Του Κάρλο Κρυστάλλερ
(Η πολυδιάσπαση του Εμείς, προπομπός ενός νέου ολοκληρωτισμού)
«Το βασικό εργαλείο για τη χειραγώγηση της πραγματικότητας
είναι η χειραγώγηση των λέξεων. Όταν κάποιος ελέγχει την σημασία των λέξεων, τότε μπορεί να ελέγξει τους ανθρώπους που πρέπει να χρησιμοποιούν τις λέξεις αυτές».
Philip K. Dick[1]
«Η Διχόνοια που βαστάει
Ένα σκήπτρο η δολερή
Καθενός χαμογελάει,
Πάρ’ το, λέγοντας, και συ».
Διονύσιος Σολωμός
Όσο θα υπάρχει η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής, θα συνεχίζει να παραμένει ως βασική και κύρια κοινωνική αντίθεση, η αντίθεση ανάμεσα στο Κεφάλαιο και στην Εργασία. Αυτό το γνωρίζει πολύ καλά ο μανιακός καπιταλισμός[2] και παίρνει τα μέτρα του για να απομακρύνει, με την μέθοδο divide et impera και την βοήθεια ακριβά αμειβόμενων πανεπιστημιακών, διανοούμενων, λειτουργών και μέσων που διαμορφώνουν την κοινή γνώμη, αυτήν την κύρια κοινωνική αντίθεση από την προσοχή και την σκέψη των εργαζόμενων. Για να κρατήσει, το κεφάλαιο, τους εργαζόμενους μακριά από την συνειδητοποίηση της πραγματικότητας πως το οικονομικοκοινωνικό μας Είναι καθορίζει και την κοινωνική/πολιτική συνείδησή μας, διαιρεί σταδιακά, τους λαούς σε λευκούς, μαύρους, κόκκινους και κίτρινους, σε χριστιανούς, εβραίους, ισλαμιστές, βουδιστές και ινδουιστές, σε ορθόδοξους, διαμαρτυρόμενους και καθολικούς, σε σουνίτες και σιίτες φυτεύοντας στο φαντασιακό της κάθε κατηγορίας άσβεστο μίσος για όλες τις υπόλοιπες κατηγορίες των ‘απίστων’, που τάχα αξίζουν τον θάνατο. Η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής τόσο ως επιχείρηση σε ατομικό, όσο και ως διεθνής καταμερισμός της εργασίας σε κρατικό επίπεδο λειτουργεί στη βάση του αθέμιτου ανταγωνισμού μέχρι εξόντωσης όλων των αντιπάλων. Πάνω από όλα, όμως, οι φράχτες της ατομικής ιδιοκτησίας χώρισαν τους λαούς σε ‘περιούσιους’ κατακτητές και κατώτερους κατακτημένους και τις κοινωνίες με ταξικούς και εθνικιστικούς φράχτες, με σκοπό να μην επικοινωνούν ελεύθερα και ειρηνικά μεταξύ τους για το δικό τους κοινό συμφέρον, αλλά να υπηρετούν ως κοινωνικοί δούλοι τα συμφέροντα των εκάστοτε αφεντικών τους. Πέραν τούτων των διαιρέσεων, το κεφάλαιο, κατάφερε με την καταχρηστική χρησιμοποίηση της επιστήμης και της τεχνολογίας να διαιρέσει την ζωντανή και την ιστορική μορφή εργασίας στρέφοντας την μια εναντίον της άλλης. απαλλάσσοντας έτσι τον εαυτό του από τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, της Φύσης και του πολιτισμού.
Σε αντίθεση με τις δυνάμεις της εργασίας, της επιστήμης και του πολιτισμού, δηλαδή, με την ζωντανή εργασία, η οποία ενώ κατ’ αποκλειστικότητα παράγει τον κοινωνικό πλούτο και δημιουργεί τον ανθρώπινο πολιτισμό, έχει αναθέσει την οικονομική και πολιτική εκπροσώπησή της σε υποτίθεται αντιπροσωπευτικούς θεσμούς και φορείς, όπως τα, ενσωματωμένα στο καπιταλιστικό σύστημα λογής-λογής, συνδικάτα και στα συστημικά υπαλληλικά, αρχηγικά, συγκεντρωτικά, ιεραρχικά/πυραμιδικά κόμματα της αστικής δημοκρατίας και του αστικού κοινοβουλίου. Συστημικοί θεσμοί που δεν δομούνται πάνω στην κύρια κοινωνική αντίθεση μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας, αλλά πάνω σε απόλυτα δεσμευτικούς και μη αναθεωρήσιμους συνταγματικούς νομικούς όρους, για να λειτουργούν παραπλανητικά στη βάση συστημικών ιδεολογιών που κατασκευάζουν νόθες ταυτότητες και κατανέμουν ρόλους συμπληρωματικότητας ως δεξιά, κεντρώα και ‘αριστερά’ κυβερνητικά κόμματα, οι ηγετικές συμμορίες των οποίων αναλαμβάνουν την βρώμικη δουλειά για λογαριασμό του κεφαλαίου. Τα διάφορα μικρά, περιθωριακά, ‘αντισυστημικά’, διακοσμητικά εκατέρωθεν ακραία κόμματα, λειτουργούν πότε ως διασκεδαστές για να αποπροσανατολίζουν και πότε ως λυσσασμένοι λύκοι για να φοβίζουν τα κομματικά ποίμνια για να μην εγκαταλείπουν τις στρούγκες των κομματικών τσοπαναραίων, οι οποίοι διαγκωνίζονται θανάσιμα για να πείσουν το κεφάλαιο να τους αναθέσει, με κριτήριο την ικανότητά τους να παραπλανούν την κοινωνική πλειονότητα, την πολιτική διαχείριση του καπιταλιστικού συστήματος. Η κατάληξη είναι οι κοινωνίες να σκιαμαχούν με παρένθετους θεσμούς και αχυράνθρωπους επαγγελματίες πολιτικούς διαχειριστές του κεφαλαίου, αντί να οργανώνουν τους αγώνες τους ενάντια στο κεφάλαιο που αποτελεί την κύρια και αποκλειστική αιτία όλων των κακοδαιμονιών τους.
Η ανθρώπινη ιστορία γνώρισε μέχρι τώρα δυό βασικές φάσεις εξέλιξής της. Την πρωτόγονη και αρχαϊκή, ή την τροφοσυλλεκτική και κυνηγετική. κατά την οποία οι ανθρώπινες ομάδες και κοινότητες μετακινούνται σταθερά από τόπο σε τόπο που προσφέρει τροφή και νερό και την ευθύνη του καταυλισμού την είχαν οι γυναίκες/μητέρες, ενώ οι άντρες έλειπαν συχνά για την εξασφάλιση της τροφής. Η μετεξέλιξη αυτής της φάσης αφήνει πίσω της την τροφοσυλλογή και το κυνήγι και τη θέση τους παίρνουν η καλλιέργεια της γης και η εξημέρωση των ζώων με αποτέλεσμα τους σταθερούς καταυλισμούς, όπου οι βιοτικές συνθήκες βελτιώνονται, ο πληθυσμός αυξάνεται σταθερά και η ευθύνη περνά στα χέρια ολόκληρης της κοινότητας στη βάση της συνεργασίας και της αρχής ‘ο καθένας συμμετέχει ανάλογα με τις δυνατότητές του και απολαμβάνει ανάλογα με τις ανάγκες του’. Οι ιστορικοί, αρχαιολόγοι και οι ανθρωπολόγοι ονόμασαν αυτή την διφασική περίοδο ‘κοινωνία της ισοκατανομής’, ‘μητριαρχία’ την πρώτη φάση και ‘πρωτόγονο κομμουνισμό’ την δεύτερη, η οποία πιστώνεται συνολικά στο ανθρώπινο είδος, ως επιτυχής αγώνας για την επιβίωσή του. Αναμφίβολα καθ’ όλη αυτή την περίοδο υπήρξαν σποραδικές και μεμονωμένες παραφωνίες όπου κάποιοι επιδίωξαν να επωφεληθούν κάτι παραπάνω από τους άλλους, αλλά το σύστημα αυτοδιαχείρισης τους έθετε εκτός κοινότητας με αποτέλεσμα να χάνονται, επειδή κανένας δεν προήλθε και δεν μπορεί να ζήσει εκτός αυτής.
Αυτή η περίοδος των εξισωτικών κοινωνιών εκφυλίστηκε σταδιακά de facto με το πέρασμα από την ‘κοινωνία στη βάση των γενών’ στην ‘πολιτική κοινωνία’, με την ίδρυση της Αθηναϊκής Πολιτείας, από τον Θησέα, γύρω στο 1000 πριν από την σύγχρονη χρονολογική ρύθμιση, όταν απάλλαξε την Αττική από την αβάσταχτη φόρου υποτέλεια στην μινωική Κρήτη. Οριστικά έληξε και de jure το 592-591 π. χ. (της παλιάς χρονολόγησης), με την νομοθεσία του Σόλωνα, σύμφωνα με την οποία οι πατέρες των οικογενειών της τάξης των ευγενών και μεγαλοδουλοκτητών αποκτούσαν δικαίωμα ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στην μέχρι τότε κοινόκτητη δημοτική γη που καλλιεργούσαν οι δούλοι τους, δικαίωμα που επεκτείνονταν και πάνω στους ανθρώπους, στους δούλους και μεταβιβάζονταν στον εκάστοτε πρωτότοκο γιό τους. Αυτό το δικαίωμα ήταν απόλυτο με την έννοια ότι ο κάτοχός του μπορούσε να πωλεί και να αγοράζει, ακόμα και να καταστρέφει την ατομική ιδιοκτησία του. Έτσι θεμελιώθηκε η κοινωνία των ατομικών ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής και των δούλων/καλλιεργητών, η οποία ονομάστηκε ‘πατριαρχία’, όχι, όπως λανθασμένα πολλοί πιστεύουν, από τον πατέρα , αλλά από τον ‘πατριάρχη’, ή ‘γενάρχη’, δηλαδή τον γηρεότερο πατέρα της μεγάλης οικογένειας, όπου συγκατοικούσαν τρεις με τέσσερις ή και περισσότερες γενεές αιματολογικής σειράς. Στα πλαίσια της εκάστοτε πατριαρχικής οικογένειας όλα τα υπόλοιπα άτομα, άνδρες, γυναίκες και παιδιά στερούνταν κάθε δικαιώματος πάνω στην ατομική ιδιοκτησία του πατριάρχη, η οποία και μετά τον θάνατό του μεταβιβάζεται στον πρωτότοκο γιό του, στον νέο πατριάρχη της οικογένειας. Στην πορεία του χρόνου η πατριαρχική οικογένεια μετεξελίσσεται σε διάφορα οικογενειακά σχήματα με κατεύθυνση τις απλούστερες και ολιγαριθμότερες μορφές, μέχρι την σημερινή ‘πυρηνική οικογένεια’, που προσδιορίζονται από την εξέλιξη των μέσων παραγωγής, τον κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας, δηλαδή των σχέσεων εργασίας και τη σχέση των εργαζόμενων και της κοινωνίας γενικά με τα μέσα παραγωγής και με τον παραγόμενο κοινωνικό πλούτο.
Βέβαια η εξέλιξη του καπιταλισμού ξεθώριασε τη γραφική φιγούρα του πατέρα/πατριάρχη, κατόχου ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής, για να καταλήξει στην θολή πια φιγούρα του φεουδάρχη, μέχρι και αυτή του επώνυμου ή ανώνυμου, ατομικού ή συλλογικού κεφαλαιοκράτη εργοδότη, του ‘αφεντικού’ που δεν ανήκει απαραίτητα στον ανδρικό πληθυσμό αλλά και σε μια όλο και διευρυνόμενη αναλογία γυναικών επιχειρηματιών. Όμως, στις συνθήκες του αστικού αλλά και του κρατικού πατερναλιστικού καπιταλισμού, τόσο σε τοπική όσο και σε κρατική και σε παγκόσμια κλίμακα, η πατριαρχία συνεχίζει να υπάρχει με την έννοια πως ελάχιστοι κατέχουν αποκλειστικά τα μέσα παραγωγής σε αντίθεση με την πλειονότητα των κοινωνιών που είναι αποξενωμένη από τα μέσα παραγωγής και από τα προϊόντα τους.
Κρίσιμο σημείο γι’ αυτή τη σχέση αποτέλεσε το πέρασμα από την φεουδαρχία των μεγαλογαιοκτημόνων κατά την οποία η βάση παραγωγής ήταν η γη και η εργασία των δουλοπαροίκων για λογαριασμό των μεγαλοϊδιοκτητών, στη φάση του καπιταλισμού κατά την οποία βάση παραγωγής γίνονται οι μηχανές και η εργασία των απελεύθερων δουλοπαροίκων που μετακινούνται στα αστικά κέντρα ως ‘ελεύθεροι εργάτες’, έτοιμοι να πουλήσουν την εργασία τους για να επιβιώσουν. Αυτή η διαδικασία συγκέντρωσε κατά εκατοντάδες ή και χιλιάδες τους εργάτες στους χώρους μαζικής παραγωγής εμπορευμάτων, αποκλειστικά για την αγορά, γεγονός που οδήγησε στη σταδιακή διαμόρφωση της εργατικής ταξικής συνείδησης η οποία συχνά κατάληγε σε διεκδικήσεις, απεργίες, καταλήψεις εργοστασίων, σκληρούς αγώνες και κοινωνικές επαναστάσεις. Κι’ όχι απλά και μόνο, ως συνδικαλιστικό κίνημα, για την βελτίωση των όρων εργασίας και την αύξηση του ημερομίσθιου, αλλά και ως ενωμένο και ενιαίο λαϊκό /κοινωνικό κίνημα με στρατηγικό στόχο, την αντικατάσταση του απάνθρωπου και καταστροφικού καπιταλισμού με ένα άλλο σύστημα της κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης που θα στηρίζεται στην αρχή της κοινοκτημοσύνης σε συνδυασμό με την ενιαία αμεσοδημοκρατική οικονομική αυτοδιαχείριση και θα καταλήγει στην αναλογική κοινωνική ισότητα, όπου ‘όλοι θα προσφέρουν ανάλογα με τις δυνατότητες τους και θα απολαμβάνουν ανάλογα με τις ανάγκες τους’.
Κάποιοι από άγνοια ορίζουν τον σύγχρονο μανιακό καπιταλισμό ως ‘φεμινιστική μητριαρχία’ και κάποιοι άλλοι από σκοπιμότητα παρουσιάζουν την ‘πατριαρχία’ ως αντίδραση των ανδρών ενάντια στην ‘μητριαρχία’ που τάχα ασκείται από τις γυναίκες που τις θεωρούν κατώτερα όντα. Αυτή η αντίληψη, περί κατωτερότητας των γυναικών και ανωτερότητας των ανδρών καλλιεργείται εδώ και χιλιάδες χρόνια μεθοδικά και σκόπιμα από όλες τις θρησκείες, καθώς επίσης και από όλες τις εξουσιαστικές ιδεολογίες και τους εκάστοτε νομοθέτες που κολάκευαν και θεοποιούσαν την ανδρική φιγούρα, επειδή ‘ο άνδρας πολεμούσε και έφερνε ψωμί στην οικογένεια’, υποτιμώντας έτσι την γυναίκα που ‘έφερνε στη ζωή μόνο παιδιά/στρατιώτες και βόλτα το νοικοκυριό’. Αυτή η αντίδραση της εκάστοτε πατριαρχικής/καπιταλιστικής εξουσίας, προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, με την γρήγορη ανάπτυξη του καπιταλισμού, την κοινωνική δράση των γυναικών με την ενεργό συμμετοχή τους στους κοινούς συνδικαλιστικούς και κοινωνικούς αγώνες των εργαζόμενων ανδρών ενάντια στο κεφάλαιο, ως κοινωνική σχέση εξουσίας των λίγων πάνω στους πολλούς, προσθέτοντας στο λαϊκό κίνημα αιτήματα για την ισότιμη νομική και δικαιακή αναγνώριση των γυναικών, με πρώτο και κύριο αίτημα την μισθολογική ισότητα των φύλλων και το δικαίωμα της ψήφου. Βέβαια πολλοί άνδρες, κατά κανόνα των χαμηλότερων εισοδηματικών στρωμάτων, όντες ανίκανοι, λόγω έλλειψης μόρφωσης και παιδείας να καλλιεργήσουν την ομόνοια, την ενότητα και την ισότητα μέσα στην οικογένειά τους, έκρυβαν αυτή τους την ανικανότητα πίσω από έναν κακέκτυπο ρόλο ‘αρχηγού και δυνάστη’ της οικογένειας και έριχναν τις ευθύνες για την φτώχεια και την κοινωνική μιζέρια τους στη γυναίκα τους και στα παιδιά τους και όχι στο καπιταλιστικό σύστημα, πράγμα που οδηγούσε σε έναν ρατσιστικό και κάλπικο ανδρισμό σε βάρος των γυναικών, με αντίστοιχη και συχνά βίαιη συμπεριφορά, που δεν ήταν παρά ο αντικατοπτρισμός της συμπεριφοράς κάθε εξουσιαστή σε βάρος των εξουσιαζομένων του. Αυτή όμως η νοσηρότητα συμπεριφοράς δεν σχετίζεται κατά κανένα τρόπο με την ανθρώπινη φύση και την φύση του άνδρα, όπως κάποιοι/κάποιες ισχυρίζονται, αλλά με την νοσηρή φύση του κοινωνικού συστήματος του καπιταλισμού που εκμεταλλεύεται το ίδιο σκληρά την εργαζόμενη γυναίκα με τον εργαζόμενο άνδρα με αποκλειστικό σκοπό την μεγιστοποίηση του κέρδους του, οπότε το πρόβλημα είναι κοινωνικό, πολιτικό, δηλαδή συστημικό και όχι φυσικό, δηλαδή φύλου. Αυτό άλλωστε γίνεται φανερό και από το γεγονός πως καθ’ όλη την διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας η συντριπτικά μεγάλη πλειοψηφία των ανδρών ζει δημιουργικά και ευτυχισμένα με τις γυναίκες σε οικογενειακό, εργασιακό και κοινωνικό επίπεδο.
Οι καπιταλιστές, είτε είναι άνδρες είτε γυναίκες δεν διακρίνουν τους εργαζόμενους σε άνδρες και γυναίκες αλλά σε εργαζόμενους που παράγουν δια της υπερεργασίας υπερπροϊόν, που στην αγορά μετατρέπεται σε υπεραξία και καταλήγει σε ατομικά/ιδιωτικά κέρδη και υπερκέρδη. Το γεγονός πως το κεφάλαιο διαφοροποιεί την εργατική αμοιβή τους σε βάρος των γυναικών δεν συμβαίνει γιατί οι γυναίκες αποδίδουν λιγότερο στην ίδια εργασία από τους άνδρες, αλλά για να διαιρεί τεχνητά τους εργαζόμενους και να δημιουργεί τριβές και εντάσεις μεταξύ των φύλων, καλλιεργώντας μάλιστα αυτές τις τριβές με σχετικές αναφορές στον μισογυνισμό των θρησκειών, αλλά και σε αντίστοιχες ρατσιστικές ιδεολογικές και ψευδοεπιστημονικές θεωρίες. Διάψευση όλων αυτών των χυδαίων ρατσιστικών θέσεων αποτελεί το γεγονός πως το ενιαίο λαϊκό/κοινωνικό κίνημα, άνδρες και γυναίκες δίπλα-δίπλα, ως Όλον, αγωνίζεται σταθερά για την προς τα πάνω εξίσωση των αμοιβών για ίση εργασία και για έναν καλύτερο κόσμο γι’ αυτούς και τα παιδιά τους. Μόνο που αυτό προϋποθέτει το πέρασμα της νομοθετικής λειτουργίας από τα ‘μισθοφορικά αστικά νομοθετικά σώματα’ του κεφαλαίου στην ίδια την εργαζόμενη κοινωνία, πράγμα που φαίνεται να αγνοούν, ή να παρακάμπτουν επιδεικτικά, προφανώς με το αζημίωτο, οι εξουσιαστές ινστρούχτορες της διάσπασης του λαϊκού/κοινωνικού κινήματος και οι θεωρητικοί του λεγόμενου ‘φεμινιστικού κινήματος’, γεγονός που δίνει ανάσες στο κεφάλαιο.
Όταν, όμως, η απάνθρωπη και καταστροφική μανία για γρήγορο και ανεξέλεγκτο κέρδος οδήγησε το κεφάλαιο σε ρυθμούς αναπαραγωγής μεγαλύτερους από τους ρυθμούς αναπαραγωγής ανδρικού εργατικού δυναμικού, τότε αναγκάστηκε να αναβαθμίσει κάπως την θέση της γυναίκας, να καλέσει από την εργασιακή εφεδρεία τον γυναικείο πληθυσμό και να ανοίξει τις πόρτες των εργοστασίων και για τις γυναίκες, τότε το λαϊκό κίνημα δυνάμωσε γιατί έφερε και ένωσε άνδρες και γυναίκες στους κοινούς τόπους εργασίας και συνεπώς και στους κοινούς αγώνες και στο κοινό στρατηγικό αίτημα για έναν καλύτερο κόσμο. Έτσι μπήκαν στην ημερήσια διάταξη των εργατικών και κοινωνικών αγώνων αιτήματα για τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα των γυναικών. Ως πρώτη και σημαντική στη διεθνή Ιστορία αναφέρεται η συνέλευση που έγινε στο Σένεκα Φολς της Νέας Υόρκης, τον Ιούλιο του 1848, όταν στην Ευρώπη κλονίζονταν οι μοναρχίες και φούντωναν οι αγώνες για κοινωνική δημοκρατία, όπου συγκεντρώθηκαν κάμποσες εκατοντάδες Αμερικανίδες εργαζόμενες και πολλοί άνδρες εργάτες για να απαιτήσουν την αλλαγή της ισχύουσας νομοθεσίας της ανισότητας μεταξύ των φύλλων και την θέσπιση ίσων δικαιωμάτων αφού ως άνθρωποι «οι άνδρες και οι γυναίκες γεννιούνται ίσοι».
Όσο το λαϊκό/κοινωνικό κίνημα δυνάμωνε, μεγάλωνε και ωρίμαζε, τόσο εξελίσσονταν σε πραγματική απειλή για το καπιταλιστικό σύστημα, γεγονός που ανάγκασε το κεφάλαιο να αναζητήσει τρόπους και μέσα να περιορίσει την επαναστατική του ορμή, να το διασπάσει και να το καθυποτάξει στα δικά του σχέδια. Η μέθοδος είναι ήδη, από την ρωμαιοκρατία, γνωστή ως αρχή του ‘διαίρει και βασίλευε’. Η επιλογή του κεφαλαίου ήταν να διασπάσει την ενότητα του λαϊκού κινήματος με την προώθηση της αντίληψης πως ‘προοδευτικό’ είναι οι γυναίκες να αγωνίζονται για την απελευθέρωσή τους από την ‘ανδρική καταπίεση’ και όχι από τους εργοδότες/καπιταλιστές και από το κεφάλαιο. Αυτή η αντίληψη, περί ανεξάρτητου γυναικείου ‘κινήματος’ έφερε την πρώτη μεγάλη διάσπαση του ενιαίου λαϊκού κινήματος, έγινε αστική πολιτική προβολής και παντοειδούς υποστήριξης του σχετικά πρόσφατα αποκληθέντος ‘φεμινιστικού κινήματος’, που στρέφει τις γυναίκες ενάντια στους άνδρες γενικά και ειδικότερα ενάντια στους πατέρες, γιούς, συζύγους, αδελφούς και συναδέλφους και όχι ενάντια στην όποια εργοδοσία, στο κεφάλαιο και στο ταξικό τους κράτος. Έτσι στήνεται σκόπιμα, υπό την καθοδήγηση κομμάτων και παρασιτικών εικονικών συλλογικοτήτων, μια διελκυστίνδα μίσους, με γυναίκες από τη μια μεριά και άνδρες από την άλλη, γεγονός που αποδυναμώνει το λαϊκό/κοινωνικό κίνημα, πράγμα που εξυπηρετεί το κεφάλαιο. Βέβαια, παρά τον μεγάλο τεχνητό θόρυβο γύρω από αυτό το ζήτημα, αυτή η πολιτική δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα γιατί ελάχιστες γυναίκες έπεσαν στην παγίδα που τους έστησε το κεφάλαιο και έμειναν πιστές στα κοινά συμφέροντα της οικογένειάς τους, της χώρας τους και του ενιαίου κοινωνικού κινήματος που αγωνίζεται να γκρεμίσει τα συρματοπλέγματα διαίρεσής τους που στήνει το κεφάλαιο.
Στη χειρότερη μορφή αυτής της τεχνητής αντιπαλότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών έρχονται αντιμέτωπες μανάδες με πατεράδες, γεγονός που καταστρέφει τις ζωές χιλιάδων παιδιών σε μια περιττή σύγκρουση που παίρνει την μορφή του μίσους μεταξύ γονιών, που ενώ έχουν δικαίωμα να αναζητήσουν αλλού την ευτυχία τους, αλλά δεν έχουν κανένα δικαίωμα αυτή η αναζήτηση να προκαλέσει την δυστυχία των παιδιών τους, αφού η εμπειρία, η λογική και οι σχετικές με την ομαλή ψυχοσωματική εξέλιξη των παιδιών επιστήμες προϋποθέτουν την γόνιμη συνεργασία και των δυό γονιών για το καλό των παιδιών τους. Είναι η άγνοια, η ανασφάλεια και οι σαθρές κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν σε κοινωνίες όπου το κεφάλαιο απαξιώνει τη ζωή και τον άνθρωπο για την μεγιστοποίηση του κέρδους που οδηγούν τους νέους σε σαθρές σχέσεις και οικογένειες που καταρρέουν με τις πρώτες δυσκολίες. Η διαρκής οικονομική κρίση και η πανδημία που μεσολάβησε δοκίμασαν και συνεχίζουν να δοκιμάζουν τις περισσότερες αδύναμες καινούργιες οικογένειες με αποτέλεσμα να χαθεί η αγάπη, η εμπιστοσύνη και ο αμοιβαίος σεβασμός μεταξύ του ζευγαριού και στη θέση τους μπαίνει ο πανικός και η τάση απόσεισης δια της εκατέρωθεν εξατομίκευσης των κοινών ευθυνών που παίρνουν την μορφή λεκτικών συγκρούσεων και αλληλοκατηγοριών με κατάληξη την ρήξη της σχέσης και την διάλυση της οικογένειας.
Είναι, κυρίως όμως, οι μονόπλευροι, ατελείς, αντιφατικοί και αναποτελεσματικοί νόμοι που στήνονται ερήμην της κοινωνίας, των συμπερασμάτων των σχετικών επιστημών και των δικαιωμάτων των παιδιών που επιτρέπουν την καταδολίευση του συμφέροντος των παιδιών για να κερδοσκοπούν παρασιτικά επαγγέλματα και μαφίες που στήνονται γύρω από αυτήν την κερδοφόρα ‘επιχείρηση διαζύγιο για διατροφή’. Είναι αυτή η προχειρότητα και αμέλεια σε βαθμό δόλου που επιτρέπει στην αγυρτεία και στα διάφορα επαγγελματικά κοράκια να γδέρνουν κυριολεκτικά τους ανήμπορους και αφελείς που δείχνει πως η Πολιτεία απουσιάζει από ένα από τα σημαντικότερα καθήκοντά της που είναι η προστασία των παιδιών, δηλαδή η προστασία του μέλλοντος της ίδιας της Πολιτείας. Νόμοι που αρκούνται μόνο σε αναπόδεικτους ισχυρισμούς της μιας πλευράς, στιγματίζουν και καταστρέφουν την άλλη και αφήνουν περιθώρια αυθαίρετης δικαστικής κρίσης και για μη δίκαιες δίκες, αφού κανένας δεν ελέγχει τους δικαστές. Νόμοι που λειτουργούν, για ανεύθυνες, μίσανδρες και εκδικητικές ‘φεμινίστριες’, για μαφίες ακριβοπληρωμένων ‘ειδικών συμβούλων’ και πλανημένες μανάδες, ως κίνητρο διατροφομανίας εκθέτοντας τα παιδιά σε περιπέτειες και σε άγονες αντιπαραθέσεις των γονιών. Πρόκειται για μια κατάσταση που είναι κατασκευασμένη και στις μέρες μας παραπλανά τις κοινωνίες, αφενός μεν, υπερδιογκόνωντας τις γυναικοκτονίες, οι οποίες προφανώς είναι απαράδεκτες και καταδικαστέες και δαιμονοποιώντας, αφετέρου δε, ως ‘κακοποιητές’ όλους τους άνδρες/πατεράδες, οι περισσότεροι των οποίων είναι αθώοι και μερικοί από αυτούς δεν αντέχουν το στίγμα και αυτοκτονούν. Αντίθετα λίγοι γνωρίζουν και σχεδόν κανένας δεν μιλά, αλλά και τότε χαμηλόφωνα, για τις στατιστικές που δείχνουν ότι οι 95% των πολλαπλάσιων στραγγαλισμών και δολοφονιών ανδρών/συζύγων και μικρών παιδιών γίνονται από συζύγους και μανάδες τους, οι 4% από τους εραστές τους και το 1% από τρίτους, αλλά όχι από πατέρες. Με τις κραυγές από τη μια και τις σιωπές από την άλλη το κεφάλαιο κατάφερε να μετατοπίσει τον κοινωνικό αγώνα από την κύρια μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας κοινωνική αντίθεση σε μια, από τις πολλές, νόθα, τεχνητή αντίθεση που παραλύει και αποσυνθέτει την ίδια την κοινωνία.
Όπου εισχωρεί ο ατομισμός, η φιλαργυρία, ο αρρωστημένος εγωισμός, η ανευθυνότητα και η κομματική σκοπιμότητα εκεί τελειώνει η τρυφερότητα, η φιλαλληλία και η αγάπη και εκκολάπτεται ένας υφέρπων φεμινιστικά ιδεολογικοποιημένος φασισμός της καθημερινότητας που υπονομεύει τα θεμέλια της οικογένειας και της κοινωνίας. Το αντίδοτο σε αυτήν την συστημική νοσηρότητα είναι ένα ανοιχτός δημόσιος διάλογος μεταξύ ανδρών και γυναικών που θα καταλήγει στην πραγματική αιτία της διάσπασής τους και στους όρους της συμπόρευσης και του κοινού αγώνα ενάντια στις δυνάμεις που τους θέλουν στα κάγκελα, κατάσταση που αντικειμενικά τις/τους καθιστά αυτόχειρες και συνεργάτες του απάνθρωπου και καταστροφικού κεφαλαίου.
Είναι, λοιπόν, η απουσία της Πολιτείας που καλύπτεται από την ανωριμότητα κάποιων να είναι μητέρες ή πατέρες, λέξεις ιερές, που όμως κάποιους ενοχλούν και προσπαθούν να τις αντικαταστήσουν με νεοφανείς όρους, όπως ‘γονέας Α’ και ‘γονέας Β, απουσία που δεν φαίνεται να είναι τυχαία αλλά εσκεμμένη, αφύσικη και επικίνδυνη γιατί ευνουχισμένος ή χωρίς φύλλο γονέας, γυναίκα/μάνα ή άνδρας/πατέρας, δεν υπήρξε ποτέ και δεν μπορεί να υπάρξει. Το χειρότερο είναι πως αυτό το κενό της Πολιτείας έρχονται να το καλύψουν εξουσιαστικά πατροναρισμένοι παρακρατικοί θεσμοί με σημαίες ευκαιρίας, οι οποίοι καταβροχθίζουν τεράστιους οικονομικούς πόρους από εθνικά και κοινοτικά ταμεία. Ας τολμήσει κάποιος να ψάξει αυτούς που ως οργανωμένες μαφίες παραγόντων του θεσμού της δικαιοσύνης και ειδικών κατηγοριών ‘επιστημόνων’ που στήνουν έναντι αδράς αμοιβής ψευδή κατηγορητήρια με δεκάδες , ίσως και εκατοντάδες ή και χιλιάδες πανομοιότυπες ψευδείς ‘γνωματεύσεις’, κάποιες από τις οποίες βρίσκονται ήδη στα χέρια της δικαιοσύνης, που στιγματίζουν, κυρίως, σκόπιμα αποξενωμένους πατεράδες με φαστ-τρακ αποφάσεις ανεξέλικτων δικαστών, κατά 85% γυναικών αποτυχημένων δικηγόρων, που, κυριολεκτικά κακοποιούν παντοιοτρόπως την δικαιοσύνη. Δικαστίνες που λειτουργούν υπό φεμινιστική ιδεολογική φόρτιση και υποτιθέμενη αλληλεγγύη γυναίκας προς γυναίκα, είτε υπό την πίεση υποκατάστατων ‘θεσμών’ προστασίας τάχα των γυναικών, εκδίδουν άκριτα, άδικα και ουσιαστικά παράνομες αποφάσεις αποκλειστικής επιμέλειας από τις μανάδες, στιγματίζοντας γενικά και άκριτα τους πατεράδες, κακοποιώντας έτσι τα παιδιά που χρειάζονται και τους δυό γονείς τους για να μεγαλώσουν φυσιολογικά. Νόμοι και δικαστίνες/δικαστές που κρίνουν, δικάζουν και καταδικάζουν με αβάσιμους ισχυρισμούς και αναπόδεικτα ψέματα των μπλεγμένων, στα δίχτυα της μαφίας, μανάδων, για μια διατροφή, δεν έχουν καμιά σχέση με δικαιακό σύστημα προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών, των πατεράδων, της κοινωνίας και σε τελική ανάλυση των ίδιων των μανάδων που αναγκάζονται να πληρώνουν έναν σκασμό χρήματα για ένα καπρίτσιο και λόγω βλακείας. Όσοι κατανοούν το πρόβλημα ας το μελετήσουν για να διαπιστώσουν πως δεν κακοποιούνται μόνο τα δικαιώματα των παιδιών να μεγαλώνουν και με τους δυό γονείς τους, αλλά παραβιάζεται τόσο η ευρωπαϊκή όσο και η λειψή ελληνική νομοθεσία, ακόμα και τα συμπεράσματα των ειδικών επιστημών[3] που αφορούν στα δικαιώματα των παιδιών, στις ανάγκες και στον τρόπο φυσιολογικής σωματικής και πνευματικής ανάπτυξής τους. Κι’ όλα αυτά με τους πολιτικούς, τα κόμματα και τις κυβερνήσεις να μετρούν το ατομικό, κομματικό και ταξικό πολιτικό όφελος που θα έχουν αν αντιστοιχίσουν τον νόμο και τις αποφάσεις των δικαστηρίων με το δικό τους ιδιαίτερο συμφέρον. Είναι προφανές πως κατέστη αναγκαίος, αλλά και αναπόφευκτος ο εκσυγχρονισμός του οικογενειακού δικαίου, κι όχι μόνο, που τρεκλίζει σαν μεθυσμένο ανάμεσα σε στρατιές πνευματικά και σωματικά ακρωτηριασμένων παιδιών. Καμιά Πολιτεία που σέβεται τον εαυτό της δεν εκχωρεί την υποχρέωσή της, να προστατεύει τα μέλη της, σε μαφιόζικους φορείς ευκαιρίας που λυμαίνονται δημόσιο χρήμα και λειτουργούν ως προθάλαμοι συλλογής ψήφων για κόμματα εξουσίας. Μια Πολιτεία που σέβεται τον εαυτό της σέβεται και τιμά τις αρμόδιες επιστήμες και τους λειτουργούς τους για τον κοινωνικά καταλληλότερο τρόπο παραγωγής και αναπαραγωγής φυσιολογικών, ψυχικά ισορροπημένων, δημιουργικών, χρήσιμων και ευτυχισμένων παιδιών και Πολιτών. Δυστυχισμένοι άνθρωποι, ηγέτες και κυβερνήτες οδήγησαν τον κόσμο στο σημερινό σημείο των ακραίων κοινωνικών ανισοτήτων, της πείνας, των επεκτατικών πολέμων, της καταστροφής της γήινης βιόσφαιρας και της καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Μόνο μια δίκαιη δικαιοσύνη, ενωμένη και αυτοδιευθυνόμενη κοινωνία, κοινωνικά προστατευμένη οικογένεια, ευτυχισμένα παιδιά και ευτυχισμένοι Πολίτες θα αλλάξουν προς το καλύτερο αυτόν τον κόσμο.
Όμως οι τεχνητές διασπάσεις της κοινωνίας, που δεν περιορίζονται μόνο μεταξύ ‘μαύρων και λευκών’, ισλαμιστών, εβραίων και χριστιανών, παοκτζήδων και αρειανών, εθνικιστών και διεθνιστών, εξουσιαστών και ‘αναρχικών’, γυναικών και ανδρών, μανάδων και πατεράδων και πολλών, θα έλεγα άπειρων, άλλων νεοφανών και ιδιαίτερα αυστηρά προσωπικών επιλογών/προτιμήσεων ‘συλλογικοτήτων’ που, ευνοημένες σκανδαλώδικα από την εξουσία και τα ΜΜΕ, διεκδικούν από μηδαμινές και θλιβερές εξαιρέσεις να επιβληθούν ως κανόνας/κανονικότητα, δεν διασπούν απλά και μόνο το προοδευτικό κοινωνικό κίνημα. Στην πραγματικότητα αποσυνθέτουν, αντί να προστατέψουν και να ενισχύσουν, ακόμα και τον κοινωνικό ιστό μέχρι και το κοινωνικό κύτταρο, δηλαδή την ίδια την οικογένεια ως τον κορυφαίο ενωτικό δεσμό κάθε σύγχρονης κοινωνίας, κι’ όλα αυτά για να έχει την ησυχία του το κεφάλαιο να καταστρέφει την βιόσφαιρα, οικονομίες, χώρες και πολιτισμούς, ακόμα και το ίδιο το ανθρώπινο είδος, όπως με φυσικούς και ιστορικούς όρους αυτοδιαμορφώθηκε και αγωνίζεται να απελευθερωθεί από ότι και όσα το εμποδίζουν να ευτυχήσει, ως συνείδηση, στολίδι και καμάρι του αναρχοατελεύτητου και μεγαλοπρεπούς Σύμπαντος.
Το κακό θα ήταν λίγο αν στο παιχνίδι του κεφαλαίου δεν έμπαιναν και τα παραδοσιακά προοδευτικά και ‘αριστερά’ κόμματα, που άκριτα και για λίγα ψηφαλάκια αγκάλιασαν την ιδέα των πολλών και αμφιβόλου ουσίας, νοήματος και χρησιμότητας διασπαστικών κινημάτων με συνέπεια την κονιορτοποίηση του ενιαίου λαϊκού/κοινωνικού αντικαπιταλιστικού κινήματος, παίζοντας με αυτό τον τρόπο το παιχνίδι του κεφαλαίου που καταλήγει στο γκριζάρισμα του μέλλοντος της ανθρωπότητας. Κατάργηση όμως της έννοιας και της ουσίας της κοινωνίας ως οντότητας και της προοπτικής για έναν καλύτερο κόσμο σημαίνει αντικειμενικά κατάργηση της ίδιας της κοινωνίας ως οντότητα που προσφέρει και οφείλει να προσφέρει ασφάλεια και προοπτική στα μέλη της. Ο μανιακός καπιταλισμός, με την λεοντή του ‘λαϊκού καπιταλισμού’, αφού αφοριστικά κατάργησε τάχα την πάλη των κοινωνικών τάξεων, προχωράει τελευταία στην κατάργηση και των κοινωνιών αφού, σύμφωνα με την κατά Χάγιεκ νεοκλασική οικονομική θεωρία, κατά Θάτσερ, Ρήγκαν και Πινοσέτ κ.λπ., κ.λπ., νεοφιλελεύθερη πολιτική, κοινωνία δεν υπάρχει. ‘Υπάρχουν μόνο άτομα και συμφέροντα’ και συνεπώς ‘ο θάνατός σου η ζωή μου’, που σημαίνει ζουγκλοποίηση της κοινωνίας όπου ισχύει ο νόμος του ισχυρότερου. Αυτός όμως είναι ο καπιταλισμός είτε ως οικονομία της ‘ελεύθερης’ τάχα αγοράς, είτε ως οικονομία του κράτους και του κεντρικού σχεδιασμού, γνωστός και ως ‘υπαρκτός σοσιαλισμός’, που για να κρατήσουν μακριά τις κοινωνίες από τον ιστορικό τους ρόλο ως υποκείμενα της ιστορίας τους, έχουν αγιοποιήσει την ατομική/κρατική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής με την έννοια του ατομικού ή ‘συλλογικού καπιταλιστή’ απέναντι στην αμεσοδημοκρατική κοινοκτημοσύνη, τη μόνη ικανή και αναγκαία προϋπόθεση για την ειρηνική συμβίωση μεταξύ ατόμων, λαών, εθνών και κρατών.
Κάπως έτσι άνοιξε ο δρόμος για ‘το τέλος της ιστορίας’ και την καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση με κατάληξη την καπιταλιστική βαρβαρότητα που περιγράφεται με την πρόσφατη αποκάλυψη της αντιπροέδρου των Ενωμένων Πολιτειών Αμερικής, που έρχεται να επισημοποιήσει τα σχέδια της αμερικάνικης οικονομικής ολιγαρχίας για την ‘επιτακτική ανάγκη μείωσης του ανθρώπινου πληθυσμού του πλανήτη, για να μπορούν να αναπνεύσουν τα παιδιά τους’, δηλαδή τα παιδιά του 1% του ανθρώπινου πληθυσμού. Το 99% ακούει;
Και ενώ όλα αυτά συμβαίνουν και επιπλέον ερημοποιείται σταδιακά και σε επικίνδυνο, για την ανθρώπινη ζωή, βαθμό ο πλανήτης, κάποιοι, πνευματικά διαταραγμένοι, ετοιμάζονται να ‘βελτιώσουν’ ψηφιακά τον αυθεντικό άνθρωπο της εξέλιξης της γήινης βιόσφαιρας και να εγκατασταθούν οι λίγοι και οι ‘εκλεκτοί’ στο διάστημα, οι δυνάμεις της εργασίας, της επιστήμης και του πολιτισμού αναλώνονται είτε στην αναζήτηση του φύλου των υποτιθέμενων αγγέλων, είτε στην αναζήτηση δικαιωμάτων περιθωριακών κατασκευασμένων τεχνητών, υποτίθεται κοινωνικών, κατηγοριών που λειτουργούν ως διαλύτες των τοπικών κοινωνιών, της ανθρωπότητας και του ανθρώπινου πολιτισμού, είτε περιμένοντας να καταρρεύσει από μόνος του ο απάνθρωπος και καταστροφικός καπιταλισμός. Επειδή όμως δεν βρισκόμαστε ‘στο παρά 5’ , αλλά στο ‘και 5’[4], το ζητούμενο δεν είναι να προλάβουμε την έναρξη της καταστροφή μας ως είδος, αλλά να περισώσουμε ότι και όσα μπορούμε, το ζητούμενο παραμένει και δεν είναι άλλο από την επιστροφή μας στην βασική κοινωνική αντίθεση που δεν είναι άλλη από την αντίθεση μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας για τη λύση της οποίας αποτελεί ζωτική ανάγκη η επανασυγκρότηση και η ενότητα των δυνάμεων της εργασίας, της επιστήμης και του πολιτισμού σε ένα ενιαίο σύγχρονο υποκείμενο της ιστορίας που θα πάρει τη ζωή του και το μέλλον του στα χέρια του. Μόνο εμείς οι εργαζόμενοι, γυναίκες και άνδρες, ενωμένοι ως ενιαίο Όλον μπορούμε.
Αν και οι μέχρι τώρα κοινωνικές επαναστάσεις, έμειναν ανολοκλήρωτες, οι αγώνες των δυνάμεων της εργασίας, της επιστήμης και του πολιτισμού δημιούργησαν εντούτοις τις αναγκαίες πνευματικές, επιστημονικές, πολιτιστικές και υλικοτεχνικές προϋποθέσεις για την πλήρη κοινωνική απελευθέρωση των ανθρώπων και για την θεμελίωση του πολιτισμού της αναλογικής κοινωνικής ισότητας, φτάνει να εγκαταλείψουμε τους σκοταδιστικούς μύθους και τις εξουσιαστικές ιδεολογίες του 19ου και του 20ου αιώνα και να δούμε ενωμένοι ως Εμείς ως ένα και ενιαίο Όλον και όχι ως νοσηρά, ατομιστικά, εγωιστικά Εγώ, τον κόσμο και το μέλλον μας από την σκοπιά των συμφερόντων των παιδιών μας, των επόμενων γενεών, δηλαδή, των αναγκών και των δυνατοτήτων του 21ου αιώνα.
[1] Philip Kindred Dick (1928 – 1982). Αμερικανός συγγραφέας.
[2] Βλέπε σχετικά, Γκρέϊντερ Ουίλιαμ, Ο μανιακός καπιταλισμός. Ο καπιταλισμός που καταβροχθίζει τα παιδιά του, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, Αθήνα 1999.
[3] «Η στάση της ελληνικής κοινωνίας στο ζήτημα της ανατροφής των παιδιών μετά το διαζύγιο ή τον χωρισμό είναι εντυπωσιακά οπισθοδρομική σε σχέση με αυτή των υπόλοιπων προοδευμένων κρατών. Η αντίληψη ότι το παιδί μετά τον χωρισμό παραμένει κυρίως ή αποκλειστικώς υπό την επιμέλεια ενός γονέα είναι βαθιά ριζωμένη σε όλα τα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας, από τα πιο συντηρητικά έως τα υποτιθέμενα πιο προοδευτικά, συμπεριλαμβανομένων ειδικών ψυχικής υγείας, νομικών και δικαστών. Η διεθνής ερευνητική παραδοχή, καρπός πολυάριθμων μελετών πολλών ειδικοτήτων, ότι η συνεχόμενη, άμεση, ενεργή εμπλοκή και των δύο γονέων στις ζωές των παιδιών τους είναι καίριας σημασίας για την ευημερία τους, παραμένει στην Ελλάδα εντυπωσιακά ξένη. Το βιβλίο συγκεντρώνει μελέτες Ελλήνων και διεθνών ειδικών από διαφορετικές επιστήμες, οι οποίοι εξηγούν με βάση τα πορίσματα της σύγχρονης εμπειρικής έρευνας ότι η εξίσου ανατροφή είναι το μόνο μοντέλο που προσφέρει τη μέγιστη δυνατή ευημερία σε παιδιά και γονείς μετά τον χωρισμό ή το διαζύγιο και ικανοποιεί αιτήματα για κοινωνική δικαιοσύνη σχετικά με την προστασία του δικαιώματος του παιδιού στην ισότητα, καθώς εδραιώνει το δικαίωμα του παιδιού να ανατρέφεται εξίσου και από τους δύο γονείς και να διατηρεί την αρχική του σχέση και με τους δύο. Το βιβλίο στόχο έχει να αποτελέσει έναν οδηγό για τους γονείς αλλά και για τους ειδικούς της παιδικής προστασίας, δικηγόρους, δικαστές, ψυχολόγους, ψυχίατρους, παιδίατρους, κοινωνικούς λειτουργούς και παιδαγωγούς». Από το εξώφυλλο του Συλλογικού τόμου: Από Κοινού και Εξίσου. Η κοινή ανατροφή των παιδιών μετά το διαζύγιο. Γιώργος Καραμανώλης και Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος, (Επιμέλεια), GUTENBERG, Αθήνα 2022.
[4] «Αμερικανική ομάδα επιστημόνων, προσομοίωσε με τον πιο ρεαλιστικό τρόπο έναν πυρηνικό πόλεμο, χρησιμοποιώντας μόνο μη ταξινομημένα δεδομένα και κατέληξε στο συμπέρασμα που όλοι λίγο πολύ γνωρίζουν. Από τα άμεσα πλήγματα στις μεγαλουπόλεις θα εξοντωθούν πάνω από δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι, αλλά από την πείνα που θα ακολουθήσει θα πεθάνουν ακόμα πέντε δισ. και όσοι επιβιώσουν θα αντιμετωπίσουν έναν πολύχρονο πυρηνικό χειμώνα. Μάλλον, αυτοί που θα σκοτωθούν από την αρχή θα είναι και οι πιο τυχεροί», Η αληθινή προσομοίωση ενός πυρηνικού πολέμου: 2 δισ. νεκροί από τα άμεσα πλήγματα και 5 δισ. από την πείνα. Ο πυρηνικός «χειμώνας» θα εξολοθρεύσει ότι απέμεινε, https://www.defencenet.gr/asfaleia/diethnis-asfaleia/i-alithini-prosomoiosi-enos-pyrinikou-polemou-2-dis-nekroi-apo-ta-amesa-pligmata-kai-5-dis-apo-tin-peina-vinteo/,
