Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected], www.kalkis.eu
Μετά από 4 μερόνυχτα μιας πολύ τεταμένης ευρωπαϊκής σύνοδο κορυφής, οι 27 κατέληξαν σε μια ιστορική συμφωνία την Τρίτη 21 Ιουλίου 2020, εγκρίνοντας ένα δάνειο 750 δισεκατομμυρίων ευρώ και δημιουργώντας μια de facto μορφή «ομοσπονδοποίησης» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προσοχή όμως, γιατί το πακέτο ανάκαμψης είναι προσωρινό, όπως επιμένει το Βερολίνο για να καθησυχάσει τους Γερμανούς φορολογούμενους αλλά και τους αποκαλούμενους «φειδωλούς», ήτοι την Αυστρία, τη Δανία, τη Φινλανδία, την Ολλανδία και τη Σουηδία.
«Η ιστορία δεν έχει ακόμη γραφτεί. Αλλά ο δρόμος που διανύθηκε είναι τεράστιος», έγραψε στις 21-7-2020 ο έγκυρος ανταποκριτής της Libération στις Βρυξέλλες, Jean Quatremer. Τον Μάρτιο 2020, και μόνο η
απλή αναφορά της δρομολόγησης «κορωνο-ομολόγων», δηλαδή των ευρωπαϊκών δανείων που προορίζονταν να βοηθήσουν οικονομικά τις χώρες που πλήττονται περισσότερο από τις συνέπειες της πανδημίας Covid-19, εξακολουθούσαν να προκαλούν άναρθρες κραυγές από τις χώρες του Βορρά, συγκεκριμένα στη Γερμανία. Ένα γερμανικό δόγμα τόσο παλιό όσο και το ενιαίο νόμισμα και επαναληφθέν από την καγκελάριο Μέρκελ κατά την διάρκεια της κρίσης της ζώνης του ευρώ 2010-2012, όταν η πίεση, ειδικά από τις χρηματαγορές, ήταν ισχυρή : «Όσο θα 
ζω», η Ευρώπη δεν θα αμοιβαιοποιήσει τα χρέη της, του παρελθόντος ή του μέλλοντος, υποσχόταν στους βουλευτές του κόμματός της τον Ιούνιο του 2012. Τούτο, έστω και προσωρινά, αναιρέθηκε στις 21-7-2020. Ενώ ο Μακρόν δήλωνε την ίδια μέρα στο δελτίο ειδήσεων του καναλιού TF1 : «Αυτή είναι η πιο σημαντική στιγμή στην Ευρώπη μετά τη δημιουργία του ευρώ».
Έτσι, η αντιπαράθεση της μη αμοιβαιοποίησης του κοινοτικού δανεισμού των «φειδωλών» και της αμοιβαιοποίησης των χωρών του Νότου, καλά κρατεί. Οι τελευταίες υπενθυμίζουν την σωτήρια 
παρέμβαση το 1790 του αμερικανού Αλέξανδρου Χάμιλτον, πρώτου γραμματέα του Υπουργείου Οικονομικών των πολύ νεαρών τότε Ηνωμένων Πολιτειών. Ο εν λόγω ζήτησε από το Κογκρέσο την άδεια να δημιουργήσει ομοσπονδιακό χρέος και να εγγυηθεί έτσι για τα χρέη των ομοσπονδιακών κρατών που βρίσκονταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, κάτι που έθεσε τα θεμέλια της μελλοντικής αμερικανικής δύναμης.
Οι ισχυρισμοί των «φειδωλών» είναι βάσιμοι και σε ποιο βαθμό.
Υπάρχει μια εργατική Ευρώπη στον Βορρά, σε αντίθεση με μια Ευρώπη της «dolce vita» στον Νότο ; Όσο καρικατούρα και αν είναι, αυτό το κλισέ άνθισε τις τελευταίες εβδομάδες στον τύπο της Ολλανδίας, επικεφαλής των λεγόμενων «φειδωλών» χωρών. Φοβούμενες ότι ορισμένες πρωτεύουσες θα κατασπαταλήσουν μέρος των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ του «ευρωπαϊκού ταμείου ανάκαμψης» που εγκρίθηκε την Τρίτη 21 Ιουλίου, επιμένουν στην αναγκαιότητα εποπτείας των εθνικών σχεδίων 
ανάκαμψης που θα εφαρμόσει το κάθε Κράτος. «Αυτό το ηθικό επιχείρημα είναι δύσκολο για ορισμένους να το καταπιούν, ειδικά δεδομένου του φορολογικού συστήματος που ισχύει στην Ολλανδία», δήλωσε ο Philipp Heimberger, μέλος του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Σπουδών της Βιέννης., έγραψε η Marie Charrel στις 22-7-2020 στον ηλεκτρονικό Le Monde, με τίτλο : «Χρέος των ευρωπαϊκών χωρών : οι Ολλανδοί λιγότερο καλοί μαθητές από ό, τι φαίνονται» (Endettement des pays européens : des Néerlandais moins bons élèves qu’il n’y paraît).
Στην πραγματικότητα, πολλές ευρωπαϊκές πολυεθνικές έχουν εγκαταστήσει την έδρα τους στη Χάγη, το 
Άμστερνταμ ή την Ουτρέχτη (στο κέντρο της χώρας) για να πληρώνουν λιγότερους φόρους, αποστερώντας από τη χώρα καταγωγής τους μέρος των φορολογικών εσόδων της. Αυτές οι απώλειες εκτιμώνται σε 2,7 δισεκατομμύρια ευρώ για τη Γαλλία, 1,5 δισεκατομμύρια για την Ιταλία και τη Γερμανία και περίπου 1 δισεκατομμύριο για την Ισπανία, σύμφωνα με τη ΜΚΟ Tax Justice Network.
Βεβαίως, πρέπει να παραδεχθούμε ότι οι «φειδωλοί» έχουν πολύ χαμηλό δημόσιο χρέος : 33,2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) στη Δανία, το 2019, σύμφωνα με την Eurostat, 35,1% στη Σουηδία,
48,6% στην Ολλανδία και 59 ,4% στη Φινλανδία. Τούτο είναι πολύ μικρότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο χρέους το 2019 (77,8%) ή από ό,τι το χρέος της Ιταλίας (134,8%) ή της Ελλάδας (176,6%), ήτοι 331 δις ευρώ.
Πολύ εκτεθειμένοι στον κίνδυνο ακινήτων
Αλλά το ιδιωτικό χρέος παρουσιάζει μια πολύ διαφορετική εικόνα. Τα νοικοκυριά των «φειδωλών» 
φιγουράρουν μεταξύ των πιο χρεωμένων στον κόσμο, ιδίως λόγω των αγορών τους ακινήτων. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), το χρέος τους υπερβαίνει το 280% του καθαρού διαθέσιμου εισοδήματός τους στη Δανία, το 240% στην Ολλανδία, το 189% στη Σουηδία και το 148% στη Φινλανδία. Πλάι τους, τα ιταλικά νοικοκυριά ( με 87% χρέος σε σχέση με το καθαρό τους εισόδημα), τα ελληνικά (με 106%) και τα ισπανικά (με 107%) μοιάζουν σχεδόν με σπουδαίους νοικοκυραίους.
Πολύ εκτεθειμένες στον κίνδυνο ακίνητης περιουσίας, οι ολλανδικές τράπεζες έχουν δείξει μικρή προσοχή στο παρελθόν. Κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2008, η Χάγη αναγκάστηκε να εθνικοποιήσει ορισμένες από αυτές για να τις σώσει.
«Πολύ εξαρτώμενη από το διεθνές εμπόριο η Ολλανδία»
Άλλωστε, οι Ολλανδοί, πέραν του ότι δεν είναι και τόσο οικονόμοι, δεν είναι ούτε τα εργατικά 
«μυρμήγκια» που νομίζουν. Αφού εργάζονται κατά μέσο όρο 1.434 ώρες ετησίως, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, με ένα πολύ σημαντικό βάρος της μερικής απασχόλησης 
(της επιλεγμένης θεληματικά) : το 46,8% των θέσεων εργασίας, ειδικά μεταξύ των γυναικών. Στο μικρό αυτό καλβινιστικό έθνος, ο χρόνος που αφιερώνεται στην οικογένεια και στην κοινωνική ζωή είναι το ίδιο πολύτιμος όσο και ο χρόνος που αφιερώνεται στην εργασία. Οι υποτιθέμενοι νότιοι «τζίτζικες», εργάζονται 1.718 ώρες ετησίως στην Ιταλία (με 18,7% μόνο μερική απασχόληση), 1.719 ώρες στην Πορτογαλία (με 7,9% μερική απασχόληση), 1.949 ώρες στην Ελλάδα (με 9% μερική απασχόληση).
«Ας προσθέσουμε ότι οι η Ολλανδία είναι μια πολύ ανοιχτή χώρα και εξαρτάται πολύ από το διεθνές εμπόριο», θυμάται ο Philipp Heimberger. Στη ζώνη του ευρώ, η Ιταλία είναι συνεπώς ο τέταρτος εταίρος της όσον αφορά τόσο τις εξαγωγές όσο και τις εισαγωγές και η Ισπανία δεν είναι πολύ πίσω. «Τείνει να το ξεχνάει μερικές φορές, αλλά είναι προς το δικό της συμφέρον η νότια Ευρώπη να βρίσκεται στην καλύτερη δυνατή κατάσταση», καταλήγει ο Heimberger.
