Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected] www.kalkis.eu
Κάποτε που οι άνθρωποι δεν είχαν τα σούπερμαρκετ και ψώνιζαν μια φορά την εβδομάδα από τα παζάρια, μια παλιά θυμόσοφη λαϊκή ρήση έλεγε μεταφορικά : «και το τρύπιο κουκί έχει τον πελάτη του». Εν προκειμένω τρύπιο κουκί είναι η τουρκική λίρα η οποία ενώ διολισθαίνει έναντι των σκληρών νομισμάτων, όπως το δολάριο, το ευρώ, το ελβετικό φράγκο, το γεν, στα κατεχόμενα εδάφη της βορειοδυτικής Συρίας (όπως και στα κυπριακά), από τον περασμένο Ιούνιο 2020 χρησιμοποιείται ως νομισματικό μέσο πληρωμών, σε αντικατάσταση της καταρρέουσας συριακής λίρας.
Αυτό προκύπτει από το χθεσινό (6-7-2020) κοινό ρεπορτάζ, των δημοσιογράφων Marie Jégo και Laure Stephan του ηλεκτρονικού Le Monde, με τίτλο : «Η Άγκυρα ενισχύει την επιρροή της στα συριακά εδάφη υπό τον έλεγχό
της» (Ankara renforce son influence dans les territoires syriens sous son contrôle). Η σύνοψη του ρεπορτάζ μάλιστα λέει : «Η χρήση της τουρκικής λίρας έχει γενικευθεί από τον Ιούνιο στα συριακά εδάφη υπό τον έλεγχο της Άγκυρας». Δημοσιεύεται δε η διπλανή σχετική φωτογραφία του Ghaith Alsayed / AP, ως απόδειξη, με τον υπότιτλο : «Ένας άνδρας δίδει τουρκικές λίρες σε έναν πωλητή για να πληρώσει τα εμπορεύματά του, στο Idlib της Συρίας, στις 20 Ιουνίου».
Σύμφωνα με την έρευνα που έκανε ο γράφων στον εξειδικευμένο συναλλαγματικό ιστότοπο 
https://tauxdechange-euro.fr/devises/SYP-livre-syrie/, πράγματι η συριακή λίρα έχει χάσει περίπου το 105% της ισοτιμίας της από τις αρχές Μαΐου 2020 και σχεδόν το 360% από τον Ιούνιο του 2019. 1 ευρώ άξιζε 579,008 συριακές λίρες στις 1-7-2020. Όταν στις 1-2-2018 1 ευρώ άξιζε 640,557 συριακές λίρες. Αυτή η συναλλαγματική καθίζηση του συριακού νομίσματος έχει οδηγήσει σε μια ξέφρενη αύξηση των τιμών των βασικών αγαθών, όπως το ψωμί, τα τρόφιμα, η παροχή νερού … κάτι που δεν συνέβη, ακόμη και κατά την κορύφωση του εμφυλίου πολέμου της Συρίας.
Εγκατάλειψη λοιπόν της συριακής λίρας. Στις βορειοδυτικές περιοχές της Συρίας, που κατακτήθηκαν από τον τουρκικό στρατό και τους Σύριους συμμάχους της μεταξύ Αυγούστου 2016 και Οκτωβρίου 2019, η χρήση της τουρκικής λίρας (TL) έχει ευρέως γενικευθεί από τον Ιούνιο 2020. Η αλλαγή αυτή παρουσιάστηκε ως μια αντίδραση στην κατάρρευση της συριακής λίρας. Πρόκειται όμως μάλλον για την κατάληξη μιας αργής νέο-οθωμανικής διαδικασίας (processus). Για πολλούς Σύριους, αντιπάλους ή φιλο-καθεστωτικούς, αυτή η 
εξέλιξη είναι ευεξήγητη : η Τουρκία σκοπεύει να εδραιώσει την παρουσία της στις κατεχόμενες περιοχές που ελέγχει, παρά τις συμφωνίες της Αστάνας που υπέγραψε και που θα δούμε παρακάτω. Και ορισμένοι ανησυχούν για μια σταδιακή νομισματική «κατάτμηση» της χώρας τους. Από την πόλη Tall Abyad έως τον θύλακα Afrin όπου πλειοψηφούσαν οι Κούρδοι της Συρίας, περνώντας από το Al–Bab και τις παραμεθόριες 
πόλεις Djarabulus και Azaz, οι Τούρκοι στρατιώτες, οι Σύριοι μισθοφόροι τους και οι τοπικοί δημόσιοι υπάλληλοι πληρώνονται τους μισθούς τους σε λίρες Τουρκίας. Το τουρκικό νόμισμα κυκλοφορεί επίσης στο Ιντλίμπ, μια περιοχή υπό τον έλεγχο της αντιπολίτευσης του Ασαντ, στην οποία κυριαρχεί η τζιχαντιστική ομάδα Hayat Tahrir Al–Cham (HTC) και όπου βρίσκεται ο τουρκικός στρατός : το προσωπικό του νοσοκομείου, για παράδειγμα, πληρωνόταν σε αυτό το νόμισμα. Τώρα ακόμη και βασικά προϊόντα, όπως το ψωμί, πληρώνονται σε τουρκικές λίρες. Τον περασμένο Ιούνιο, στάλθηκαν χαρτονομίσματα μικρής ονομαστικής αξίας σε ανταλλακτήρια συναλλάγματος και σε γραφεία ταχυδρομείων (Posta Telegraf Telefon, PTT), αναφέρει το παραπάνω ρεπορτάζ. Αυτό δεν θα ήταν εφικτό χωρίς την προγενέστερη έγκριση της Άγκυρας. Τα ταχυδρομικά γραφεία, που είναι ανοιχτά στη βορειοδυτική Συρία – αλλά όχι στην περιοχή του Idlib – λειτουργούν ως τράπεζες. Μέσω αυτών, και ιδιαίτερα των συριακών ενώσεων που είναι εγκατεστημένες στην Τουρκία, μεταφέρονται τα χρήματα που προορίζονται για τους υπαλλήλους ή για τα σχέδια στο Idlib, μια περιοχή που έχει τεθεί κάτω από ανθρωπιστική βοήθεια.
«Λογική οικονομικής ολοκλήρωσης»
Η ευρεία χρήση της τουρκικής λίρας θεωρήθηκε ως μέτρο σταθεροποίησης, ενόψει της κατάρρευσης της συριακής λίρας, αν και η ισοτιμία και της τουρκικής λίρας είναι επίσης διολισθαίνουσα. 1 ευρώ είχε σήμερα (7-7-2020) 7,774 τουρκικές λίρες (ΤΡΥ). Όταν στις 21-5-2020 1 ευρώ είχε 7,33 τουρκικές λίρες και το 2011 1 ευρώ άξιζε μόνο 2,25 λίρες ! «Αυτό επιτρέπει μια ενότητα στις συναλλαγές στη βορειοδυτική πλευρά της Συρίας. Αλλά για να αντιμετωπιστεί ο πληθωρισμός των τιμών, θα χρειαστεί ένας έλεγχος των εμπορικών επιχειρήσεων, που δεν υπάρχει», σημειώνει ένας ντόπιος της περιοχής του Idlib, που δραστηριοποιείται στην ανθρωπιστική βοήθεια και εξορισμένος σήμερα στην Τουρκία λόγω των κριτικών του για την τζιχαντζιστική ομάδα HTC. Ο πληθωρισμός είναι δύσκολο να περιοριστεί, καθώς τα εμπορεύματα, όπως και τα γεωργικά προϊόντα, συνεχίζουν να προέρχονται από ελεγχόμενες από την κυβέρνηση Ασαντ περιοχές της Συρίας, όπου οι τιμές υπερίπτανται.
Για να εδραιώσει την επιρροή της στη βορειοδυτική Συρία, η Τουρκία τι κάνει ; Επικεντρώνεται στην 
ανοικοδόμηση. Οι δρόμοι, τα σχολεία ή τα δίκτυα διανομής νερού και ηλεκτρικής ενέργειας έχουν αποκατασταθεί εν μέρει. Οι συνοριακοί σταθμοί βλέπουν να περνούν όλα τα είδη 
αγαθών, από τα καταναλωτικά αγαθά έως τα δομικά υλικά. «Βρισκόμαστε υπό την παρουσία μιας λογικής οικονομικής ολοκλήρωσης που στοχεύει να καταστήσει αυτά τα εδάφη, τα οποία κατέχει η Τουρκία και οι Σύριοι σύμμαχοί της, μια αγορά που προορίζεται για την εξαγωγή τουρκικών προϊόντων. Ο στόχος είναι να οικοδομηθεί ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τις εμπορικές συναλλαγές. Έτσι διευκολύνεται και η κυκλοφορία της τουρκικής λίρας», εξηγεί ο Yohanan Benhaim, ερευνητής και συνιδρυτής της Noria Research και συνεργαζόμενος με το Κέντρο Πολιτικής της Κωνσταντινούπολης.
Οι τουρκικές περιοχές Gaziantep και Hatay, που είναι γειτονικές της Συρίας, συμμετέχουν ενεργά στην ανάπτυξη των εμπορικών συναλλαγών. Δημιουργήθηκαν τοπικά εμπορικά επιμελητήρια, που συνδέονται 
στενά με τα τουρκικά εμπορικά επιμελητήρια. Βιομηχανικές ζώνες έχουν εμφανιστεί στο Azaz και το Al–Bab. Παρακολουθούμε τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης σφαίρας επιρροής ενσωματωμένης στην Τουρκία. Το γεγονός ότι οι κυβερνήτες των περιοχών Gaziantep και Hatay είναι υπεύθυνοι για την επίβλεψη των συριακών περιοχών υπό τουρκικό έλεγχο, τούτο αποτελεί μια λαμπρή απεικόνιση αυτής της κατάστασης. Η εκπαίδευση δεν θα μπορούσε να έχει μείνει απέξω. Τον Οκτώβριο του 2019, το πανεπιστήμιο του Gaziantep δημιούργησε τρεις σχολές, μία στο Afrin (για τις επιστήμες εκπαιδευτικών) και δύο άλλες στο Azaz (ισλαμικές επιστήμες) και το Al–Bab (οικονομικά και διοίκηση επιχειρήσεων).
Ενισχυμένη ανασφάλεια
Αυτή όμως η λογική έχει τα όριά της, ισχυρίζονται οι Marie Jégo και Laure Stephan. Οι επενδύσεις δεν είναι εγγυημένες από τους κύριους παίχτες στη Συρία, όπως είναι η Ρωσία. Οι σύμμαχοι της Άγκυρας στη διαδικασία της Αστάνα, δηλαδή η Μόσχα και η Τεχεράνη, δεν χάνουν ποτέ μια ευκαιρία να επαναλάβουν ότι : η τουρκική παρουσία είναι ανεκτή εκεί προς το παρόν, αλλά μακροπρόθεσμα, αυτές οι περιοχές θα πρέπει να επιστρέψουν στην αγκαλιά της Δαμασκού . Καθώς οι υπογράφοντες τις Συμφωνίες Astana έχουν αναγνωρίσει την αρχή της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας, καμία πολιτική αξίωση δεν μπορεί να αναγνωριστεί ως νόμιμη. Φέξε μου και γλίστρησα δηλαδή. Δεν ήξερε η Μόσχα και η Τεχεράνη με ποιον πλιατσικατζή έχει να κάνει ; Κι αν δεν ήξεραν, δεν ρώταγαν κι εμάς ;
Η Τουρκία έχει προσαρμοστεί σε αυτό το ενδεχόμενο, υποστηρίζουν οι Marie Jégo και Laure Stephan. Το 
σύστημα διακυβέρνησης που έχει δημιουργήσει εκεί «χαρακτηρίζεται από επενδύσεις σε βασικές υποδομές : ηλεκτρισμό, δρόμοι, συνοριακοί σταθμοί. Με ορισμένες εξαιρέσεις, οι επενδύσεις στη βιομηχανία είναι περιορισμένες. Ο επιζητούμενος στόχος είναι να οικοδομηθεί ένα πλαίσιο ικανό να επιτρέψει σε αυτές τις περιοχές να γίνουν μια αγορά καθώς και ένας χώρος που προορίζεται να υποδεχθεί πρόσφυγες που προέρχονται από άλλες περιοχές της Συρίας ή που θα αποστέλλονται εκεί από την Τουρκία», υπογραμμίζει ο ερευνητής Yohanan Benhaim. Φυσικά ο ερευνητής δεν αναφέρεται στην δυνητική εθνοκάθαρση των Σύριων Κούρδων στην οποία προχωράει ο Ερντογάν από την εν λόγω «περιοχή ασφαλείας», όπως αγγελικά τον ακούμε να την αποκαλεί. Κάποιος που πάει κάπου για να φύγει σύντομα, δεν νομίζω ότι κάνει επενδύσεις υποδομών, όπως η Τουρκία. Κάνει βραχυπρόθεσμες έως σπεκουλαδόρικες επενδύσεις της αρπαχτής. Ο νέο-οθωμανισμός δεν μπορεί να χτιστεί με «υπό ατμόν επενδύσεις».
Αυτή η μορφή διαχείρισης που δημιουργήθηκε και εφαρμόζεται από την Τουρκία, εν μέσω αστάθειας, όπως στο Afrin, θυμίζει στον γράφοντα τη διαχείριση και την τουρκική λίρα στα κατεχόμενα της Κύπρου από το 1974 και εντεύθεν. Πήγε και έμεινε, στο όνομα των συμφερόντων του Τουρκοκυπρίων. Διότι στην κατά πλειοψηφία κουρδική αγροτική περιοχή της βορειοδυτικής Συρίας, πολλοί Κούρδοι ιδιοκτήτες έχουν απογυμνωθεί από τη γη τους, ό,τι έπαθαν δηλαδή και οι Ελληνοκύπριοι. Τους έχουν πάρει τα χωράφια τους οι κατακτητές. Από τότε που η περιοχή κατακτήθηκε από τον τουρκικό στρατό το 2018, η παραγωγή της εξάγεται στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας. Κάτι που αποτελεί ένα σημαντικό εισόδημα για τους Τούρκους και τους συνεργάτες τους, τους Σύριους πολιτοφύλακες. Αυτό λένε, οι Marie Jégo και Laure Stephan, συμβάλλει στην αύξηση της ανασφάλειας. Διότι το οικονομικό απροσδόκητο αυτό μάννα εξ ουρανού, από τις εξαγωγές, είναι συχνά η πηγή συγκρούσεων μεταξύ των διαφορετικών ένοπλων ομάδων, των πλατσικατζήδων δηλαδή.
Ο γράφων θεωρεί ότι η Τουρκία προσθέτει, διαρκώς και ελαφρόμυαλα, ψηφίδες στην νέο-οθωμανική πολιτική της :
Εν προκειμένω επενδύει σε υποδομές και χρησιμοποιεί την τουρκική λίρα, ως μέσο πληρωμών στα κατεχόμενα συριακά εδάφη.
Στις 29-6-2020 διαβάσαμε στις Ανιχνεύσεις ότι «ο νέος επικεφαλής της ομάδας του Ισλαμικού Κράτους (IΚ) δεν είναι Άραβας, αλλά Τούρκος».
Η συμμετοχή της στον εμφύλιο της Λιβύης καλά κρατεί, με απώλειες στρατιωτικού εξοπλισμού.
Εμάς μας απειλεί καθημερινά και παραβιάζει με τα αεροπλάνα της τον εναέριο χώρο μας.
Ως πότε θα αντέξει η οικονομία της ; Άτρωτη είναι, επειδή θα βάλει το χέρι του ο Αλλάχ ;
