«Οι δρόμοι της ζωής και του θανάτου είναι μπερδεμένοι και σκοτεινοί», έλεγε ο Γιώργος Σεφέρης. «Γι’ αυτό χρειαζόμαστε ολόκληρη την προσήλωσή μας. Εδώ έγκειται το πρόβλημα της παράδοσης». Ένα πρόβλημα που δεν οφείλεται τόσο στις “φωτοσκιάσεις” του λαβύρινθου της ζωής και του θανάτου, οι οποίες επηρεάζουν την εύχαρι ή θρηνώδη ελληνική παράδοση, όσο στις διαφοροποιήσεις τις οποίες υφίσταται η πολιτιστική μας ταυτότητα σε κάθε ιστορική περίοδο της ζωής μας.
Ο ελληνικός λαός, δηλαδή –ένας από τους κατεξοχήν ιστορικούς λαούς– διατήρησε μεν τον ελληνικό χαρακτήρα και την εθνική ταυτότητα στην λαϊκή του παράδοση, αλλά με διαφοροποιημένα τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά της ανά ιστορικές περιόδους (παγανιστική-ειδωλολατρική στην αρχαιότητα, ορθόδοξη βυζαντινή στο Μεσαίωνα, ανθρωπιστική στην Αναγέννηση-Διαφωτισμός, σύγχρονη νεοελληνική μετά την Ελληνική Επανάσταση).
Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που η πολύπλευρη και ενιαία παράδοσή μας εμφανίζεται ενίοτε αντιφατική, στην προσπάθειά της να εξισορροπήσει και να εναρμονίσει στοιχεία διαφορετικών εποχών με πολιτισμικές αναφορές, οι οποίες αντιτίθεντο η μία την άλλη και καταγράφηκαν με βάση την νεοελληνική ιδεολογία και ερμηνευτική. Ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι από την αυγή της ιστορίας τους οι Έλληνες ίδρυσαν αποικίες και παροικίες σε όλο τον μεσογειακό χώρο, υπακούοντας στην επεκτατική στρατηγική των εκάστοτε πολιτικών σχηματισμών που τους κυβερνούσαν.
Αυτό το γεγονός, όπως και το ότι η Ελλάδα δεν ήταν ποτέ απομονωμένη αλλά ανοιχτή σε όλα τα ρεύματα, την μετέτρεψαν σταδιακά σε “σταυροδρόμι των λαών” που ένωνε την Ανατολή με τη Δύση και είχε σαν αποτέλεσμα να δέχεται η ελληνική παράδοση άλλοτε πρόσκαιρους κι άλλοτε μόνιμους επηρεασμούς στο διάβα της ιστορικής συνέχειας του έθνους. Μιας συνέχειας που ευδοκίμησε χάρη και στην ελληνική παράδοση, αφού αυτή συνδέει τις γενιές των Ελλήνων μεταξύ τους με τα ήθη και έθιμα, τη θρησκεία και την ελληνική γλώσσα.
Φωνές ολιγοπιστίας
Με άλλα λόγια οι συνεκτικοί κρίκοι του Ελληνισμού (το όμαιμον, το ομόγλωσσον, το ομόθρησκον και τα ομότροπα ήθη) όπως τους κατέγραψε ιστορικά ο “πατέρας” της ελληνικής ιστορίας Ηρόδοτος, δεν έπαψαν ποτέ να είναι ενεργοί, να υπάρχουν χάρη στη λαϊκή μας παράδοση. Στην παράδοση που συνδέει το συλλογικό παρελθόν με το παρόν και το μέλλον μας και αποτελεί την πηγή, από την οποία αναβλύζει εδώ και αιώνες η πνευματική και κοινωνική ζωή μας, όσο κι αν «συνταραζόμαστε –δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα– από διαδοχικές κρίσεις, φόβους και χαλασμούς, που δεν αφήνουν τον νου μας να ηρεμήσει».
Και δεν τον αφήνουν να ηρεμήσει οι κακόηχες φωνές και επιρροές που θέλουν να μας ξεστρατίσουν απ’ την εθνική μας παράδοση, γιατί τη θεωρούν παρωχημένη ή άχρηστη για τις σημερινές μας ανάγκες. Και, ως τέτοια, κρίνουν ότι πρέπει να εξοβελιστεί. Φευ! Είναι οι διαχρονικές φωνές της ολιγοπιστίας στο ελληνικό θαύμα. Οι φωνές της ηττοπάθειας, του πανικού, της απελπισίας για την αξία του Έλληνα ως ανθρώπου, ως απογόνου ενδόξων προγόνων και ως συνεχιστή της λαμπρής ιστορίας και της αειφόρου λαϊκής του παράδοσης.
Είναι οι φωνές που, με το πρόσχημα αυτό, επιδιώκουν να κατακερματίσουν την ψυχή του και στην περίπτωση του Ελληνισμού, να κάμψουν τις αντιστάσεις του απέναντι στους επιβουλείς του.
Ως εκ τούτου, όσοι εκφράζουν τις αντιλήψεις αυτές εκπροσωπούν τους Έλληνες της απαξιωμένης Ελλάδας, της μίζερης και δουλουπρεπούς, της Ελλάδας της υποταγής και της υποτέλειας, η οποία αφήνεται οικειοθελώς στη μοίρα της. Αφήνεται να ποδηγετείται από εκείνους που κάνουν ό,τι μπορούν για να θαμπώσουν τη διαχρονική παρουσία της και να σβήσουν απ’ το κορμί της τα σημάδια καταγωγής της.
Το αφήγημα του “ανήκειν”
Ξεχνούν, προφανώς, όλοι αυτοί ότι ο περί Ελλάδας λόγος δεν σταμάτησε ποτέ να είναι επίκαιρος όχι μόνο λόγω της λαμπρής ιστορίας της που κάνει τον κάθε Έλληνα να ονειρεύεται… “μαξιμαλιστικά” το άλλοτε και αλλού των εθνικών μας καταβολών και των αλησμόνητων πατρίδων, αλλά και λόγω του ότι διατηρεί ζωντανό το αφήγημα του “ανήκειν”. Κι αυτό δεν είναι “μαξιμαλιστικό”, κοινώς μεγαλοϊδεατικό, αλλά δικαιωματικό αφήγημα των Ελλήνων. Των Ελλήνων που δίδαξαν στον κόσμο πως «ό,τι έχει αξία για τον άνθρωπο είναι αυτό που μοιράζεται με τους άλλους ανθρώπους».
Των Ελλήνων που χάρισαν στους λαούς τις αξίες, με πρώτες αυτές της αρετής, της ελευθερίας, του ήθους, της φιλίας και της φιλοπατρίας. Των Ελλήνων που ανέδειξαν το κάλλος, το μέτρο και τη δημοκρατία, ενώ «συνταίριαξαν μοναδικά την Ελευθερία με τον Νόμο, την Αγάπη με τη Θρησκεία, την Ομορφιά με την Καλοσύνη και το Υποκείμενο με το Αντικείμενο» με στόχο την τελειότητα.
Την τελειότητα που εγκιβωτίζεται στο αφήγημα της κοινής καταγωγής και της αειφόρου παράδοσης των Ελλήνων. Το αφήγημα της πολιτιστικής συνέχειας του Ελληνισμού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Το αφήγημα της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς μας. Αυτό το αφήγημα του “ανήκειν” καλούμαστε να υπερασπιστούμε σήμερα εμείς οι Έλληνες εν μέσω κινδύνων που μας απειλούν.
Θύμα εξαπάτησης
Και θα το υπερασπιστούμε με το να μην επιτρέψουμε την μετατροπή μας σε μάζα ηθικά και εθνικά απαίδευτη, καθώς τα σημάδια προειδοποιούν ότι η κατάσταση με τον κοινωνικό και πολιτικό αναλφαβητισμό ολοένα επιδεινώνεται. Και όσο επιδεινώνεται, διαιωνίζεται η πολιτική ανωριμότητα του λαού μας, με αποτέλεσμα να γίνεται έρμαιο των δημαγωγών πολιτικών και να αδυνατεί να κρίνει ορθολογικά αυτούς που θα τον κυβερνήσουν.
