Ata Ahmet Kokcu
•
5 Σεπτεμβρίου 2024 4:36 μ.μ
Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (R) και ο Πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι. (L) (Φωτογραφία από την Τουρκική Προεδρία).
Η Τουρκία και η Αίγυπτος, δύο βασικοί παράγοντες στην περιοχή της Μεσογείου, μοιράζονται μια βαθιά ιστορία και πολιτισμό εδώ και τόσα χρόνια.
Ωστόσο, οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών αντιμετώπισαν μια κρίσιμη πρόκληση μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα της Αιγύπτου το 2013. Μετά το πραξικόπημα, οι διπλωματικές και στρατιωτικές σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών σταμάτησαν.
Τόσο πολύ που αυτή η ένταση συμβολίστηκε με το να γίνει ένα εγχώριο πολιτικό ζήτημα. Παρά αυτές τις εντάσεις, τα δύο κράτη έχουν ξεκινήσει τη διαδικασία ομαλοποίησης, ιδιαίτερα από τα τέλη του 2020.
Τον Μάιο του 2021, οι διερευνητικές συνομιλίες, γνωστές ως Διερευνητικός Γύρος Διαβουλεύσεων Τουρκίας-Αιγύπτου, ολοκληρώθηκαν στο Κάιρο, σηματοδοτώντας ένα σημαντικό βήμα προς την εξομάλυνση.
Ο δεύτερος γύρος συνομιλιών διεξήχθη στην Άγκυρα από τις 7 έως τις 8 Σεπτεμβρίου 2021 και οι δύο πλευρές συμφώνησαν να συνεχίσουν τις συνομιλίες. Επιπλέον, επιβεβαιώθηκε η επιθυμία να σημειωθεί πρόοδος σε διάφορα θέματα και να γίνουν περαιτέρω βήματα για την εξομάλυνση των σχέσεων, στέλνοντας το μήνυμα ότι η διαδικασία εξομάλυνσης θα συνεχιστεί με βήματα αυτοπεποίθησης.
Η Τουρκία έκανε ένα σημαντικό βήμα διορίζοντας πρεσβευτή στην Αίγυπτο τον Απρίλιο του 2022, μετά από οκτώ χρόνια παύσης. Τον Ιούλιο του 2023, η Αίγυπτος διόρισε επίσης πρεσβευτή στην Τουρκία.
Το ζήτημα της Γάζας είναι κρίσιμο και για τα δύο κράτη
Η κατάσταση στη Γάζα έχει γίνει ένα σημαντικό διπλωματικό ζήτημα μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου. Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι κάλεσαν το Ισραήλ να τερματίσει τον αποκλεισμό της Γάζας.
Ο Ερντογάν εξέφρασε την ικανοποίησή του για την ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών και δήλωσε ότι συνεχίζονται οι στενές διαβουλεύσεις για περιφερειακά ζητήματα.
Ο υπουργός Εξωτερικών Hakan Fidan συζήτησε την κατάσταση στη Γάζα και τις περιφερειακές εξελίξεις σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ιρανό ομόλογό του Abbas Araqchi. Ο Φιντάν εξέφρασε την επιθυμία της Τουρκίας να ενισχύσει τις διμερείς σχέσεις με το Ιράν και να συνεργαστεί σε σημαντικά περιφερειακά ζητήματα.
Ο Πρόεδρος Ερντογάν είπε ότι το Ισραήλ είναι υπεύθυνο για κάθε θάνατο στη Γάζα και ότι μόνο με την εγκατάλειψη των διφορούμενων πολιτικών θα είναι δυνατό να αποτραπεί το Ισραήλ από το να παρασύρει την περιοχή σε περαιτέρω ένταση.
Η Τουρκία θα γίνει κόμβος φυσικού αερίου
Η Τουρκία είναι ένας από τους κορυφαίους καταναλωτές ενέργειας στον κόσμο και η Αίγυπτος είναι ένας από τους βασικούς προμηθευτές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στην τουρκική αγορά. Τον Φεβρουάριο του 2024, μετά την επίσκεψη του Προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Κάιρο, πραγματοποιήθηκε συνάντηση μεταξύ της ανώτερης διοίκησης των εθνικών εταιρειών φυσικού αερίου BOTAS και EGAS (Αιγυπτιακή Εταιρεία Συμμετοχών Φυσικού Αερίου).
Εισαγωγές Φυσικού Αερίου για το 2014-2023 (Εκατομμύρια Sm3) (μέσω EMRA)
Κατά τη συνάντηση συμφωνήθηκε η περαιτέρω ενίσχυση των σχέσεων BOTAS και EGAS.
«Στο πλαίσιο αυτό, έγιναν συζητήσεις για ευκαιρίες εμπορίας φυσικού αερίου και LNG, συνεργασία σε υποδομές φυσικού αερίου και υπόγειες αποθήκες, ανταλλαγή τεχνικών πληροφοριών και εμπειριών». ειπώθηκε σε επίσημη ανακοίνωση.
Το 2022, η Τουρκία κατέλαβε τη δέκατη έκτη θέση στην κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας παγκοσμίως, μπροστά από πιο προηγμένες οικονομίες, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Αυστραλία. Μεταξύ 2001 και 2021, η συνολική κατανάλωση ενέργειας της Τουρκίας υπερδιπλασιάστηκε, καθιστώντας την τη χώρα με την ταχύτερα αυξανόμενη ενεργειακή ζήτηση στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης.
Σύμφωνα με τη Ρυθμιστική Αρχή της Ενεργειακής Αγοράς (EMRA) το 2023, οι εισαγωγές LNG αντιπροσώπευαν το 19,63% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου το 2023 για την Τουρκία.
Ωστόσο, πραγματοποιήθηκαν spot εισαγωγές LNG από 11 διαφορετικές χώρες. Μεταξύ αυτών των χωρών, οι ΗΠΑ κατέλαβαν την πρώτη θέση με μερίδιο 49%, ενώ η Αίγυπτος κατέλαβε τη δεύτερη θέση με μερίδιο 16%.
Το εμπόριο της Τουρκίας με την Αίγυπτο
Η πολιτική διαμάχη δεν επηρέασε τις οικονομικές και εμπορικές σχέσεις μεταξύ της Αιγύπτου και της Τουρκίας, οι οποίες είναι ισχυρές την τελευταία δεκαετία.
Το 2021, οι εξαγωγές της Τουρκίας στην Αίγυπτο αυξήθηκαν κατά 44%, φτάνοντας τα 4,5 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ ο όγκος του διμερούς εμπορίου αυξήθηκε κατά 39%, ξεπερνώντας τα 6,7 δισεκατομμύρια δολάρια.
Οι τουρκικές επενδύσεις στην Αίγυπτο υπολογίζονται σε 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021 και ο όγκος του εμπορίου μεταξύ των δύο χωρών σχεδόν τριπλασιάστηκε την περίοδο μεταξύ 2007 και 2020, φθάνοντας τα 11,4 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020.
Τουρκικές εταιρείες σε τομείς τόσο διαφορετικούς όπως τα ηλεκτρονικά, τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και οι ιατρικές προμήθειες συνέχισαν να λειτουργούν ανεπηρέαστες από τη διπλωματική διαμάχη. Η οικονομική σχέση θεωρείται σταθερή, παρά το γεγονός ότι επηρεάζεται από περιφερειακές πολιτικές κρίσεις και παγκόσμιες οικονομικές προκλήσεις. Η ανοδική τάση συνεχίστηκε το 2022, με τις τουρκικές εξαγωγές στην Αίγυπτο να αυξάνονται κατά 28% τους πρώτους τέσσερις μήνες του έτους.
Συγκεκριμένα, οι εξαγωγές της Αιγύπτου προς την Τουρκία διπλασιάστηκαν επίσης αναλογικά με τις συνολικές εξαγωγές της κατά την περίοδο των πολιτικών εντάσεων, εκτινάσσοντας από 3,54% το 2005-2012 σε 6,2% το 2013-2020.
Οι εξαγωγές της Τουρκίας σε αφρικανικές χώρες είναι ζωτικής σημασίας. Το πρώτο τρίμηνο του 2024 έφτασε τα 4,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Αίγυπτος βρέθηκε στην κορυφή της λίστας με εξαγωγές 872 εκατομμυρίων δολαρίων, σημειώνοντας αύξηση 28% από έτος σε έτος. Μόνο τον Μάρτιο του 2024, οι εξαγωγές της Τουρκίας στην Αίγυπτο αυξήθηκαν κατά 52,2%, ενισχύοντας περαιτέρω τη θέση της Αιγύπτου ως της μεγαλύτερης αφρικανικής αγοράς για τουρκικά προϊόντα.
Την 1η Αυγούστου 2023, ο Υπουργός Εμπορίου της Δημοκρατίας της Τουρκίας καθηγητής Δρ. Omer Bolat και ο Πρόεδρος της Συνέλευσης των Τούρκων Εξαγωγέων (TIM) Mustafa Gültepe συμμετείχαν στη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε με τον Αιγύπτιο Υπουργό Εμπορίου και Βιομηχανίας Ahmet Samir Saleh και την αντιπροσωπεία του.
Κατά τη συνάντηση συζητήθηκαν θέματα σχετικά με την ανάπτυξη των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας.
Στο συνολικό απόθεμα άμεσων επενδύσεων στο εξωτερικό της Türkiye, ύψους 46,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η Αίγυπτος κατατάσσεται στην 19η θέση με 294 εκατομμύρια δολάρια.
Από την άλλη πλευρά, η Αίγυπτος κατατάσσεται στην 36η θέση μεταξύ των ξένων χωρών που επενδύουν στην Τουρκία, με 45 εκατομμύρια δολάρια από τα 130 δισεκατομμύρια δολάρια σε άμεσες ξένες επενδύσεις. Αυτοί οι αριθμοί εξηγούν γιατί αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους η Αίγυπτος έχει τόση σημασία για την Τουρκία.
Η τουρκική κλωστοϋφαντουργία μεταναστεύει στην Αίγυπτο
Η τουρκική κλωστοϋφαντουργία συνεχίζει να μεταναστεύει στην Αίγυπτο. Όχι μόνο εταιρείες κολοσσοί αλλά και κατασκευαστές κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στην Ανατολία μετακομίζουν στην Αίγυπτο λόγω φθηνού κόστους. Σύμφωνα με αναφορές, πολλοί παράγοντες όπως η ηλεκτρική ενέργεια, η εργασία, το φυσικό αέριο, η γη και το βαμβάκι είναι εξαιρετικά φθηνοί στην Αίγυπτο.
Σύμφωνα με τον Kerim Ulker, συντάκτη της εφημερίδας Dunya, εταιρείες από την Ανατολία επενδύουν ολοένα και περισσότερο στην Αίγυπτο, έναν αγαπημένο προορισμό για τους μεγάλους κατασκευαστές κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων της Τουρκίας, όπως οι Eroglu, Yesim Tekstil και Iskefe Holding.
Ο Αχμέντ Σαμίρ, ο Αιγύπτιος Υπουργός Βιομηχανίας, ανακοίνωσε ότι βρίσκονται σε συζητήσεις με τον Όμιλο Sirikcioglu με έδρα το Kahramanmaras, ο οποίος σχεδιάζει να επενδύσει 700 εκατομμύρια δολάρια.
Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ)
Η ανακήρυξη και οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) στην Ανατολική Μεσόγειο είναι κρίσιμης σημασίας για τα παράκτια κράτη της περιοχής λόγω πολλών παραγόντων. Η Μεσόγειος, με τα μοναδικά γεωγραφικά της χαρακτηριστικά, αντιμετωπίζει ήδη διάφορες θαλάσσιες διαφωνίες για τα σύνορα.
Η Türkiye έχει μια ακτογραμμή που εκτείνεται 1.577 χιλιόμετρα (979,9 μίλια) από το Fethiye έως το Samandag στα σύνορα με τη Συρία.
Η Αίγυπτος έχει γίνει μια βασική χώρα στην Ανατολική Μεσόγειο μετά την υπογραφή συμφωνίας οριοθέτησης της ΑΟΖ με τη Νότια Κύπρο το 2003.
Η Τουρκία έχει θέσει ως προτεραιότητα εξωτερικής πολιτικής την ανάπτυξη διμερών σχέσεων με την Αίγυπτο, τη χώρα με τη δεύτερη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ανατολική Μεσόγειο, και τελικά την υπογραφή συμφωνίας οριοθέτησης της ΑΟΖ.
Να γιατί η Αίγυπτος είναι τόσο σημαντική για την Τουρκία
Συμφωνία Θαλάσσιων Συνόρων Κύπρου-Αιγύπτου το 2003.
Το 2019, η Τουρκία και η Λιβύη υπέγραψαν συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης για τα όριά τους στα ύδατα της ανατολικής Μεσογείου. Η Λιβύη υπήρξε βασικό σημείο διαμάχης μεταξύ της Αιγύπτου και της Τουρκίας όλα αυτά τα χρόνια λόγω των πολιτικών θέσεων των χωρών και των κομμάτων που υποστηρίζουν στη Λιβύη.
Με τα χρόνια, με τα βήματα εξομάλυνσης της Τουρκίας, η Τουρκία και η Αίγυπτος έχουν γίνει βασικοί διαπραγματευτές στη σύγκρουση στη Λιβύη για την επίλυση της διχασμένης πολιτικής δομής της Λιβύης.
Σε απάντηση στη θαλάσσια συμφωνία της Τουρκίας και της Λιβύης, η Αίγυπτος και η Ελλάδα υπέγραψαν συμφωνία τον Αύγουστο του 2020 για τη δημιουργία ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών στην ανατολική Μεσόγειο. Το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε ανακοίνωση κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου λέγοντας: «Δεν υπάρχει θαλάσσιο σύνορο μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Όσον αφορά την Τουρκία, η λεγόμενη συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης που υπογράφηκε σήμερα είναι άκυρη. Αυτή η κατανόηση θα αντανακλά στο έδαφος και στο τραπέζι».
Η Λιβύη έχει προκαλέσει πολλές εντάσεις στη Βόρεια Αφρική, μερικές φορές σε σημείο αντιπαράθεσης. Το ποιος θα κυριαρχήσει στη Μεσόγειο και ποιος θα επεξεργάζεται και θα εκμεταλλεύεται το φυσικό αέριο έχει γίνει μείζον σημείο σύγκρουσης. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, η Αίγυπτος και η Ελλάδα οργάνωσαν συχνά στρατιωτικές ασκήσεις και πραγματοποιούσαν κοινή εκπαίδευση.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της εξομάλυνσης ήταν η δήλωση του πρώην υπουργού Εξωτερικών της Αιγύπτου Sameh Shoukri, στην οποία αναγνώρισε σιωπηρά ότι η τουρκο-λιβυκή συμφωνία για την οριοθέτηση της θάλασσας ήταν υπέρ του Καΐρου, παρά τη δημόσια αντίθεση της Αιγύπτου στη συμφωνία.
Τώρα με την ομαλοποίηση, η ΑΟΖ μπορεί να συζητηθεί μεταξύ των δύο εθνών.
Μια θαλάσσια συμφωνία με την Τουρκία θα μπορούσε να προσθέσει 21.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα στη συμφωνία ΑΟΖ της Αιγύπτου, δημιουργώντας ευκαιρίες για νέα ενεργειακή εξερεύνηση και ξένες επενδύσεις.
Ωστόσο, η Αίγυπτος μπορεί να βρεθεί σε δύσκολη θέση να διατηρήσει μια πολιτική ισορροπίας μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας.
