Ενώ η ΕΚΤ παρενέβη όταν πήραν την ανιούσα οι αποδόσεις της Ιταλίας και πέτυχε την υποχώρησή τους με την υπόσχεσή της για ένα νέο εργαλείο, τώρα με την υποχώρηση του ευρώ, τον πληθωρισμό στα ύψη και τις πιέσεις για αυξήσεις επιτοκίων, το μόνο που έλειπε ήταν να πέσει η κυβέρνηση Ντράγκι. Ισως η Ιταλία οδηγεί την Ευρωζώνη στη μεγαλύτερη κρίση της.

Και ενώ οι επενδυτές στοιχηματίζουν στην περαιτέρω άνοδο των επιτοκίων στις ΗΠΑ, το ευρώ διολίσθησε στην ένα προς ένα ισοτιμία προς το δολάριο για πρώτη φορά από το 2022. Οπως επισημαίνει ο Τσαρλς Γκούντχαρτ, πρώην στέλεχος της τράπεζας της Αγγλίας που είχε προειδοποιήσει για τους κινδύνους του ευρώ πριν από τη γέννησή του το 1999, «η κατάσταση για την ΕΚΤ είναι σήμερα πιο δύσκολη από οποτεδήποτε άλλοτε». Στην πραγματικότητα η τράπεζα αντιμετωπίζει μια κρίση μεγαλύτερη από την πρώτη υποτίμηση του ευρώ, την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, την κρίση χρέους της Ελλάδας και τον πανικό γύρω από το κόστος δανεισμού της Ιταλίας στην αρχή της πανδημίας το 2020. Υπάρχουν τρία πιθανά σενάρια που τους επόμενους μήνες και τα επόμενα χρόνια μπορούν να αναγκάσουν τις κυβερνήσεις της Ε.Ε. να αντιμετωπίσουν τελικά το «ιταλικό πρόβλημα».

«Η κατάσταση για την ΕΚΤ είναι σήμερα πιο δύσκολη από οποτεδήποτε άλλοτε», επισημαίνει ο Τσαρλς Γκούντχαρτ, πρώην στέλεχος της τράπεζας της Αγγλίας.

Η Λαγκάρντ έπεισε τους συνεργάτες της να υποστηρίξουν μια προσέγγιση με δύο σκέλη όταν προήδρευσε έκτακτης συνεδρίασης από το υπόγειο ενός ξενοδοχείου στο Λονδίνο. Πρώτον, ότι η ΕΚΤ θα επανεπενδύσει με ευελιξία τα κέρδη από τα ομόλογα του έκτακτου προγράμματος κατά της πανδημίας και, δεύτερον, ότι μετά θα παρουσιάσει ένα πανίσχυρο εργαλείο, ίσως παράλληλα με την ανακοίνωση της πρώτης αύξησης επιτοκίων έπειτα από μία δεκαετία, στις 21 Ιουλίου. Αν, όμως, οι αντιρρήσεις που έχει ήδη εκφράσει ο πρόεδρος της Bundesbank, Χοακίμ Νάγκελ, πάρουν τη μορφή νομικής προσφυγής, τότε η ΕΚΤ θα περιορίσει τις φιλοδοξίες της. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις οικονομικών αναλυτών, αν οι γνωστοί «ιέρακες», δηλαδή ο Νάγκελ, εμποδίσουν την ΕΚΤ να παρουσιάσει ένα αξιόπιστο και απεριόριστο εργαλείο κατά του «κατακερματισμού» της Ευρωζώνης, τότε οδηγούμεθα στην ύφεση και την επικίνδυνη διεύρυνση των spreads. Οι Τζέιμι Ρας, Μαέβα Κουζέν και Ντέιβιντ Πάουελ της Bloomberg Economics πιθανολογούν «μια τόσο μεγάλη εκτόξευση των spreads, που θα καταστήσει αναγκαία μια πολιτική παρέμβαση».

Στο μεταξύ, η ΕΚΤ δεν έχει καν αρχίσει να αυξάνει τα επιτόκια, σε αντίθεση με τη Federal Reserve και άλλες κεντρικές τράπεζες. Υποστηρίζει πως στην Ευρωζώνη ο πληθωρισμός είναι κυρίως εισαγόμενος, ενώ η εγχώρια ζήτηση είναι ακόμη υπό έλεγχο. Τι γίνεται, όμως, αν αυξηθούν πιεστικά οι μισθοί; Σύμφωνα με τον Αρέντ Καπτέιν, επικεφαλής οικονομικών ερευνών στον όμιλο UBS AG, «στην Ευρώπη βλέπουμε ήδη να επιταχύνονται οι αυξήσεις των μισθών, γι’ αυτό και θα είναι δύσκολο να ανακοπεί η προσδοκία για μεγαλύτερο πληθωρισμό». Αυτή τη στιγμή οι περισσότεροι οικονομολόγοι δεν πιστεύουν πως η ΕΚΤ θα αυξήσει το βασικό επιτόκιο πολύ πάνω από το 1,5%. Η κατάσταση μπορεί, άλλωστε, να γίνει πολύ πιο περίπλοκη αν η αντιστροφή της παγκοσμιοποίησης και η στροφή στην πράσινη οικονομία τροφοδοτήσουν περαιτέρω τον πληθωρισμό. Αν, όμως, η ΕΚΤ αναγκαστεί να αυξήσει πιο επιθετικά τα επιτόκια, δύσκολα θα μπορεί να συγκρατηθεί το κόστος δανεισμού της Ιταλίας. Οι οικονομολόγοι του Bloomberg προβλέπουν πως αν φτάσουν τα επιτόκια της Ευρωζώνης στο 3%, τότε το χρέος της Ιταλίας θα βρεθεί σε «μια εκρηκτική πορεία».

Στην Ιταλία οι πολιτικές κρίσεις είναι συνήθεις, όπως καταμαρτυρούν οι δέκα πρωθυπουργοί που διετέλεσαν από τη δημιουργία του ευρώ και μετά. Η κυβέρνηση Ντράγκι έχει επιτύχει να διασφαλίσει την ανάκαμψη της οικονομίας από την πανδημία και να μειώσει το ιλιγγιώδες χρέος της Ιταλίας. Οικονομολόγοι της Bloomberg Economics προειδοποιούν πως «αν αναλάβει κυβέρνηση που δεν μπορεί να συμφωνήσει με την Κομισιόν, τότε η ΕΚΤ δεν θα μπορεί να παρέμβει». Η Ιταλία δεν είναι τόσο ευάλωτη όσο ήταν η Ελλάδα στην κρίση χρέους. Εχει κάποιες αντοχές. Επιπλέον το μέγεθός της και η ιδιότητα του ιδρυτικού μέλους της Ε.Ε. τη θέτουν σε άλλη πολιτική κατηγορία. Μπορεί, όμως, να συμβεί οποιοδήποτε από τα προαναφερθέντα σενάρια, ενδεχομένως και εξαιτίας άλλων παραγόντων, όπως π.χ. μια ύφεση οφειλόμενη στην ενεργειακή κρίση. Γι’ αυτό και αναμένεται να ενταθεί η πίεση τόσο προς την ΕΚΤ όσο και προς τις κυβερνήσεις, ώστε να διορθώσουν τις ατέλειες του σχεδίου του ευρώ.

Bloomberg/Καθημερινή