγάλη δύναμη όπως η Αμερική με προσωπικές επιθέσεις ή μια ακόμη μεγάλη δύναμη όπως η Ρωσία αναφέροντας ότι έχει πολλές πόρνες ή ότι ο Πούτιν είναι φασίστας ανώμαλος (επικαλούμενοι μάλιστα ένα άθλιο αποικιοκράτη προπαγανδιστή πρώην υπεξ της Βρετανίας). [Ο Mearheimer «προφητικά» κάνει
νύξη ήδη από το 2015] Το ίδιο ισχύει για μερικούς περιφερόμενους στα «μέσα» όπου κατάντησαν αναμεταδότες των επικοινωνιακών μεθόδων των πρεσβειών που αναμενόμενα αλλάζουν κάθε μέρα ανάλογα με τις ανάγκες της στρατηγικής των κρατών. Και πολλά άλλα που δυστυχώς κυριαρχούν αντί ορθολογιστικής ανάλυσης. Κάποια στιγμή σε κράτη που θα επιβιώσουν αυτά θα μελετηθούν επειδή καταγράφονται και κάποιοι μελλοντικών γενεών θα απορούν τι μας συνέβη.
Την ίδια στιγμή (όταν γράφονται αυτές οι γραμμές) χιλιάδες άνθρωποι σκοτώνονται και ασφαλώς το ζητούμενο για κάθε φυσιολογικό άνθρωπο είναι να σταματήσει, τουλάχιστον η ένοπλη σύγκρουση και να αναζητηθεί διέξοδος. ΓΙΑΤΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΑΝ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΔΙΑΛΕΙΠΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΠΙΟ ΦΡΙΚΤΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΥΜΒΕΙ ΣΤΟΥΣ ΕΠΙΓΕΙΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ. Όποιος θέλει πόλεμο εξ αντικειμένου είναι διαστρεμμένος και επικίνδυνος και όποιος δεν ξέρει τα αίτια πολέμου ακόμη πιο επικίνδυνος. Ασφαλώς οι πολίτες έχουν συμφέρον για ορθολογιστική πολιτική σκέψη και αυτό σημαίνει γνώση των αιτιών πολέμου. Θουκυδίδης, Waltz, Mearsheimer και μερικοί ακόμη. Γνώση κυρίως της μεγαλύτερης διαμορφωτικής δύναμης της ιστορίας που είναι οι ηγεμονικές στρατηγικές, για τις οποίος ο John Mearsheimer είναι ο Νο 1 με το γνωστό εμβληματικό του έργο «Η τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων» και πολλά άλλα γνωστά και εμβληματικά έργα.
Σταματούμε όμως εδώ. Οι αγγλομαθείς μπορούν να ακούσουν τα πιο πάνω βίντεο του John Measheimer ο οποίος προχωρεί σε μια ολιστική αξιολογικά ουδέτερη περιγραφή και ερμηνεία των αιτίων. Για όσους τουλάχιστον δεν θέλουν να παραμιλούν και να εξευτελίζονται. Για ένα ακόμη λόγο όπως πρόσφατα υποστηρίξαμε, ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιουργεί μεταίχμιο της ιστορίας και δεν υπάρχει η πολυτέλεια άγνοιας για το τι συμβαίνει.
Υποχρεωτικά θα επανέλθουμε αλλά οι συζητήσεις και οι διαμάχες περιττεύουν με όσους μιλούν με αφορισμούς, ιδεολογικές εμμονές και προσκολλήσεις με διάφορα ρευστά ξένα συμφέροντα ή διεθνικούς δρώντες. Χάσαμε πολύ χρόνο στο παρελθόν φτάνει. Μόνο σοβαρές συζητήσεις, τουλάχιστον στοιχειωδώς. Εν τέλει, το να μιλάμε με σοβαρότητα και με στοιχειώδη γνωστική επάρκεια ή τουλάχιστον με βάση το καταμαρτυρούμενο είναι σοβαρό ζήτημα πολιτικού ορθολογισμού: «Η ανάλυση της διεθνούς πολιτικής είναι το αντίστοιχο της ιατρικής, λάθος διάγνωση, λάθος θεραπεία ίσο βλάβες ή και θάνατος» (Kenneth Waltz)
Συναφείς αναλύσεις
· Στην κόψη του μαχαιριού μιας νέας Μεταψυχροπολεμικής αφετηρίας Η διαπάλη των ηγεμονικών ελεφάντων στις περιφέρειες του πλανήτη και τα πιθανά σενάρια για τη διαμόρφωση νέων συμμαχιών. https://bit.ly/3hllhm0
· Ουκρανία και πυρηνικά όπλα. Το Αλφαβητάρι της πυρηνικής στρατηγικής. https://wp.me/p3OqMa-2nx
· Οι σχέσεις των ΗΠΑ και της Ρωσίας στο μικροσκόπιο. newshub. gr (Ηχητικό) [«όταν οι ελέφαντες παλεύουν ή ερωτεύονται το γρασίδι υποφέρει»] https://wp.me/p3OqMa-2nm
· Ο πόλεμος ως διαχρονικό φαινόμενο https://wp.me/p3OqMa-1nr – https://wp.me/paSdey-1DE
- Πόλεμος και τα αίτια του και η τραγωδία του Αφγανιστάν https://wp.me/p3OqMa-22P
- «ΤΕΛΕΙΩΣΕ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ»; ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΕΣ ΜΕΘΟΔΕΥΣΕΙΣ ΩΣ ΕΝΑΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟΣ ΚΡΙΚΟΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ https://wp.me/paSdey-15w
- Η Ευρώπη στην κόψη του ξυραφιού; Τα «υποκείμενα πολιτικά και στρατηγικά νοσήματα» https://wp.me/paSdey-5XL
- Η μεταψυχροπολεμική εποχή, η πανδημία και τα «Yποκείμενα νοσήματα» της Ευρώπης και του διεθνούς συστήματος https://wp.me/p3OqMa-1KF
· Πόλεμος και πυρηνικά όπλα: Σκοπός, πολιτική και ο πόλεμος στο κατώφλι του 21ου αιώνα http://wp.me/p3OlPy-1wm
- Το Θουκυδίδειο «Παράδειγμα» της επιστημονικής μελέτης της διεθνούς πολιτικής και οι «επιστημονικές επαναστάσεις» http://wp.me/p3OlPy-Lb
- ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ http://wp.me/p3OqMa-1ij – http://wp.me/p3OlPy-1pn Α. Ένας πρώτος ορισμός του μεταμοντέρνου πολέμου. Β. Οι κύριες πτυχές κάθε πολέμου και ο μεταμοντέρνος πόλεμος. Γ. Συμπεράσματα και περιγραφές του μεταμοντερνισμού. Δ.Προσανατολισμοί θεραπειών. ΥΣΤΕΡΌΓΡΑΦΟ. Soft–power, μεταμοντέρνα πραξικοπήματα και συμπαρομαρτούντα. ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ: Διαδρομή του μοντερνισμού, των ιδεολογιών και του μεταμοντερνισμού κατά την διάρκεια των ύστερων Νέων Χρόνων.
- ΗΘΙΚΗ και ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ, Η μη θεσπισμένη ισχύς στην διεθνή πολιτική. Πολιτική θεολογία versus πολιτική θεωρία και η σημασία της αξιολογικά ελεύθερης περιγραφής και ερμηνείας των διεθνών φαινομένων – http://wp.me/p3OlPy-1bH – http://wp.me/p3OqMa-13c
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr – [email protected] www.ifestosedu.gr – [email protected]
Twitter https://twitter.com/ifestosedu
Linkedin https://www.linkedin.com/in/panayiotis-ifestos-0b9382131/
Instagram https://www.instagram.com/p.ifestos/
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
Διεθνής πολιτική 21ος αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
ΗΠΑ: Ιστορία, Διπλωματία, Στρατηγική https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Φιλοπατρία, Δημοκρατία, Ελευθερία https://www.facebook.com/groups/philopatria/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδύλης Παναγιώτης – https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
Τίτλοι-σύνδεσμοι δοκιμίων και άρθρων αναρτημένων στο διαδίκτυο (520 θα συμπληρώνεται διαρκώς) https://wp.me/p3OqMa-26x
Πίνακες διαλέξεων και σημειώσεις διαλέξεων – πίνακες συντομογραφικής απεικόνισης πτυχών του διεθνούς συστήματος https://wp.me/p3OqMa-1GG
