«Αν υπάρχει ένας παίκτης που έχει καταλάβει όλο το κέρδος που θα μπορούσε να αποκομίσει από την παγκόσμια αταξία, αυτός είναι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν», γράφει η γαλλική Le Figaro. Αναμφίβολα, η διεξαγωγή- εκτός απροόπτου- της αυριανής συνάντησης στην Αττάλεια ανάμεσα στους υπουργούς Εξωτερικών της Ρωσίας και της Ουκρανίας, Σεργκέι Λαβρόφ και Ντμίτρο Κουλέμπα, αποτελεί διπλωματική επιτυχία του Τούρκου προέδρου. Αν και είναι ακόμη νωρίς να ειπωθεί, αν αυτή η συνάντηση θα παράξει συγκεκριμένα αποτελέσματα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αντιπροσωπεύει την πρώτη υψηλού επιπέδου επαφή μεταξύ Μόσχας και Κιέβου από την έναρξη της ρωσικής εισβολής, στις 24 Φεβρουαρίου.

Ο Τούρκος πρόεδρος, βασιζόμενος στις άριστες σχέσεις με τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν και με τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι, κατάφερε να χαράξει έναν χώρο ανεξάρτητο από το ΝΑΤΟ και από τις κυρώσεις της Ευρώπης και της Αμερικής, για τις διπλωματικές του πρωτοβουλίες. Κατάφερε να πλασαριστεί και στις δύο εμπόλεμες πλευρές ως ο «επιτήδειος ουδέτερος». Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου είπε ότι τις τελευταίες ημέρες ο Ερντογάν είχε 19 τηλεφωνικές επικοινωνίες σε επίπεδο αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων. Μεταξύ αυτών και με τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν.

Το φαινομενικά παράδοξο είναι ότι, για παράδειγμα, στους εμφυλίους πολέμους στη Συρία και τη Λιβύη, η Τουρκία και η Ρωσία υποστηρίζουν εδώ και χρόνια, αντίπαλες πλευρές, με όπλα, στρατεύματα ή μισθοφόρους. Μετά τη Συρία, τη Λιβύη, τη σύγκρουση Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας, η ρωσο-ουκρανική κρίση αξιοποιείται όμως από τον Ερντογάν ως νέα ευκαιρία. Ειδικά έναντι της Ρωσίας, καθώς παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο Τούρκος πρόεδρος απέφυγε να επιτεθεί κατά του επικεφαλής του Κρεμλίνου. Η Άγκυρα δεν εντάχθηκε στο κύμα κυρώσεων από τις δυτικές χώρες. Ως απόδειξη ενός ισχυρού ομφάλιου λώρου μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας, είναι οι αεροπορικές μεταφορές: Μετά την έναρξη του πολέμου, σχεδόν 40 χώρες απαγόρευσαν τις ρωσικές αεροπορικές εταιρείες από τον εναέριο χώρο τους. Αυτό «διορθώθηκε» από την Τουρκία, η οποία έχει γίνει πλέον η πιο συνδεδεμένη αεροπορική γραμμή εντός και εκτός Ρωσίας, αφού η Turkish Airlines αποφάσισε να αυξήσει τον αριθμό των πτήσεων προς τη Ρωσία και τον αριθμό των διαθέσιμων θέσεων. Ο Τούρκος απόστρατος στρατηγός Αχμέτ Γιαβούζ περιγράφει τη σχέση Ρωσίας –Τουρκίας ως εξής: «Τα συμφέροντα της Τουρκίας και της Ρωσίας δεν συμπίπτουν ποτέ εντελώς. Πρέπει να τα φανταστείτε ως δύο κύκλους που εν μέρει αλληλοκαλύπτονται. Τα κοινά συμφέροντα είναι άλλοτε μεγαλύτερα, άλλοτε μικρότερα». Οικονομικά, η Τουρκία εξαρτάται άλλωστε, από τη Ρωσία. Η Μόσχα είναι σημαντικός προμηθευτής πετρελαίου, φυσικού αερίου και σιτηρών για την Αγκυρα. Η Ρωσία κατασκευάζει επίσης τον πρώτο πυρηνικό σταθμό της Τουρκίας στο Ακούγιου. Να μην ξεχνάμε ακόμη, ότι οι Ρώσοι παραθεριστές είναι –όπως και οι Ουκρανοί– σημαντικός παράγοντας για την τουρκική τουριστική βιομηχανία. Ο Πούτιν πληροφορήθηκε μάλιστα μετά από τηλεφώνημα του Ερντογάν στις 6 Μαρτίου, ότι επετράπη να ταξιδέψουν 30 πλοία που κρατούνταν στην Αζοφική Θάλασσα για να φέρουν σιτηρά στην Τουρκία.

Ευκαιρία η κρίση;

Για τον Ερντογάν, η κρίση στην Ουκρανία είναι εξίσου επικίνδυνη όσο και ευκαιρία. Η Τουρκία θα υποφέρει οικονομικά από έναν μακροχρόνιο πόλεμο. Προσπαθεί λοιπόν να λειτουργήσει εξισορροπητικά. Η σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία γενικά δεν είναι εύκολη, αλλά φάνηκε να λειτουργεί ακόμα και σε κρίσεις, παρά τα αντικρουόμενα συμφέροντα, που δεν μπαίνουν εμπόδιο, από στρατιωτική άποψη. Παρά το γεγονός ότι είναι χώρα μέλος του ΝΑΤΟ, η Τουρκία, αγόρασε επίσης το ρωσικό σύστημα αεράμυνας S-400,  προκαλώντας σκληρές αντιδράσεις μεταξύ των δυτικών συμμάχων της. Ταυτόχρονα, η Τουρκία εξάγει από το 2014 μη επανδρωμένα αεροσκάφη TB2 στην Ουκρανία. Τα  τουρκικά drone, αργότερα χρησιμοποιήθηκαν μάλιστα από τον στρατό του Κιέβου στην κρίση του Ντονμπάς τα τελευταία χρόνια, και τα οποία συνεχίζουν να προκαλούν σοβαρές απώλειες στον ρωσικό στρατό ακόμη και αυτές τις μέρες. Τα τουρκικά drones TB2 κατασκευάζονται τώρα απευθείας στην Ουκρανία.

naftemporiki.gr

Αυτή η στάση έχει εκπλήξει πολλούς στη Δύση. «Ο Ερντογάν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτή την εξέλιξη  για να επιστρέψει στο παιχνίδι, και μάλιστα σε μια περίοδο που εθεωρείτο «παρίας» της διεθνούς κοινότητας λόγω της στρατιωτικής εμπλοκής της Τουρκίας στη Λιβύη, τη Συρία, το Ιράκ, αλλά και των συνεχών προκλήσεων και εδαφικών διεκδικήσεων κατά της Ελλάδας και της Κύπρου». Ουδείς μάλιστα στην Ευρώπη σκέφτεται πλέον το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων στην Τουρκία για τις συνεχείς απειλές εναντίον δύο χωρών μελών της ΕΕ, όπως είναι η Ελλάδα και η Κύπρος. Όχι βέβαια ότι στο παρελθόν υπήρχαν καν τέτοιες σκέψεις να γίνουν πράξη! Αλλά τώρα πλέον ελλοχεύει ο κίνδυνος να αντιμετωπίζονται η Ελλάδα και η Κύπρος ακόμη πιο αδιάφορα, όταν θα καταγγέλλουν στις συνόδους κορυφής τις προκλήσεις της Αγκυρας. Προκλήσεις και ανιστόρητες διεκδικήσεις, που δεν πρόκειται φυσικά να σταματήσουν από την Αγκυρα.

Το εσωτερικό διακύβευμα

Η αυτοπροβολή του Ερντογάν ως «ειρηνοποιού», έχει βέβαια και εσωτερική του στόχευση, ενόψει και των προεδρικών εκλογών που θα διεξαχθούν στην Τουρκία τον Ιούνιο του 2023.

Με την τουρκική οικονομία σε όλο και πιο δεινή θέση, ο Ερντογάν θα κάνει ότι μπορεί για να αποκτήσει ξανά πλεονεκτική θέση, καθώς η αντιπολίτευση έχει πάρει κεφάλι στις δημοσκοπήσεις. Ο Τούρκος πρόεδρος ελπίζει ότι το ξένο κεφάλαιο που εγκαταλείπει τη Ρωσία λόγω της εισβολής, θα εισρεύσει στην Τουρκία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν συμβάλει φυσικά στο να αντιμετωπιστούν τα δεινά της τουρκικής λίρας, ο καλπάζων πληθωρισμός. Αλλά η παγκόσμια σύγκρουση μπορεί να είναι αξιοποιηθεί ως ρόπαλο στα χέρια του Ερντογάν για να αναστατώσει άλλες περίπλοκες περιοχές, όπως το Ιράν και η ανατολική Μεσόγειος.