Βρασίδας Νεοφύτου, Υπεύθυνος Επενδυτικής Στρατηγικής της Capital Exclusive
Οι οικονομολόγοι λένε ότι οι συναλλαγματικές ισοτιμίες και η αξία των εθνικών νομισμάτων είναι ο καθρέφτης της οικονομίας μιας χώρας και αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την ευημερία και την ανάπτυξη της.
Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερο παράδειγμα η πρόσφατη κατάρρευση της τουρκικής λίρας σε ιστορικά χαμηλά, τη δεύτερη χειρότερη στην ιστορία, καταδεικνύοντας με τον καλύτερο τρόπο την επιτάχυνση της καταστροφής της τουρκικής οικονομίας.
Στις 23 Νοεμβρίου, η τουρκική λίρα έφθασε να χάνει μέχρι και 15% της αξίας της έναντι των κυριότερων νομισμάτων, με την ισοτιμία να ξεπερνά το όριο των 13 λιρών έναντι του δολαρίου και των 14,50 ανά ευρώ, πριν βελτιωθεί οριακά στις επόμενες μέρες.
Το τουρκικό νόμισμα έχει υποχωρήσει πέραν των 40% από την αρχή του 2021, καθώς οι εντεινόμενες ανησυχίες για την οικονομία της Τουρκίας, τον πληθωρισμό που σκαρφάλωσε γύρω στο 20%, και των «Erdoganomics», των αλλοπρόσαλλων οικονομικών αποφάσεων του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, προκάλεσαν την φυγή των επενδυτών από τα τουρκικά περιουσιακά στοιχεία, και πυροδότησαν ένα βίαιο κύμα πωλήσεων στο τουρκικό νόμισμα.
Η λίρα κατρακύλησε μετά τις δηλώσεις Ερντογάν:
Η ιστορική βουτιά κατά 15% της λίρας οφειλόταν στις δηλώσεις του κ. Ερντογάν για την αναγκαιότητα των χαμηλών επιτοκίων; προσθέτοντας ότι η Τουρκία βρίσκεται σε ένα «οικονομικό απελευθερωτικό πόλεμο» με αυτούς που θέλουν να πλήξουν την οικονομία μέσω της συναλλαγματικής ισοτιμίας, του ξενόφερτου πληθωρισμού, και των υψηλών τραπεζικών επιτοκίων τα οποία δεν συνάδουν με το Κοράνι και την ισλαμική τραπεζική.
Υπεραμυνόμενος της πολιτικής των χαμηλών επιτοκίων, ο κ. Ερντογάν δήλωσε ότι πλέον η χώρα του έχει εγκαταλείψει τις παλιές νομισματικές πολιτικές που βασίζονταν στον υψηλό δανεισμό και στο ισχυρό νόμισμα για να περιορίσουν τον ανοδικό πληθωρισμό, και θα επικεντρωθεί στα χαμηλά επιτόκια για την ανάπτυξη της οικονομίας.
Erdoganomics:
Οι διεθνείς αναλυτές ονομάζουν «Erdoganomics» το ανορθόδοξο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης-όπως το σκέφτεται ο κ. Ερντογάν και οι (θεολόγοι) οικονομικοί του σύμβουλοι- που βασίζεται στα χαμηλά επιτόκια και στην σχετικά «αδύνατη» λίρα για να αυξήσουν την παραγωγή, τις εξαγωγές, τον τουρισμό, και να προσελκύσουν μεγάλες ξένες επενδύσεις στην χώρα.
Η κυβέρνηση θεωρεί ότι τα χαμηλά επιτόκια θα διευκολύνουν την χρηματοδότηση και τις επενδύσεις από τις τοπικές επιχειρήσεις που δεν έχουν πρόσβαση σε δανεισμό από ξένο νόμισμα όπως δολάριο και ευρώ αλλά δανείζονται σε τουρκική λίρα, ενώ το «ελεγχόμενο» αδύνατο νόμισμα θα βοηθήσει να ενισχυθούν οι εξαγωγές εφόσον τα τουρκικά αγαθά θα είναι πιο φθηνά για τους ξένους αγοραστές.
Επιπλέον, θεωρούν ότι η υποτίμηση της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου, του ευρώ, και της αγγλικής στερλίνας θα αυξήσει την τουριστική κίνηση προς την Τουρκία, εφόσον τα τουριστικά πακέτα (ήλιος, θάλασσα, φαγητό) θα είναι πιο φθηνά για τους τουρίστες από ΗΠΑ, Ευρώπη, και Ηνωμένο Βασίλειο έναντι του ίδιου πακέτου από τις υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου όπως η Ελλάδα, Κύπρος, Ιταλία, και Ισπανία.
Επίσης, η κυβέρνηση στοχεύει να κάνει την Τουρκία την «φθηνή εργατική Κίνα της Ευρώπης» καθώς ο κατώτατος μισθός έχει πλέον πέσει κοντά στα 200 ευρώ τον μήνα, πολύ πιο χαμηλά από τον αντίστοιχο της Κίνας.
Η φθηνή εργασία θα είναι ελκυστική για τις ξένες βιομηχανίες για να επενδύσουν στην χώρα, αυξάνοντας τόσο την παραγωγικότητα και τις θέσεις εργασίας, όσο και την εισροή ξένου σκληρού συναλλάγματος που τόσο ανάγκη έχει η Τουρκία, και με την σειρά του θα περιορίσει την πτώση της λίρας.
Η κυβέρνηση θεωρεί ότι ο υψηλός πληθωρισμός θα είναι παροδικός και «αναγκαίο προσωρινό κακό», και δεν συμφωνεί με την ορθολογική νομισματική πολιτική που ακολουθούν όλες οι κεντρικές τράπεζες του κόσμου, στην οποία προχωρούν με αυξήσεις επιτοκίων για την μείωση της ρευστότητας στην αγορά με σκοπό τον περιορισμό του πληθωρισμού.
Και πρόεδρος και κεντρικός τραπεζίτης με βάση την Ισλαμική τραπεζική:
Σε ένα απολυταρχικό καθεστώς όπως αυτό της σημερινής Τουρκίας, ο κ. Ερντογάν ενεργεί από την μία σαν πρόεδρος της χώρας αλλά και από την άλλη σαν κεντρικός τραπεζίτης, αποφασίζοντας για τις νομισματικές πολιτικές σύμφωνα με την μικροπολιτική του ατζέντα, το Κοράνι, τον Αλλάχ, και την Ισλαμική τραπεζική.
Υπό τις πιέσεις του ισλαμιστή Ερντογάν, που αυτοαποκαλείται και σαν «εχθρός των υψηλών επιτοκίων», η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας ακολουθεί μια πιο χαλαρή νομισματική πολιτική, μειώνοντας 3 φορές το βασικό της επιτόκιο κατά 400 μονάδες βάσεις από τον Σεπτέμβριο μέχρι σήμερα, και συγκεκριμένα από το 19% στο 15%.
Ο κ. Ερντογάν επικαλείται συχνά την Ισλαμική τραπεζική όπου στο Κοράνι, το ιερό βιβλίο του Ισλάμ, απαγορεύεται η τοκογλυφία, και συγκεκριμένα ο μουσουλμάνος δεν δύναται να δανείσει άλλον μουσουλμάνο με επιτόκιο, ενώ οι τράπεζες δεν ακολουθούν τον ανατοκισμό όπως γίνεται στην παραδοσιακή τραπεζική.
Τιμωρία για τις ανορθόδοξες νομισματικές και γεωπολιτικές πολιτικές:
Οι διεθνείς επενδυτές τιμώρησαν την Τουρκία και τον πρόεδρο Ερντογάν για τις ανορθόδοξες νομισματικές πολιτικές στην αντιμετώπιση του ανεξέλεγκτου εγχώριου πληθωρισμού, την έλλειψη ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας, και τα μειωμένα αποθεματικά σε ξένο συνάλλαγμα.
Μεγάλη ανησυχία ανάμεσα στους επενδυτές προκαλούν τα εξαντλημένα καθαρά συναλλαγματικά διαθέσιμα της κεντρικής τράπεζας, περιορίζοντας την ικανότητά της να παρέμβει για την υπεράσπιση της τουρκικής λίρας.
Η αγορά έχει χάσει πλέον την εμπιστοσύνη της προς το πρόσωπο του κ. Ερντογάν, θεωρώντας τον αναξιόπιστο και ανίκανο να αντιμετωπίσει την νέα οικονομική κρίση που ο ίδιος προκάλεσε με τις οικονομικές και γεωπολιτικές του αποφάσεις.
Οι επενδυτές τιμωρούν τον πρόεδρο και για την μεγάλη του επιρροή στην χάραξη της νομισματικής πολιτικής καθώς ο ίδιος παρεμβαίνει απροκάλυπτα στο ανεξάρτητο έργο της κεντρικής τράπεζας, καρατομώντας μάλιστα τους τρεις τελευταίους διοικητές που έκαναν το λάθος να αυξήσουν τα επιτόκια για να περιορίσουν τον πληθωρισμό.
Επιπλέον, στην αγορά δεν αρέσει η ένταση στις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την συνεχή προσπάθεια εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού προβλήματος, και ούτε η ρήξη με παραδοσιακούς Νατοϊκούς εταίρους όπως οι ΗΠΑ, Ελλάδα, και η Γαλλία.
Οι πρόσφατες εμπλοκές της Τουρκίας σε περιφερειακές εντάσεις όπως της Λιβύης, Συρίας, Νακόρνο-Καραμπάχ, Ιράκ, Παλαιστίνης, Ουκρανίας, και Κύπρου, η μεγαλομανία του προέδρου Ερντογάν να συγκριθεί με τον ιδρυτή του σύγχρονου τουρκικού κράτους Κεμάλ Ατατούρκ, και τα νέο-Οθωμανικά επεκτατικά του σχέδια, έχουν βάλει την οικονομία της χώρας σε νέες περιπέτειες.
Ο υψηλός πληθωρισμός και το μουδιασμένο εμπόριο:
Η μεγάλη υποτίμηση του τουρκικού νομίσματος και η συνεχής αύξηση του γενικού επιπέδου τιμών στην αγορά, έχει ήδη ξεκινήσει να επηρεάζει το εμπόριο, την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, και την καθημερινή ζωή των κατοίκων.
Το πρόβλημα της ακρίβειας πηγάζει από την εξάρτηση της Τουρκίας από τις εισαγωγές πετρελαίου και πρώτων υλών που με συνδυασμό με την αδύνατη λίρα εκτοξεύει το κόστος εισαγωγής και της μετέπειτα λιανικής τιμής πώλησης στην αγορά.
Πολλοί καταστηματάρχες αρνούνται να πουλήσουν περισσότερα αγαθά, στοχεύοντας να τα διαθέσουν στις επόμενες εβδομάδες σε υψηλότερη τιμή, ενώ πολλά σουπερμάρκετ πουλάνε τα βασικά ήδη ανάγκης όπως το ψωμί, αλεύρι, λάδι και ζάχαρη με κουπόνια και με ποσοτικούς περιορισμούς υπό τον φόβο ελλείψεων στις προμήθειες.
Διαμαρτυρίες και η μείωση της δημοτικότητας:
Οι τιμές των τροφίμων και ενέργειας ανέβηκαν πάνω από 30% από τις αρχές του χρόνου, δυσκολεύοντας ιδιαίτερα τα νοικοκυριά και τους χαμηλό-εισοδηματίες, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι και ψηφοφόροι του κυβερνητικού κόμματος AKP.
Ο κ. Ερντογάν, ο οποίος κυβερνά την Τουρκία από το 2003, βλέπει την δημοτικότητα του να μειώνεται δραματικά, καθώς οι δημοσκοπήσεις τον φέρνουν 2ο στην κούρσα των προεδρικών εκλογών του 2023.
Ο τουρκικός λαός βγήκε στους δρόμους διαμαρτυρόμενος για την ακρίβεια, ενώ οι πολιτικοί του αντίπαλοι ζητούν πρόωρες εκλογές καθώς του προσάπτουν προσωπικές ευθύνες για την κατάρρευση της τουρκικής λίρας και την άνοδο του πληθωρισμού, κατηγορώντας τον μέχρι και για «εθνική προδοσία» για τα λανθασμένα νομισματικά μέτρα που πήρε η κυβέρνηση του.
Πιθανά Capital controls και Bank run:
Οι αναλυτές θεωρούν ότι η κεντρική τράπεζα έχει περιορισμένες επιλογές για να ανατρέψει το δυσμενές σκηνικό, καθώς δεν μπορεί να ανεβάσει τα επιτόκια υπό την πίεση του προέδρου, ενώ πλέον έχουν σχεδόν εξαντληθεί και τα συναλλαγματικά της αποθέματα για να στηρίξει την λίρα.
Η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης ίσως αναγκάσει την κεντρική τράπεζα να επιλέξει το αρνητικό σενάριο των capital controls, δηλαδή μια μορφή περιορισμού με όριο στις αναλήψεις καταθέσεων.
Ένα τέτοιο σενάριο ή φημολογία, θα μπορούσε να προκαλέσει πανικό ανάμεσα στους πολίτες λόγο έλλειψης εμπιστοσύνης προς το τραπεζικό σύστημα της χώρας και φόβου για απώλεια των καταθέσεων τους, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα «bank run», δηλαδή να δημιουργηθούν ουρές από πελάτες έξω από τις τράπεζες για να αποσύρουν τις καταθέσεις τους.
Τα τελευταία χρόνια οι Τούρκοι πολίτες επιλέγουν να διατηρούν τις καταθέσεις τους σε δολάρια και ευρώ καθώς ο υψηλός πληθωρισμός και τα χαμηλά επιτόκια έχουν μειώσει τις αποδόσεις των αποταμιεύσεων σε τουρκικές λίρες.
Υπολογίζεται ότι οι καταθέσεις σε ξένο νόμισμα έχουν ξεπεράσει το 50% του συνόλου των καταθέσεων στον τραπεζικό τομέα της χώρας, δημιουργώντας μεγαλύτερη πίεση στη λίρα.
Στροφή προς το Bitcoin και Tether:
Αξιοσημείωτη, θεωρείται η μεγάλη ζήτηση για Bitcoin ανάμεσα στους Τούρκους πολίτες για να προστατεύουν ένα μέρος της περιουσίας τους από την βουτιά της λίρας και τον πληθωρισμό.
Η αγορά των κρυπτονομισμάτων στην Τουρκία αναπτύσσετε ραγδαία και γνωρίζει μεγάλη άνθιση, καθώς ο νεαρός πληθυσμός με γνώσεις τεχνολογίας προτιμά να επενδύει στο Bitcoin παρά στον χρυσό και στα ακίνητα.
Εντυπωσιακή θεωρείται η ζήτηση και για τα λεγόμενα «stablecoins» όπως το δημοφιλή Tether, το οποίο είναι ένα ψηφιακό νόμισμα σαν το Bitcoin αλλά σχεδιασμένο να διατηρεί μια τιμή «ένα προς ένα» με το αμερικανικό δολάριο, επιτρέποντας στον κάτοχο να αποφύγει την αστάθεια της αγοράς και τις μεγάλες διακυμάνσεις.
Το άρθρο είναι αναδημοσίευση από το Economy Today
