του Γιώργου Μιχαηλίδη*
Aπό τη μία πλευρά: η χώρα της χρονιάς, η πρωταθλήτρια της Ευρώπης, το μεγαλύτερο έργο αστικής ανάπλασης στην Ευρώπη. Από την άλλη: η Θεσσαλονίκη της παρακμής, η φραπεδούπολη, η φωλιά της αντιδραστικής συντήρησης και η επιτομή της μιζέριας. Παράλληλα, η μόνιμη συμβουλή: όχι εύκολες καταγγελίες, να αναλάβετε πρωτοβουλίες. Τί ισχύει τελικά και γιατί; φταίει η κρίση για την παρακμή της Θεσσαλονίκης; φταίει η Αθήνα; φταίει η ανεπάρκεια των Θεσσαλονικέων; Αν προχωρήσουν δέκα big projects θα αλλάξει η εικόνα της και η δυναμική της πόλης; Γιατί δεν έγινε Μιλάνο, Βαρκελώνη ή έστω Σμύρνη;
Η σίγουρη απάντηση είναι ότι, πέρα από τις αδυναμίες του τοπικού πολιτικού, οικονομικού και πολιτιστικού συστήματος (που και αυτές έχουν κάθε άλλο παρά απλή εξήγηση), έχει διαμορφωθεί τα τελευταία εικοσιπέντε χρόνια ένα συγκεκριμένο οικονομικό υπόστρωμα που σταθερά ορίζει την πόλη ως ένα παρακμάζον, δευτερεύον, σχεδόν μόνο καταναλωτικό αστικό κέντρο. Και πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε συζήτηση για το τί μέλλει γενέσθαι, καλόν είναι να εντοπιστούν, να παρουσιαστούν και ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ, τα σημερινά οικονομικά μεγέθη της Θεσσαλονίκης. Και να συγκριθούν και με αυτά της Αττικής, γιατί ο ανταγωνισμός λειτουργεί μεταξύ πόλεων, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται και μάλιστα από πολλούς προβάλλεται ως κινητήρας της αστικής ανάπτυξης. Αλλά και γιατί επί δεκαετίες η ανάπτυξη της χώρας είναι εκ των πραγμάτων αθηνοκεντρική.
Καταρχάς, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στη Θεσσαλονίκη όχι μόνο είναι πλέον στο 60% της Αττικής αλλά και μειώνεται συνεχώς. Ακόμη χειρότερα, είναι ακριβώς στις περιόδους ανάπτυξης όπου η μεν Αττική κερδίζει η δε Θεσσαλονίκη χάνει. Τελικό αποτέλεσμα; σήμερα ο νομός Θεσσαλονίκης δεν είναι ο κάποτε δεύτερος αλλά πλέον ο ΕΝΑΤΟΣ στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στη χώρα.
Σήμερα επίσης (και αυτό είναι καθοριστικό για τη λήψη αποφάσεων είτε των οικονομικών δυνάμεων του τόπου είτε των ελληνικών κυβερνήσεων) οι επιχειρήσεις της Αττικής κάνουν τζίρο ΟΚΤΩ φορές μεγαλύτερο από αυτές της Θεσσαλονίκης. Δηλαδή, η «οικονομική δύναμη» της Αττικής είναι οκταπλάσια της Θεσσαλονίκης (είναι εξάλλου και το 68% όλης της χώρας). Ακόμα και στη μεταποίηση (όπου άλλοτε η Θεσσαλονίκη ήταν το συγκριτικά ισχυρότερο βιομηχανικό κέντρο της χώρας) οι επιχειρήσεις της Αττικής κάνουν πλέον τζίρο ΕΝΝΙΑ φορές μεγαλύτερο από τις επιχειρήσεις της Θεσσαλονίκης.
Είναι ακριβώς η όξυνση της αποβιομηχάνιση της χώρας το 1990-2000 (με πολλές ενδο- και εξωγενείς αιτίες) που επέδρασε καταλυτικά στην περιθωριοποίηση της Θεσσαλονίκης μέσα σε μια εθνική οικονομία προσανατολισμένη (σε ένα βαθμό αναπόφευκτα λόγω ένταξης στην Ευρωζώνη και σε ένα βαθμό χάρις σε ένα εκούσιο έλλειμμα αναπτυξιακής πολιτικής) στις υπηρεσίες και στις κατασκευές. Είναι πριν από 20-25 χρόνια που η πόλη έχασε τα μισά εργοστάσια της και έμεινε με μια μισο-άδεια Βιομηχανική Περιοχή, άναρχες επαγγελματικές συγκεντρώσεις και εκατοντάδες βιοτεχνικά κτίρια εκπλειστηριαζόμενα σήμερα προς malls, logistic centers, Airbnb, και η παραγωγικότητα έφτασε να είναι 30% έως 60% χαμηλότερη από ό,τι σε οποιαδήποτε περιοχή της Αττικής.
Είναι γεγονός, όχι μίζερη καταγγελία, η απόκλιση μεταξύ Αττικής και υπόλοιπης Ελλάδας που συνεχώς μεγαλώνει εδώ και είκοσι τουλάχιστον χρόνια και, επιπλέον, διευρύνεται στις φάσεις ανάπτυξης ή ανάκαμψης.
Ως τελικό αποτέλεσμα, σήμερα στην Αττική συγκεντρώνεται το 55% του κινητού και ακίνητου πλούτου της χώρας και οι καταθέσεις εκεί είναι ΕΞΗ φορές αυτές της Θεσσαλονίκης ενώ η (κατά τον ΕΝΦΙΑ) αξία των ακινήτων της, 4 φορές αυτή της Κεντρικής Μακεδονίας.
Καθόλου παράξενα, η ανεργία στην ευρύτερη περιοχή (Κεντρική Μακεδονία) είναι 30% υψηλότερη από ό,τι στην Αττική και μάλιστα η απόκλιση ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ στο μέτρο που υποχωρεί η επίπτωση της οικονομικής κρίσης. Καθόλου παράξενα επίσης, ένας στους 8 Θεσσαλονικείς εργάζεται στον κλάδο της εστίασης και παροχής καταλύματος (ένας στους 11 στην τουριστική Αττική).
Απέναντι σε αυτά τα δεδομένα, η συνήθης προτροπή είναι: big projects. Το πόσο εύκολη, αποδοτική και αποτελεσματική για τη μείωση των ανισοτήτων είναι αυτή η λύση, είναι εξαιρετικά αμφίβολο. Εξάλλου, πάντα θα ακυρώνεται από τον «ανταγωνισμό»: για το παραλιακό μέτωπο της Αθήνας «δρομολογούνται» έργα 16 φορές μεγαλύτερα από ό,τι γι’ αυτό της Θεσσαλονίκης, για τις υποδομές αερομεταφορών 6 φορές και βέβαια κάθε Αθηναίος έχει ήδη 3 φορές πυκνότερο δίκτυο μετρό από αυτό που ΘΑ έχει κάθε Θεσσαλονικιός (ενώ σε έναν άλλον τομέα, καθόλου αδιάφορο, η Αθήνα έχει 10 φορές τα θέατρα της Θεσσαλονίκης).
Όλα τα παραπάνω σημαίνουν ότι ο «αθηνοκεντρισμός» εποφθαλμιά τη «νύφη του Θερμαϊκού»; Όχι. Απλά σημαίνουν ότι η διαδρομή μέχρι να βγει η Θεσσαλονίκη από την παρακμή θα είναι μακρά, ότι οι συνθήκες και οι τάσεις είναι εναντίον της και ότι μόνες τους οι δυνάμεις της πόλης δεν επαρκούν. Αν δεν σχεδιαστεί μια βολονταριστική ΕΘΝΙΚΗ στρατηγική για την πόλη, αν δεν ξεκινήσει μια ΣΥΝΟΛΙΚΗ για όλη τη χώρα πολιτική αντιμετώπισης των περιφερειακών ανισοτήτων που ξεπηδούν αναπόφευκτα από τη στηριγμένη στο υπάρχον μοντέλο οικονομική ανάκαμψη, η εξέλιξη θα είναι πολύ περισσότερο δυσμενής. Και, φυσικά, όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη.
Και τί μας νοιάζει; Θα μας νοιάζει όταν θα μετρούμε τη «γεωγραφία της δυσαρέσκειας», κοινωνικής, ιδεολογικής, πολιτισμικής, πολιτικής, ή όταν θα ψάχνουμε να ερμηνεύσουμε εκλογικά αποτελέσματα με ανασκαφές στην εποχή του Σαμπρή πασά ή του Μαξ Μέρτεν ή του Γκοτζαμάνη …
*Ο Γιώργος Μιχαηλίδης είναι Σύμβουλος Ανάπτυξης. Δίδαξε στα Πανεπιστήμια Θεσσαλίας και Θεσσαλονίκης. Σπούδασε Πολεοδομία-Χωροταξία στο Universite de Paris IV – Sorbonne. Αρχιτεκτονική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Κοινωνιολογία στο École des hautes études en sciences sociales (EHESS). Οικονομικά στο École des hautes études en sciences sociales (EHESS).
ο αρθρογράφος μας αραδιάζει ένα κάρο αριθμούς για να περιγράψει το χάλι και καταλήγει κι αυτός να ζητά (προσέχτε την λεπτή αλλά βασική διαφορά ανάμεσα στο ζητάω και στο διεκδικώ) συνολικές και εθνικές στρατηγικές για το ΤΙΠΟΤΑ.
Είναι παράξενο να ζητάς κάτι χωρίς να ξέρεις τί θέλεις πραγματικά.
Mια χαρα τα λεει ο Μιχαηλίδης μην γραφεις ασυναρτησίες
αν κάμετε τον κόπο να αιτιολογήσετε την θέση σας ίσως να με ισοφαρίσετε.
με οπαδικά σχόλια πάντως δεν γίνεται συζήτηση.
Όταν σε μια τέτοια δουλειά ενός σοβαρού επιστήμονα καταλήγετε σε αυτό το σχόλιο βγάζουμε και εμείς τα συμπεράσματά μας. Το αθηναικό κράτος όπως λειτουργεί δεν είναι επιλογή, μόνο, των κυβερνήσεων. Το θέλει και η κοινωνία που στοιβάχτηκε στην Αττική. Όταν, όμως, τα προβλήματα οξυνθούν και υποστεί τις συνέπειες τότε δεν θα υπάρχουν δικαιολογίες.
Με συγχωρείτε που σας χαλάω την (επιστημονική) πιάτσα, αλλά δεν είχα αντιληφθεί, ότι σε αυτή την σελίδα έχεις βασικά τρεις επιλογές για να ληφθείς σοβαρά:
1. να συμφωνείς με ό,τι γράφεται,
2. να σχολιάζεις αποκλειστικά και μόνο πάνω στο επιστημονικό σου αντικείμενο, εάν και εφόσον είσαι επιστήμονας,
3. να μην γράφεις καθόλου.
Υπόσχομαι βελτίωση, τουλάχιστο ως προς το 3. αν και μου είναι δύσκολο έπειτα από 15 σχεδόν χρόνια συμμετοχής.
Το σχόλιο σου είναι όπως και το όνομα σου: Δήθεν
το δικό σου θυμίζει…κκε
῾Η Θεσσαλονίκη κτίσθηκε τήν περίοδο τῆς Μακεδονικής δυναστείας, μετά τήν κλασσική ᾿Αθήνα, μέ γνωστό ὅλο αὐτόν τόν πολιτισμό, μέ ἴδιους θεούς, μέ ᾿Αριστοτέλη ( συνέχεια τῶν Πλάτωνα, Σωκράτη καί λοιπούς ). ῾Η ἱστορική συνέχεια τοῦ ῾Ελληνισμοῦ ξεκινάει στήν γνωστή ἱστορία μας ἀπό τόν Μινωϊκό καί τόν Κυκλαδικό πολιτισμό, συνεχίζεται μέ Μυκηναϊκό, ᾿Αθήνα καί πόλεις- κράτη, Μακεδονία καί κτήσεις τοῦ Μεγάλου ᾿Αλεξάνδρου, παρενβλήθηκαν οἱ Ρωμαϊκές κατακτήσεις καί συνεχίζεται ἀπό τήν Χριστιανική περίοδο καί στήν Κωνσταντινούπολη μέ ὅλη τήν ἀνάπτυξη στίς ᾿Ανατολικές περιοχές. Τί ἔχει μείνει σήμερα; Τίποτα ἀνατολικά ἀπό τό Αἰγαῖο. Οἱ ᾿Ιωνικές πόλεις, ὅλο τό ἔργο τοῦ Φιλίππου καί τοῦ Μεγάλου ᾿Αλεξάνδρου, ὅλη ἡ διάδοση τοῦ Χριστιανισμοῦ στήν Ἀνατολή, ὅλος αὐτός ὁ πολιτισμός, στά ἀζήτητα ἀπό τήν σύγχρονη ῾Ελλάδα. Ἄν ξαναγεννιόταν ὁ Μέγας ᾿Αλέξανδρος δέν θά ἔψαχνε τίς ᾿Αλεξάνδρειες του;
Γιά Θεσσαλονίκη καί Σπαρτιάτη βασιλέα θά μιλᾶμε τώρα;
Συγχαρητήρια για το άρθρο.
Σπανίζουν σχετικές τεκμηριωμένες επιστημονικά , απόψεις για την οικονομική ζωή της Θεσσαλονίκης.
Χωρίς αυτές οι όποιες διεκδικήσεις καταντούν κραυγές απελπισίας.
πώς διεκδικείς κάτι όταν παραδέχεσαι ότι δεν κάμεις τίποτα και δεν είσαι τίποτα;
Δεν πιστεύω στις στατιστικές γιατί η πεπερασμένη ζωή ανθρώπων και πόλεων κινείται χωρίς αυτές και γιατί οι άνθρωποι της Θεσσαλονίκης , που υποδέχονται πέντε τουλάχιστον εκατομμύρια τουρίστες της Χαλκιδικής και όλης της Μακεδονίας και Θράκης ”την βρίσκουν” με την εστίαση και ”τα πιάνουν ” από την εστίαση , η οποία εδώ που τα λέμε είναι εύκολα διαχειρίσιμη και προσφέρει χαρές μέρα και νύχτα στην σπουδαγμένη και γλωσσομαθή νεολαία της και η οποία -να το υπογραμμίσουμε- δεν επαρκεί , γιαυτό και η περίφημη εστίαση της Θεσσαλονίκης ”εισάγει” και νεολαία από τις γειτονικές Βαλκανικές χώρες .
ΜΗΠΩΣ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΜΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΕΙ Η ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΣΗ ΝΕΟΛΑΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ”ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ” ΤΗΝ ΕΣΤΙΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ -ΚΥΡΙΩΣ ΤΗΣ ΜΥΚΟΝΟΥ- ,ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΤΩΝ ,ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ;;;.
Αλλά και γιατί παραπονούμαστε. Έγινε αυτό που φοβότανε το ΠΑΣΟΚ της 10ετίας του 1980 να μη γίνουν οι νέοι μας ”γκαρσόνια ” όχι μόνο της Ευρώπης ,(τώρα έγιναν όλου του κόσμου).
Ξέρουμε την παροιμία .
Αυτό που φοβούνται παθαίνουν οι άνθρωποι .