Ήρθε η ώρα για τη Μεγάλη Βρετανία να τερματίσει πλήρως την αποικιακή της παρουσία στην Κύπρο γράφει ο Michael Rubin στο National Interest.  Όπως επισημαίνει, σήμερα, οι βρετανικές βάσεις στην Κύπρο είναι περισσότερο ένα μνημείο της παλαιάς επιρροής παρά ένας αποτελεσματικός μηχανισμός για προβολή ισχύος ή προστασία της Ανατολικής Μεσογείου.

Οι απειλές όχι μόνο από την αναθεωρητική Τουρκία αλλά και από τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ και τη Ρωσία -η οποία χρησιμοποιεί το συριακό της λιμάνι-, επιστρέφουν την περιοχή σε εποχές Ψυχρού Πολέμου. Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από τα νησιά Chagos θα μπορούσε να ανοίξει μια ευκαιρία για μια αμερικανική ναυτική βάση στην Ανατολική Μεσόγειο, με παραχώρηση στις ΗΠΑ του ελέγχου των βρετανικών βάσεων στην Κύπρο, όπως έγινε και στο Μπαχρέιν.

Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν έτσι να ενοικιάσουν τις βάσεις από την Κύπρο, δημιουργώντας πρότυπο για την συνολική απομάκρυνση της αποικιοκρατικής παρουσίας από την νήσο και επιστρέφοντας την πλήρη κυριαρχία στην επικράτεια της. Η ενοικίαση των βάσεων Ακρωτηρίου και Δεκέλειας θα μπορούσε να ενισχύσει περαιτέρω τους δεσμούς ΗΠΑ-Κύπρου, όπως έδειξε η πρόσφατη επίσκεψη του Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη στον Λευκό Οίκο. Επιπλέον, θα μπορούσε να σπάσει το διπλωματικό αδιέξοδο στο Κυπριακό για την επανένωση της νήσου, αν όχι υπό τον Ερντογάν, τότε υπό τον διάδοχό του.

Αναλυτικά το άρθρο του Michael Rubin

Στις 16 Αυγούστου 1960 το Ηνωμένο Βασίλειο παραχώρησε την ανεξαρτησία της Κύπρου. Το άρθρο I της Συνθήκης για την ίδρυση της Κύπρου όριζε το έδαφος της νέας χώρας ως «το νησί της Κύπρου, μαζί με τα νησιά που βρίσκονται έξω από τις ακτές της, με εξαίρεση τις δύο περιοχές… [που θα] αναφέρονται ως το Ακρωτήρι. Περιοχή Κυρίαρχων Βάσεων και Περιοχή Κυρίαρχων Βάσεων Δεκέλειας.» Η Μεγάλη Βρετανία κατατάσσει τις Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων, μαζί με περίπου το 3% της επικράτειας του νησιού, ως Βρετανική Υπερπόντια Επικράτεια, την ίδια κατηγορία με τις Βερμούδες, τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους ή τα Νησιά Φώκλαντ.

Μέχρι πρόσφατα, υπήρχαν δεκατέσσερα Βρετανικά Υπερπόντια Εδάφη. Ωστόσο, τον Σεπτέμβριο του 2024, ο Βρετανός πρωθυπουργός Keir Starmer συμφώνησε να επιστρέψει την κυριαρχία στα νησιά Chagos, την καρδιά της βρετανικής επικράτειας του Ινδικού Ωκεανού, στο νησιωτικό έθνος του Μαυρίκιου. Η μόνη εξαίρεση ήταν η στρατιωτική βάση στο Ντιέγκο Γκαρσία. Ο αποκλεισμός της βάσης του Ντιέγκο Γκαρσία από τη συμφωνία του Τσάγκος μπορεί να υποδηλώνει προηγούμενο με το οποίο το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να διατηρήσει τον κυπριακό του θύλακα.

Όταν το Ηνωμένο Βασίλειο παραχώρησε την ανεξαρτησία της Κύπρου, ήταν η κυρίαρχη δύναμη τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο όσο και στη Μέση Ανατολή. Το Βασιλικό Ναυτικό είχε βάση στη Μάλτα μέχρι το 1979. Η Βασιλική Πολεμική Αεροπορία έχτισε το Ακρωτήρι στα μέσα της δεκαετίας του 1950 για να μειώσει την κυκλοφορία στην κοντινή Βασιλική Αεροπορική Βάση Λευκωσίας. Εκείνη την εποχή, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν μόλις κατασκευάσει την Αεροπορική Βάση των Αδάνων (σήμερα Ιντσιρλίκ) στην Τουρκία. Εκτός από τις κυπριακές του βάσεις, το Βασιλικό Ναυτικό λειτούργησε επίσης βάσεις στο Άντεν της Νότιας Υεμένης και στο Mina Salman του Μπαχρέιν για να συντονίσει τις δραστηριότητές του στον Περσικό Κόλπο και διατήρησε τη βάση της Βασιλικής Αεροπορίας στο νησί Masirah του Ομάν ως σταθμό μεταξύ του Άντεν και της Ινδίας.

Η βρετανική ισχύς κατέρρευσε στη Μέση Ανατολή το 1970. Μετά από χρόνια πίεσης στη βρετανική λίρα στερλίνα, η βρετανική κυβέρνηση αποφάσισε τον Νοέμβριο του 1967 να υποτιμήσει το νόμισμά της κατά σχεδόν 15%. Για να περιορίσει τον προϋπολογισμό, ο Βρετανός πρωθυπουργός Χάρολντ Γουίλσον ανακοίνωσε ότι η Μεγάλη Βρετανία θα αποσύρει τα στρατεύματά της από τις βάσεις «Ανατολικά του Σουέζ», συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου μέρους της παρουσίας της στη Μέση Ανατολή.

Αντί να κλείσουν τις βάσεις, ο βρετανικός στρατός παρέδωσε τις περισσότερες εγκαταστάσεις στους Αμερικανούς ομολόγους του το 1971. Η πρώην βρετανική εγκατάσταση στο Μπαχρέιν, για παράδειγμα, είναι σήμερα η έδρα Ναυτικής Υποστήριξης των ΗΠΑ στο Μπαχρέιν, έδρα του Πέμπτου Στόλου του Ναυτικού των ΗΠΑ. Η Βασίλισσα Ελισάβετ ΙΙ εγκαινίασε το λιμάνι Jebel Ali του Ντουμπάι το 1979, το οποίο σήμερα είναι σημαντικός χώρος ελλιμενισμού για τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα.

Η Κύπρος, φυσικά, είναι δυτικά του Σουέζ. οι Βρετανοί δεν την εγκατέλειψαν ποτέ. Ο Μαυρίκιος δεν είναι Κύπρος.

Ωστόσο, η προθυμία του Στάρμερ να λυγίσει μπροστά στον Μαυρίκιο εγείρει μια σειρά από ερωτήματα. Εάν δεν είναι σε θέση να αντισταθεί στον Μαυρίκιο για την υπεράσπιση των συμφερόντων του Ηνωμένου Βασιλείου, πώς θα αντέξει το Ηνωμένο Βασίλειο σε πιο ισχυρές προκλήσεις, όπως αυτή που θέτει η Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο; Ενώ το Βασιλικό Ναυτικό ξεκίνησε το HMS Queen Elizabeth II , ένα αεροπλανοφόρο αξίας 3,5 δισεκατομμυρίων λιρών, πριν από μια δεκαετία, και ένα αδελφό πλοίο, το HMS Prince of Wales, σχεδόν πριν από επτά χρόνια, το Βασιλικό Ναυτικό βρίσκεται σήμερα σε δύσκολη θέση οικονομικά για να λειτουργήσει και τα δύο πλοία και μπορεί ακόμη και να πουλήσει το τελευταίο.

Το Βασιλικό Ναυτικό όχι μόνο δυσκολεύεται να προβάλει παγκόσμια δύναμη, αλλά είναι ένα κέλυφος αυτού που ήταν μόλις πριν από μερικές δεκαετίες. Μετά την ανεξαρτησία της Μάλτας και της Κύπρου και ακόμη και με τη συνεχιζόμενη κατοχή του Γιβραλτάρ, το βρετανικό ναυτικό δεν εγγυάται πλέον την ασφάλεια στην περιοχή όπως έκανε κάποτε τόσο με μόνιμη παρουσία όσο και με συχνές επισκέψεις σε λιμάνια.

Ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για πολύ καιρό την Ευρωπαϊκή Ένωση για να ενισχύσει τη δύναμή του διπλωματικά, αν όχι πάντα στρατιωτικά, το Brexit διέλυσε αυτή τη δυναμική. Σήμερα, η βρετανική κατοχή των Περιοχών των Κυρίαρχων Βάσεων είναι περισσότερο ένα μνημείο της επιρροής του παρελθόντος παρά ένας αποτελεσματικός μηχανισμός προβολής ισχύος ή προστασίας της Ανατολικής Μεσογείου.

Καθώς ο Στάρμερ έχει ήδη δημιουργήσει το προηγούμενο της υποχώρησης της Βρετανίας, ίσως έχει έρθει η ώρα να αναγνωρίσει ότι ο βρετανικός στρατός δεν θα επιδιώκει πλέον να προβάλει την εξουσία «Ανατολικά του Γιβραλτάρ».

Αυτό δεν πρέπει να σημαίνει κενό ασφαλείας. Οι απειλές όχι μόνο από μια αλυτρωτική Τουρκία αλλά και από τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ και μια αναζωπυρωμένη Ρωσία που χρησιμοποιεί το συριακό λιμάνι της επαναφέρει την περιοχή σε κίνδυνο της εποχής του Ψυχρού Πολέμου. Με άλλα λόγια, η περιοχή επιχείρησης του Έκτου Στόλου δεν είναι πλέον απλώς κάτι που διανύει το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ στο δρόμο του προς τα hotspot του πέμπτου στόλου στην Ερυθρά Θάλασσα ή στον Περσικό Κόλπο, αλλά μάλλον μια αμφισβητούμενη περιοχή από μόνη της.

Για να συνοδεύσει την απόσυρσή τους, το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να παραδώσει τον έλεγχο των κυπριακών βάσεων του στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως έκανε και με το Μπαχρέιν. Η παρουσία των ΗΠΑ στο Μπαχρέιν λειτουργεί υπό την κυριαρχία του Μπαχρέιν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να μισθώσουν τις βάσεις από την Κύπρο, αλλά να επιστρέψουν την πλήρη κυριαρχία στο νησί. Ομοίως, οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να επιστρέψουν πλήρως στην Κύπρο τις περιοχές που δεν βρίσκονται υπό ενεργή στρατιωτική χρήση.

Η μίσθωση του Ακρωτηρίου και της Δεκέλειας από τις ΗΠΑ θα μπορούσε να εδραιώσει περαιτέρω τους αμερικανο-κυπριακούς δεσμούς που ανέδειξε η επίσκεψη του Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη στις 30 Οκτωβρίου 2024 στον Λευκό Οίκο. Ακριβώς όπως στο Μπαχρέιν και τον κόλπο της Σούδας , στην Ελλάδα, οι αμερικανικές δυνάμεις που σταθμεύουν στην Κύπρο μπορεί να ζουν μέσα και στην αγορά, δημιουργώντας μια συμβιωτική οικονομική σχέση μεταξύ Αμερικανών στρατιωτών, ναυτών και αεροπόρων και της χώρας που τους φιλοξενεί. Θα ήταν χρήματα που δαπανήθηκαν καλά, καθώς η εταιρική σχέση μεταξύ Κύπρου και Ηνωμένων Πολιτειών φαίνεται προορισμένη να αναπτυχθεί και να επεκταθεί.

Τελικά, η αποαποικιοποίηση της Κύπρου με την εκμίσθωση των Ηνωμένων Πολιτειών μιας μικρής βρετανικής βάσης θα μπορούσε επίσης να χρησιμεύσει ως πρότυπο για να απαλλαγεί πλήρως η Κύπρος από την αποικιακή της κληρονομιά. Σήμερα, η κατοχή του μισού βόρειου τμήματος του νησιού από την Τουρκία συνεχίζεται εδώ και πενήντα χρόνια. Παρά τις φιλοδοξίες του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η διεθνής κοινότητα δεν θα επισημοποιήσει ποτέ την αρπαγή γης από την Τουρκία στην Κύπρο.

Τελικά, η ανάληψη των αμερικανικών μισθώσεων για τις βάσεις που έχει τώρα η Τουρκία στην κατεχόμενη βόρεια Κύπρο θα μπορούσε να σπάσει το διπλωματικό δεσμό, αν όχι υπό τον Ερντογάν παρά με τον διάδοχό του.

Όταν ο Στάρμερ έκοψε τη συμφωνία του με τον Μαυρίκιο, το κίνητρό του μπορεί να έδειξε την ικανότητά του να σηματοδοτεί την αρετή παρά να κατανοεί τη διπλωματία. Ωστόσο, τα προηγούμενα της παράδοσης της βάσης του Μπαχρέιν το 1971 που ακολούθησε φέτος η συμφωνία του Τσάγκος θα μπορούσαν να έχουν πραγματικές συνέπειες για την Ανατολική Μεσόγειο. Είναι καιρός η Μεγάλη Βρετανία να τερματίσει πλήρως την αποικιακή παρουσία της στην Κύπρο.

• Ο Michael Rubin είναι διευθυντής ανάλυσης πολιτικής στο Middle East Forum και ανώτερος συνεργάτης στο American Enterprise Institute

National Interest [The U.S. Should Nudge Britain from Cyprus]/ Hellas Journal