ΟΙ ΝΟΜΠΕΛΙΣΤΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΣΑ

του Παντελή Σαββίδη

Η κ. Φιλίτσα Σοφιανού Λεονταρίδου, φυσικός και συγγραφέας του βιβλίου «Νομπελίστες Φυσικής 1901-2023» μου έκανε την τιμή να με καλέσει να συντονίσω την παρουσίαση του βιβλίου της στην κεντρική βιβλιοθήκη του Δήμου Θεσσαλονίκης (επι της Εθνικής Αμύνης στην διασταύρωση με Σβώλου) την Τετάρτη 24 Απριλίου 2024 από τις 7μμ-9μμ.

Συναντήθηκα με τέσσερις νομπελίστες φυσικούς και θα κάνω μια μικρή αναφορά στην εμπειρίες μου από αυτούς, κατά την παρουσίαση του βιβλίου.

Τα βραβεία Νόμπελ θεσμοθετήθηκαν το 1895 σαν μια διαρκής προσφορά του εμπνευστή τους Άλφρεντ Νόμπελ στην ανθρωπότητα, γράφει η κ. Λεονταρίδου.

Ο Νόμπελ έζησε από το 1833 ως το 1896.

Τα βραβεία αφορούν πέντε τομείς- επιστήμες: Φυσική, Χημεία, Ιατρική, Λογοτεχνία και Ειρήνη.

Ανακοινώνονται κάθε Οκτώβριο (μήνας γέννησης του Νόμπελ)  και απονέμονται στις 10 Δεκεμβρίου, επετειακή ημέρα του θανάτου του.

Τα βραβεία ξεκίνησαν το 1901

Ο Άλφρεντ Μπέρναρντ Νομπέλ ήταν Σουηδός χημικός, μηχανικός και βιομήχανος, γιος του επίσης, μηχανικού και βιομήχανου, Εμμανουήλ Νομπέλ, εφευρέτη της υποβρύχιας νάρκης. Σπούδασε στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας και στις ΗΠΑ.

Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη χημεία, και κυρίως με τις εκρηκτικές ύλες. (Γι αυτό, προφανώς, και καθιέρωσε και το Νόμπελ Ειρήνης).

Για τα μαθηματικά δεν υπάρχει βραβείο Νόμπελ. Γιατί;

Ο λόγος που δεν υπάρχει Νόμπελ Μαθηματικών, λέει η παράδοση είναι ότι οι μαθηματικοί είναι πολύ ερωτύλοι.

Η σύζυγος (κατ’ άλλους, η αρραβωνιαστικιά ή η ερωμένη) του Alfred Nobel το ’σκασε (κατ’ άλλους είχε παράνομη σχέση) με έναν γνωστό μαθηματικό. Το όνομα του μαθηματικού ποικίλλει στις διάφορες εκδοχές, αλλά συνήθως κατονομάζεται ο Σουηδός καθηγητής μαθηματικών Gösta Magnus Mittag-Leffler. Ο Νόμπελ όρισε στη διαθήκη του να μην απονέμεται βραβείο για τα μαθηματικά, φοβούμενος ότι ο καθηγητής Mittag-Leffler μπορεί κάποτε να το κέρδιζε.

Τα Μαθηματικά και η Πληροφορική δεν έχουν βραβείο Νόμπελ. Αντ ‘αυτού, οι περιοχές αυτές έχουν τα δικά τους βραβεία για να τιμήσουν τα εξαιρετικά επιτεύγματα των επιστημόνων των συγκεκριμένων πεδίων. Τα Μαθηματικά έχουν το Medal Fields και το Βραβείο Abel. Η επιστήμη των υπολογιστών έχει το βραβείο Turing. Και για τα αλληλεπικαλυπτόμενα μαθηματικά και την επιστήμη των υπολογιστών, υπάρχει το βραβείο Rolf Nevalinna

Το 1979 το βραβείο Νόμπελ απονεμήθηκε στον Στίβεν Γουάινμπεργκ (3 Μαίου 1933-23 Ιουλίου 2021.

Ήταν Αμερικανός θεωρητικός φυσικός και βραβεύτηκε μαζί με τους Abdus Salam και Seldom Glashow για την ενοποίηση της ασθενούς αλληλεπίδρασης.

Η ασθενής αλληλεπίδραση (συχνά αναφέρεται και ως ασθενής δύναμη ή ασθενής πυρηνική δύναμη) είναι μία από τις τέσσερις θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις της φύσης.

Είναι πυρηνική δύναμη μικρής εμβέλειας που έχει την τάση να αποσταθεροποιήσει ορισμένους πυρήνες. Σ αυτήν οφείλονται οι περισσότερες διεργασίες ραδιενεργού διάσπασης.

Οι άλλες δυνάμεις είναι:

Η ισχυρή: πολύ μικρής εμβέλειας. Σ αυτήν οφείλεται η σύνδεση των νετρονίων και των πρωτονίων στους πυρήνες.

Η ηλεκτροδυναμική η οποία είναι 100 φορές ασθενέστερη από την ισχυρή.

Οι επιστήμονες πιστεύουν πως η ασθενής και η ηλεκτρομαγνητική είναι δύο εκφάνσεις μιας μόνο δύναμης που ονομάζεται ηλεκτρασθενής.

Και η βαρυτική δύναμη, δύναμη μεγάλης εμβέλειας.

Το βιβλίο του Γουάϊνμπεργκ: «Πως να εξηγήσουμε τον κόσμο» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ροπή.

Ο Σύλλογος Αποφοίτων ΑΠΘ σε συνεργασία με τις εκδόσεις Ροπή πραγματοποίησαν εκδήλωση με διαδικτυακή σύνδεση με τον Γουάϊνμπεργκ.

Ήταν εντυπωσιακός ο τρόπος που μιλούσε για την επιστήμη του.

Μπορείτε να την δείτε

Ο άλλος νομπελίστας που γνώρισα ήταν ο Τζάκ Στάϊνμπεργκερ 25 Μαίου 1921-12 Δεκεμβρίου 1920. Αμερικανός φυσικός, επίσης, γερμανικής καταγωγής.

Διακρίθηκε για το έργο του με τα νετρίνα, υποατομικά σωματίδια που θεωρούνται στοιχειώδη συστατικά της ύλης.

Νόμπελ 1988. Μοιράστηκε το βραβείο με τον Leon Lederman  και τον Melvin Schwartz.

Τον συνάντησα στην επίσκεψή μου στο CERN πριν το πείραμα για το Σωματίδιο Χίγκς. Το πήραμε συνέντευξη και τον ρώτησα για την πιθανότητα ύπαρξης του Σωματιδίου Χίγκς. Ήταν απορριπτικός. Επικαλέστηκα δηλώσεις άλλων συναδέλφων του που ήταν λιγότερο κατηγορηματικοί και μου απάντησε: τα ξέρεις καλύτερα από εμένα;

Μπορείτε να παρακολουθήσετε την συνέντευξή του εδώ

1999: Gerardus Hooft

Θεωρητικός φυσικός γεννημένος στο πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης. Μοιράστηκε το βραβείο Νόμπελ το 1999 με τον σύμβουλό του στη διατριβή Martinus Veltman για την αποσαφήνιση της κβαντικής δομής των ηλεκτροαδύναμων αλληλεπιδράσεων.

Του πήρα συνέντευξη την οποία μπορείτε να διαβάσετε  ΕΔΩ

Kip Thorne

Ο τελευταίος που γνώρισα και τον γνώρισα καλύτερα από τους άλλους ήταν ο Κιπ Θόρν.

Γεννήθηκε το 1940.

Είναι και αυτός Αμερικανός θεωρητικός φυσικός γνωστός για τη συμβολή του στη βαρυτική φυσική και την αστροφυσική.

Μακροχρόνιος φίλος και συνάδελφος του Στήβεν Χώκινγκ και του Κάρλ Σαγκάν ήταν καθηγητής θεωρητικής  φυσικής στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας μέχρι το 2009.

Είναι ένας από τους κορυφαίους ειδικούς στον κόσμο στις αστροφυσικές επιπτώσεις της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας του Αϊνστάιν.

Έγραψε το βιβλίο Interstellar το οποίο μεταφράστηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ροπή. Γυρίστηκε και ταινία από τον Κρίστοφερ Νόλαν.

Τιμήθηκε μαζί με άλλους με το βραβείο Νόμπελ (Rainer Weis and Barry Barish) για την καθοριστική συμβολή στον Ανιχνευτή LIGO και την παρατήρηση των βαρυτικών κυμάτων.

Ο εκδότης του βιβλίου του Παναγιώτης Χαρίτος, φυσικός και αυτός με μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο, εργάζεται επί πολλά χρόνια στο CERN, τον κάλεσε στην Θεσσαλονίκη και μίλησε σε εκδήλωση που οργανώθηκε στην κατάμεστη αίθουσα εκδηλώσεων του ΑΠΘ. Την ομιλία οργάνωσε εκτός από τον εκδοτικό οίκο, το Εργαστήριο Αστρονομίας του ΑΠΘ και ο Σύλλογος Αποφοίτων ΑΠΘ του οποίου,, τότε, προήδρευε η ταπεινότης μου.

Την επομένη πήρα με το αυτοκίνητό μου τον Θόρν, την σύζυγό του και τον εκδότη και τους πήγα στη Βεργίνα όπου ξεναγήθηκαν. Το μεσημέρι γευματίσαμε μαζί και στον γυρισμό τους πέρασα και από τη Βέροια για ρεβανί.

Πριν την Βεργίνα ξεναγήθηκαν στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης.

Παρακολουθήστε την ομιλία του στο ΑΠΘ