Ένα πολύ ενδιαφέρον έγγραφο βρήκα στο Εθνικό Βρετανικό Αρχείο τις τελευταίες μέρες, καθώς ερευνούσα για κάτι εντελώς διαφορετικό από το Κυπριακό. Το οποίο μετά από 50 χρόνια σχετίζεται και με την επικαιρότητα…
Κατά την διάρκεια των βρετανο-γαλλικών διαπραγματεύσεων για την βρετανική υφαλοκρηπίδα το 1974, οι Τούρκοι έδειξαν ενδιαφέρον και είχαν τουλάχιστον δύο συναντήσεις με το αρμόδιο τμήμα του Φόρειν ΄Οφις.
Η δεύτερη συνάντηση έλαβε χώρα στις 31 Οκτωβρίου 1974, και ο βρετανός αξιωματούχος που συνομίλησε με τους Τούρκους αξιωματούχους ετοίμασε αυθημερόν αναφορά την οποία έστειλε στον συνάδελφό του κ. Goodison που ήταν επικεφαλής του τμήματος για την Νότια Ευρώπη (και την Κύπρο).
Δεν γνωρίζαμε μέχρι τώρα για τουρκικό ενδιαφέρον και ειδικά το 1974, για τα προβλήματα που αντιμετώπιζε το Ηνωμένο Βασίλειο με τις διαπραγματεύσεις του με την Γαλλία για την υφαλοκρηπίδα.
Γι΄αυτό δεν θα σχολιάσω το εν λόγω έγγραφο αλλά το παραθέτω αυτούσιο για προβληματισμό. Σε ελεύθερη μετάφραση ακολουθεί.
« Ο κ. Oztek, ο οποίος ήλθε να συζητήσει την Αγγλο/Γαλλική υφαλοκρηπίδα μαζί μου τουλάχιστον σε μια προηγούμενη περίπτωση, σήμερα έφερε μαζί του και τον κ. Alacakaptan οι ερωτήσεις του οποίου ήταν εμφαντικά πολύ πιο συγκεκριμένες από εκείνες του κ. Oztek, Τους είπα αρκετά σχετικά με τις προετοιμασίες μας για διαιτησία και τους έδωσε λιγότερο καθαρές απαντήσεις για τις συνομιλίες μας που αναβιώσαμε με τους Ιρλανδούς τις τελευταίες εβδομάδες. Το «βάρος» όλου αυτού του τουρκικού ενδιαφέροντος δόθηκε βέβαια στο θέμα της Ιρλανδίας και τις διαπραγματεύσεις μας με τους Ιρλανδούς …
Ο κ. Alacakaptan, ο οποίος τόνισε ότι μιλούσε δίχως οδηγίες, ρώτησε κατά πόσο η Κυβέρνησης της Αυτού Μεγαλειότητας θα ήταν πρόθυμη να βοηθήσει τους Τούρκους αν αυτοί βρισκόντουσαν σε κάποια φάση σε κατάσταση που να πρότειναν διαιτησία με τους Έλληνες για το Αιγαίο. Γνώριζε (είπε) ότι η Σύμβαση για την Υφαλοκρηπίδα του 1958 θέλει τους υπογράφοντες αυτήν πρώτα να διαπραγματευτούν μεταξύ τους, όμως δεν πίστευε ότι στην σημερινή πολιτική κατάσταση ήταν μια ρεαλιστική πιθανότητα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Από την άλλη, αναγνώριζε ότι η Ελλάδα σήμερα δεν έδειχνε καμία διάθεση να ξεκινήσει απευθείας για διαιτησία. Είπα (ο Βρετανός) ότι είχαμε αναμειχθεί σε ελάχιστες κλασσικές περιπτώσεις διαιτησίας από τον καιρό του πολέμου (εννοείται του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου) και εμείς ξεκινήσαμε ουσιαστικά από την αρχή. ΄Όμως, δεν είχα καμία αμφιβολία ότι για το συμφέρον προώθησης μιας λύσης σε μία ιδιόμορφα περίπλοκη διαφωνία μεταξύ δύο από τους συμμάχους μας θα κάνουμε ότι μπορούμε να βοηθήσουμε.
Οι Γάλλοι και εμείς δεν έχουμε ακόμα αποφασίσει κατά πόσο να δημοσιοποιήσουμε το κείμενο της συμφωνίας για την διαιτησία, η οποία ήταν τώρα σχεδόν έτοιμη, όμως θεωρούμε την ενδεχόμενη δημοσιοποίησή της με το αποτέλεσμα της διαιτησίας (ίσως ενωρίς το 1976) ως αναπόφευκτη.
Αν θα ήταν βοηθητική σε κάποιο στάδιο αργότερα για τις κυβερνήσεις Τουρκίας και Ελλάδας, δεν αποκλείω οι Γάλλοι και εμείς να συμφωνήσουμε να αποδεσμεύσουμε εμπιστευτικά το κείμενο της συμφωνίας (σε Τουρκία και Ελλάδα).»
Και ολοκλήρωσε την αναφορά του ο βρετανός αξιωματούχος κ. B. Hitch με τα ακόλουθα προς τον κ. Goodison:
« Δεν νομίζω ότι πρέπει να ερμηνεύσουμε οτιδήποτε με αυτά ότι οι Τούρκοι βρίσκονται κοντά στο να προτείνουν διαιτησία. Παρόλο που αυτός είναι ο δρόμος προς τα εμπρός, και που εμείς φαντάζομαι ως τρίτο μέρος θα καλωσορίζαμε, όμως η γεωγραφία και η γεωλογία του Αιγαίου είναι τόσο περίπλοκη που, με τα σημερινά του διεθνούς δικαίου, αμφότερες οι πλευρές μάλλον θα αποφεύγουν την διαιτησία (αν όχι για άλλο λόγο) το αποτέλεσμα της θα είναι εντελώς απρόβλεπτο.
Δεν νομίζω αυτές οι ενδείξεις είναι αρκετά δυνατές για να τις μεταφέρουμε στις πρεσβείες μας στην Άγκυρα και στην Αθήνα , όμως παρακαλώ κάντε το αν το επιθυμείτε».
2023
Από το 1974 που οι Τούρκοι προσέγγισαν το Φόρειν ΄Οφις για βοήθεια σε περίπτωση που θα αντιμετώπιζαν διαιτησία με την Ελλάδα για το Αιγαίο/υφαλοκρηπίδα, πέρασαν 50 χρόνια. Δεν γνωρίζουμε αν σήμερα οι Βρετανοί και σε ποιο βαθμό συμβουλεύουν και βοηθούν τους Τούρκους όπως υποσχέθηκε το 1974 ο αξιωματούχος του Φόρειν ΄Οφις. Και αν γνωρίζει οτιδήποτε η Ελλάδα…
Φανούλα Αργυρού – ΣΗΜΕΡΙΝΗ 1/10/2023
