Τα ξημερώματα της 7ης Οκτωβρίου 2023 το Ισραήλ δέχτηκε αιφνιδιαστική επίθεση από τη Χαμάς (Εικόνα 1), η οποία –σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση του Διοικητή των Ταξιαρχιών Al-Qassam που αναρτήθηκε στην επίσημη ιστοσελίδα της Χαμάς– οφειλόταν στον εκτοπισμό των Παλαιστίνιων από τα εδάφη τους, την καταστροφή οικισμών, τις παραβιάσεις στο τέμενος Al-Aqsa και την απόρριψη των αιτημάτων της Χαμάς από το Ισραήλ και τη διεθνή κοινότητα για ανταλλαγή κρατουμένων.i

Η εν λόγω ενέργεια –η οποία πρόκειται για χαρακτηριστική περίπτωση στρατηγικού αιφνιδιασμού– έπληξε σοβαρά το γόητρο του Ισραήλ θέτοντας υπό αμφισβήτηση το μέχρι πρότινος υποδειγματικό ισραηλινό σύστημα εθνικής ασφάλειας μέρος του οποίου είναι και οι υπηρεσίες πληροφοριών του Ισραήλ, προκαλώντας την άμεση αντίδραση του Πρωθυπουργού του ο οποίος δήλωσε ότι το Ισραήλ βρίσκεται σε πόλεμο με τη Χαμάς και ότι σκοπεύει να προβεί σε «άνευ προηγουμένου» αντίμετρα.ii

Τα κυριότερα γεγονότα του πολέμου

Όντως, μερικές εβδομάδες αργότερα το Ισραήλ διεξήγαγε την επιθετική επιχείρηση «Σιδερένια Ξίφη» (Swords of Iron) στη Λωρίδα της Γάζας, iii η οποία δίχασε τη διεθνή κοινή γνώμη (Εικόνα 2) και τη στάση των κρατών ανά τον κόσμο (Εικόνα 3) καθώς είχε ως αποτέλεσμα σημαντικές απώλειες και την εμφάνιση μίας ακόμα ανθρωπιστικής κρίσης, οδηγώντας το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης (International Court of Justice, ICJ) να αποφανθεί –έπειτα από προσφυγή του κράτους της Νότιας Αφρικής (South Africa) εναντίον του Ισραήλ για την εφαρμογή της Σύμβασης για την Πρόληψη και την Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας– στις 26 Ιανουαρίου 2024 ότι το Ισραήλ οφείλει να λάβει συγκεκριμένα μέτρα για την αποφυγή εγκλημάτων στη Λωρίδα της Γάζας και την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.iv

Την 1η Απριλίου 2024 η κατάσταση κλιμακώθηκε επικίνδυνα όταν το Ισραήλ σκότωσε εφτά (7) υψηλόβαθμους αξιωματικούς του Στρατού των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (Islamic Revolutionary Guard Corps, IRGC) του Ιράν,v έπειτα από επίθεση που έλαβε χώρα στο Προξενείο του Ιράν στη Δαμασκό της Συρίας.vi Ως απάντηση, το Ιράν –έπειτα από απόφαση του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (ΑΣΕΑ)vii– προχώρησε στις 13 Απριλίου 2024 στη διεξαγωγή της επιθετικής επιχείρησης «Αληθινή Υπόσχεση» (Operation True Promise) κατά του Ισραήλ με Μη Επανδρωμένα Αεροχήματα (Unmanned Aerial Vehicles, UAVs) και πυραύλους, η οποία ωστόσο αναχαιτίστηκε σχεδόν ολοκληρωτικά.viii

Στις 18 Απριλίου 2024 το Ισραήλ ανταπέδωσε την επίθεση πραγματοποιώντας αεροπορική επίθεση μικρής κλίμακας στην επαρχία Isfahan του Ιράν, η οποία ωστόσο δεν φαίνεται να οδήγησε σε περεταίρω κλιμάκωση της έντασης μεταξύ των δύο κρατών.ix Τέλος, ιδιαίτερη ανησυχία προκάλεσε στις 7 Μαΐου 2024 η κατάληψη του συνοριακού περάσματος της Ράφα προς την Αίγυπτο από τις Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις, γεγονός που οδήγησε τις ΗΠΑ στην αναστολή παράδοσης μεγάλου φορτίου βομβών στο Ισραήλ φοβούμενες για νέα κλιμάκωση του πολέμου,x καθώς το Ισραήλ δεν δέχτηκε να προβεί σε κατάπαυση του πυρός που προτάθηκε από την Αίγυπτο και το Κατάρ.xi

Το θεσμικό πλαίσιο εθνικής ασφάλειας τους Ισραήλ

Υπεύθυνο για όλα τα θέματα που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια του Ισραήλ, είναι το Υπουργείο Εθνικής Ασφάλειας (Ministry of National Security),xii στο οποίο υπάγονται:

1. Η Αστυνομία (Israel Police),

2. Το Πυροσβεστικό Σώμα (National Fire and Rescue Authority),

3. Η Σωφρονιστική Υπηρεσία (Israel Prison Service),

4. Η Επιτροπή για την Εθνική Φρουρά (The Committee for the Establishment of the National Guard of Israel),

5. Η Αρχή Προστασίας Μαρτύρων (Witness Protection Authority),

6. Το Τμήμα Έκδοσης Άδειας Οπλοφορίας (Firearm Licensing Department),

7. Το Γραφείο Ψηφιακής Προστασίας Παιδιών (Child Online Protection Bureau), και

8. Η Αρχή Πρόληψης Βίας και Κατάχρησης Αλκοόλ και Ναρκωτικών Ουσιών (Israel Authority for Prevention of Violence, Alcohol and Drug Abuse).

Κεντρικό ρόλο στο σύστημα εθνικής ασφάλειας του Ισραήλ –όπως και στα περισσότερα σύγχρονα κράτη εθνικής ασφάλειας που ακολούθησαν το παράδειγμα των ΗΠΑ– διαδραματίζει το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας (National Security Council, NSC) η σύσταση του οποίου πραγματοποιήθηκε το 1999. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι –όπως και στις ΗΠΑ– η σύστασή του προκάλεσε αντιδράσεις από το Υπουργείο Άμυνας και Υπουργείο Εξωτερικών λόγω της επικρατούσας αντίληψης ότι η επιρροή των εν λόγω Υπουργείων όσον αφορά τη διαδικασία λήψης απόφασης για μείζονα εθνικά ζητήματα θα μειωνόταν σημαντικά.

Η συστημική αυτή αντίσταση ωστόσο μετριάστηκε κάπως από το γεγονός ότι οι πρώτοι Σύμβουλοι Εθνικής Ασφάλειας –επικεφαλής του Συμβουλίου και εξ ορισμού στενοί συνεργάτες του εκάστοτε Πρωθυπουργού– που διορίστηκαν ήταν απόστρατοι Αξιωματικοί των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων. Θα πρέπει επίσης στο σημείο αυτό να τονιστεί ότι το ισραηλινό Σύστημα Εθνικής Ασφάλειας είναι έντονα Πρωθυπουργικό, καθώς όλες οι αποφάσεις στρατηγικού επιπέδου πρέπει να εγκριθούν από το Υπουργικό Συμβούλιο επικεφαλής του οποίου είναι ο Πρωθυπουργός, ενώ η Βουλή διαδραματίζει περιορισμένο ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.xiii

Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ αποτελεί το «Αρχηγείο» του Πρωθυπουργού και της κυβέρνησης για θέματα που αφορούν τις εξωτερικές υποθέσεις και την εθνική ασφάλεια και έχει ως αποστολή:

«[…] τον συντονισμό, τη σχεδίαση και τον προγραμματισμό την πολιτικής εθνικής ασφάλειας του κράτους του Ισραήλ σύμφωνα με τον νόμο για το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας. Διεξάγει επαγγελματική και ενοποιητική επιτελική εργασία, συντάσσοντας και προτείνοντας εναλλακτικές πολιτικές για τον πρωθυπουργό και την κυβέρνηση. Εργάζεται επίσης για την αύξηση της ενοποίησης μεταξύ των υπουργείων και των οργανισμών που ασχολούνται με την εθνική ασφάλεια, προκειμένου να βελτιστοποιηθούν και να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά οι δυνατότητες και τα πλεονεκτήματά τους και να μειωθούν τα κενά στο σχεδιασμό και την εκτέλεση των πολιτικών».xiv

Όσον αφορά τις αρμοδιότητές του,xv αυτές ρυθμίζονται από τον προαναφερθέντα Νόμο (National Security Council Law) που ψηφίστηκε το 2008,xvi ο οποίος καθορίζει ότι το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας είναι υπεύθυνο να:

1. Εδραιώνει το έργο του προσωπικού της κυβέρνησης σε θέματα που αφορούν τις εξωτερικές υποθέσεις και την ασφάλεια,

2. Προετοιμάζει τις συζητήσεις της κυβέρνησης, να παρουσιάζει εναλλακτικές λύσεις σχετικά με τα υπό συζήτηση θέματα και να υποβάλλει την εισήγησή του για την επιλεγείσα εναλλακτική λύση και το σκεπτικό της,

3. Παρακολουθεί την εφαρμογή των κυβερνητικών αποφάσεων και να υποβάλλει έκθεση σχετικά με την εφαρμογή τους στον πρωθυπουργό,

4. Προτείνει στον πρωθυπουργό την ημερήσια διάταξη για θέματα που αφορούν τις εξωτερικές υποθέσεις και την ασφάλεια,

5. Διεκπεραιώνει τη διυπηρεσιακή και διυπουργική επιτελική εργασία σε θέματα που αφορούν τις εξωτερικές υποθέσεις και την ασφάλεια,

7. Προετοιμάζει τις επιτελικές εργασίες για τους προϋπολογισμούς των υπουργείων άμυνας, εξωτερικών υποθέσεων και των φορέων ασφαλείας,

8. Λειτουργεί το Εθνικό Κέντρο Διαχείρισης Κρίσεων στο γραφείο του Πρωθυπουργού,

9. Εξετάζει την έννοια της ασφάλειας του κράτους του Ισραήλ και να προτείνει επικαιροποιήσεις αυτής,

10. Εξετάζει σημαντικές πρωτοβουλίες ασφαλείας στον τομέα της πολιτικής ασφάλειας, και

11. Εκτελεί κάθε άλλη επιτελική εργασία στον τομέα των εξωτερικών υποθέσεων και της ασφάλειας και σε κάθε άλλο τομέα που καθορίζεται από τον πρωθυπουργό.

Σύμφωνα επίσης με άλλες διατάξεις που έχουν εκδοθεί κατά καιρούς, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ είναι υπεύθυνο για:

2. Τη διεύρυνση των γνώσεων των υπουργών της κυβέρνησης σε θέματα πολιτικής και ασφάλειας,

3. Την πολιτική ετοιμότητα για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στο ποσοστό που του αναλογεί, όντας μόνιμο μέλος της σχετικής υπουργικής επιτροπής,

4. Την προετοιμασία των συζητήσεων του υπουργικού συμβουλίου,

5. Την εκπαίδευση νέων μελών του υπουργικού συμβουλίου,

6. Την παροχή πληροφοριών στους υπουργούς, και

7. Την προετοιμασία των υπουργών ενόψει των συζητήσεων του υπουργικού συμβουλίου.

Ο δε ρόλος του Συμβουλίου είναι καθαρά συμβουλευτικός, γεγονός που σημαίνει ότι οι «αποφάσεις» του δεν δεσμεύουν την Κυβέρνηση/Πρωθυπουργό. Η προσωπικό από το οποίο αποτελείται το επιτελείο του περιλαμβάνει περίπου εβδομήντα (70) άτομα και είναι χωρισμένο στα ακόλουθα τμήματα:

1. Διεύθυνση Πολιτικής Ασφάλειας,

2. Διεύθυνση Εξωτερικής Πολιτικής,

3. Διεύθυνση Αντιτρομοκρατίας,

4. Νομικό και Οικονομικό Γραφείο Συμβούλου.xvii

Για τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας ιδιαίτερης βαρύτητας, η διαδικασία λήψης απόφασης περιλαμβάνει την αρχική εισήγηση του Γενικού Εισαγγελέα και του Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας επί του εξεταζόμενου ζητήματος, η οποία στη συνέχεια εξετάζεται περεταίρω από το Υπουργικό Συμβούλιο Ασφάλειας (Security Cabinet) –μία ολιγομελή ομάδα– αποτελούμενη από τους ακόλουθους αξιωματούχους:

1. Πρωθυπουργό,

2. Υπουργό Εξωτερικών,

3. Υπουργό Άμυνας,

4. Υπουργό Οικονομικών,

5. Υπουργό Δημόσιας Ασφάλειας,

6. Υπουργό Δικαιοσύνης,

7. Υπουργό Οικονομίας, και

8. Υπουργό Εσωτερικής Ασφάλειας.

Κάθε απόφαση επομένως που σχετίζεται με τη διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων –όπως ο πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας– εξετάζεται αρχικά από το προαναφερθέν Υπουργικό Συμβούλιο Ασφάλειας, η απόφαση του οποίου στη συνέχεια προωθείται για έγκριση στο Υπουργικό Συμβούλιο. Θα πρέπει τέλος να τονιστεί ότι –παρά τις όποιες παθογένειες που επικρατούν στο εσωτερικό του– το σύστημα εθνικής ασφάλειας του Ισραήλ θεωρείται ως ένα από τα πιο αποτελεσματικά, γρήγορα και ευέλικτα αντίστοιχα συστήματα λήψης απόφασης και χειρισμού κρίσεων.xviii

Στην περίπτωση της χώρας μας, το θεσμικό όργανο που είναι υπεύθυνο για το χειρισμό των αντίστοιχων ζητημάτων είναι το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας (ΚΥ.Σ.Ε.Α.) το οποίο θεσπίστηκε με το Νόμο 4622/2019 (Επιτελικό Κράτος) αντικαθιστώντας το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εξωτερικών και Άμυνας (επίσης ΚΥ.Σ.Ε.Α.).xix Επιπλέον, πρώτος Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας ορίστηκε ο Αντιναύαρχος ε.α. Διακόπουλος Αλέξανδρος, ο οποίος περίπου ένα χρόνο αργότερα αντικαταστάθηκε από τον ακαδημαϊκό και τέως Βοηθό του, Δρ. Ντόκο Θάνο.

Όσον αφορά τις αρμοδιότητες του ΚΥ.Σ.Ε.Α. –το οποίο αποτελεί ένα από τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα και σε πολεμική περίοδο μετονομάζεται σε Πολεμικό Συμβούλιο– ο Νόμος 4622/2019 αναφέρει στο άρθρο 7 ότι περιλαμβάνουν τη διαμόρφωση διυπουργικών πολιτικών και τη λήψη αποφάσεων για ζητήματα που σχετίζονται με την ασφάλεια της Ελλάδας, διευκρινίζοντας ότι το ΚΥ.Σ.Ε.Α. έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες που φαίνονται στην Εικόνα 5.

Όσον αφορά τέλος τη σύνθεσή του, έπειτα από δύο (2) τροποποιήσεις κατέληξε να περιλαμβάνει τα ακόλουθα εννέα (9) μόνιμα μέλη:

1. Πρωθυπουργό,

2. Υπουργό Εξωτερικών,

3. Υπουργό Εθνικής Άμυνας,

4. Υπουργό Εθνικής Άμυνας,

5. Υπουργό Προστασίας του Πολίτη,

6. Υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου,

7. Υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής,

8. Υπουργό Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, και

9. Α/ΓΕΕΘΑ.

Επιπλέον, στο πλαίσιο της γενικότερης μεταρρύθμισης του συστήματος εθνικής ασφάλειας της Ελλάδας, τον Ιούλιο του 2021 εξαγγέλθηκε η εκπόνηση Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειαςxx η οποία αν και –σύμφωνα με δημοσιεύματα– παρουσιάστηκε σε συνεδρίαση του ΚΥ.Σ.Ε.Α. τον Οκτώβριο του 2022,xxi το περιεχόμενό της δεν έχει δημοσιευτεί μέχρι και τη στιγμή της συγγραφής του παρόντος άρθρου.

Λαμβάνοντας υπόψιν τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν σε συνδυασμό με τις ομοιότητες που παρουσιάζει το Ισραήλ με την Ελλάδα –όπως το μέγεθος, το πολίτευμα, οι σχέσεις με τη Δύση, η νοοτροπία και οι τεταμένες σχέσεις με γειτονικά κράτη–xxii αλλά και το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα ενεργοποιήθηκε σημαντικός αριθμός της εφεδρείας των Ενόπλων Δυνάμεων του Ισραήλ (Εικόνα 6), εξάγονται τα ακόλουθα συμπεράσματα:

1. Οι έγκαιρες και έγκυρες πληροφορίες είναι ζωτικής σημασίας για τη διαχείριση των ζητημάτων εθνικής ασφάλειας και την αποφυγή στρατηγικού αιφνιδιασμού.

2. Η ύπαρξη καλά εκπαιδευμένης Εφεδρείας και ενός αποτελεσματικού συστήματος επιστράτευσης και ένταξης των εφέδρων (ανδρών και γυναικών) στις εμπόλεμες Μονάδες των Ενόπλων Δυνάμεων επηρεάζει σημαντικά την εξέλιξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων.

3. Η ύπαρξη Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας συμβάλλει στον αποτελεσματικότερο συντονισμό όλων των κρατικών φορέων που σχετίζονται με τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας και την παρακολούθηση της εφαρμογής των σχετικών αποφάσεων.

5. Η «καρδιά» κάθε Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας είναι το Επιτελείο ή Γραμματεία, το οποίο λειτουργεί σε μόνιμη βάση, παρακολουθεί την εξέλιξη σημαντικών ζητημάτων, ενημερώνει ανάλογα την πολιτική ηγεσία και προβαίνει στην εκπόνηση της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας, βάση της οποίας εκπονούνται όλες

6. Εκτός από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, θα πρέπει να υπάρχει και ένα Εθνικό Κέντρο Διαχείρισης Κρίσεων –στις ΗΠΑ ονομάζεται Αίθουσα Καταστάσεως (Situation Room, SitRoom) και βρίσκεται εντός του Λευκού Οίκου– στο κτίριο που στεγάζεται το Γραφείο του Αρχηγού του Κράτους στο οποίο θα μεταβαίνει ο Πρωθυπουργός ή Πρόεδρος (ανάλογα με το πολίτευμα) για να ενημερωθεί για την εξέλιξη κρίσιμων ζητημάτων κατά τη διάρκεια κρίσεων και να λάβει αποφάσεις.

7. Η επιμόρφωση των Υπουργών και των υψηλόβαθμων στελεχών όλων των Υπηρεσιών και Κρατικών Φορέων πάνω σε ζητήματα εθνικής ασφάλειας είναι απαραίτητη, τόσο για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των σχετικών ζητημάτων και το βέλτιστο συντονισμό των Υπηρεσιών και Κρατικών Φορέων, όσο και για τη δημιουργία κουλτούρας ασφάλειας.

Ως εκ τούτου, για την αποτελεσματικότερη λειτουργία του συστήματος εθνικής ασφάλειας της Ελλάδας, κρίνονται ως απαραίτητες οι ακόλουθες ενέργειες:

2. Εκπόνηση και δημοσίευση της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας στην οποία θα καθορίζονται-προτεραιοποιούνται τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας, ώστε βάση αυτής να εκπονηθούν/επικαιροποιηθούν και οι αντίστοιχες Εθνικές Στρατηγικές των υπόλοιπων Υπηρεσιών και Κρατικών Φορέων.

3. Δημιουργία Γραφείων Εθνικής Ασφάλειας στα Υπουργεία και τις Περιφέρειες για τον βέλτιστο έλεγχο-συντονισμό μεταξύ Κυβέρνησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, και την αποτελεσματικότερη λειτουργία της δεύτερης όσον αφορά τα ζητήματα που άπτονται της εθνικής ασφάλειας της χώρας μας (αναλυτική πρόταση όσον αφορά τα Γραφεία Εθνικής Ασφάλειας παρουσιάζεται στο βιβλίο «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα»).xxiv

4. Δημιουργία Αίθουσας Καταστάσεως του Έλληνα Πρωθυπουργού εντός του Μεγάρου Μαξίμου (αναλυτική πρόταση όσον αφορά την Αίθουσα Καταστάσεως παρουσιάζεται στο βιβλίο «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα»).xxv

5. Συμπερίληψη του Διευθυντή της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΕΥΠ) στα μόνιμα μέλη του ΚΥ.Σ.Ε.Α. για την εξασφάλιση παροχής έγκαιρων και έγκαιρων πληροφοριών (αναλυτική πρόταση όσον αφορά τη σύνθεση του ΚΥ.Σ.Ε.Α. παρουσιάζεται στο βιβλίο «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα»).xxvi

Ολοκληρώνοντας, αξίζει να επισημανθεί ότι η ασφάλεια αποτελεί μία από τις πλέον «παρεξηγημένες» έννοιες της καθημερινότητας, καθώς έχει συνδεθεί εσφαλμένα με τον περιορισμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών. Οι αλλεπάλληλες ωστόσο κρίσεις (στρατιωτικές, οικονομικές, υγειονομικές, επισιτιστικές, ενεργειακές, κ.λπ.) που έκαναν την εμφάνισή τους την τελευταία δεκαετία οδηγώντας στον χαρακτηρισμό της εποχής μας ως μία εποχή αεικρίσεων (permacrises) και πολυκρίσεων (polycrises),xxviii καταδεικνύοντας την τεράστια αξία της. Δεν θα πρέπει να λησμονάται εξάλλου, ότι σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.):

«Η ασφάλεια είναι θεμελιώδης για τη διαβίωση των ανθρώπων, τη μείωση της φτώχειας και την επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετίας».xxix

i Palestinian Islamic Resistance Movement Hamas. (2023, October 07). “Statement by Hamas’s Al-Qassam Brigades top military commander”. https://hamas.ps/en/post/4967/Statement-by-Hamas-s-Al-Qassam-Brigades-top-military-commander (07/10/2023).

ii Prime Minister of Israel. (2023, October 07). X (former twitter). https://twitter.com/IsraeliPM/status/1710583005230575705 (25/04/2024).

iii Ministry of Foreign Affairs of Israel. (2023, October 28). “Statement by PM Netanyahu”. https://www.gov.il/en/pages/statement-by-pm-netanyahu-28-oct-2023 (25/04/2024).

iv International Court of Justice. (2024, January 26). Summary of the Order of 26 January 2024. https://www.icj-cij.org/node/203454 (25/04/2024).

v National Counterterrorism Center/Office of Director of National Intelligence. (n.d.). “Islamic Revolutionary Guard Corps (IRGC)”. https://www.dni.gov/nctc/ftos/irgc_fto.html (25/04/2024).

vi Chao-Fong, L. (2024, April 01). “Middle East crisis: Iran’s Revolutionary Guards Corps says two of its generals killed in Damascus consulate strike – as it happened”. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/live/2024/apr/01/israel-hamas-war-airstrike-iran-consulate-gaza-syria-live-updates (25/04/2024).

vii Κουκάκης, Γ. (2024, Απρίλιος 26). “Η εμπλοκή του Ιράν στον πόλεμο στη Γάζα, ο ρόλος του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Ιράν και ο ιδιότυπος χαρακτήρας της (εθνικής) ασφάλειας”. Geopolitics & Daily News. https://geopolitics.iisca.eu/2024/04/26/%ce%b7-%ce%b5%ce%bc%cf%80%ce%bb%ce%bf%ce%ba%ce%ae-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%b9%cf%81%ce%ac%ce%bd-%cf%83%cf%84%ce%bf%ce%bd-%cf%80%cf%8c%ce%bb%ce%b5%ce%bc%ce%bf-%cf%83%cf%84%ce%b7-%ce%b3%ce%ac%ce%b6%ce%b1/ (08/05/2024).

viii Cafiero, G. (2024, April 15). “Why Iran attacked Israel and what could happen next”. The New Arab. https://www.newarab.com/analysis/why-iran-attacked-israel-and-what-could-happen-next (25/04/2024).

ix Hendrix, S., Harris, S., George, S. & Birnbaum, M. (2024, April 19). “After Israeli strike in Iran, both sides appear to downplay incident”. The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/world/2024/04/19/israel-iran-strike-isfahan/ (25/04/2024).

x Newsroom. (2024, Μάιος 08). “Οι ΗΠΑ ανέστειλαν την παράδοση φορτίου βομβών στο Ισραήλ λόγω ανησυχίας για τη Ράφα”. HuffPost Greece. https://www.huffingtonpost.gr/entry/oi-epa-anesteilan-ten-paradose-fortioe-vomvon-sto-israel-loyo-anesechias-yia-te-rafa_gr_663b0071e4b0ce3aef513968 (08/05/2024).

xi Magramo, K., Yeung, J., Picheta, R., Dewan, A., Edwards, C., Tara, J. & Powell, T. (2024, May 08). “May 7, 2024 Israel-Hamas war”. CNN World. https://edition.cnn.com/middleeast/live-news/israel-hamas-war-gaza-news-05-07-24/index.html (08/05/2024).

xii Government of Israel. (n.d.) “Ministry of National Security”. https://www.gov.il/en/departments/ministry_of_public_security/govil-landing-page (08/05/2024).

xiii Ντόκος, Θ. & Τσάκωνας, Π. (2005). Στρατηγική Εθνικής Ασφαλείας. Οικοδομώντας το Ελληνικό Μοντέλο στον Εικοστό Πρώτο Αιώνα. (Αθήνα: Παπαζήση), 324-328.

xiv Government of Israel/National Security Council. (2023, June 29). “About National Security Council”. https://www.gov.il/en/pages/about-the-nsc (08/05/2024).

xv Οπ.π.

xvi Haviv Rettig Gur. (2014, January 06). “Inside Israel’s White House: How Netanyahu runs the country”. The Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/inside-israels-white-house-how-netanyahu-runs-the-country/ (08/05/2024).

xvii Φενέκος, Σ. (2019, Ιούνιος 15). “Ισραήλ: Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας”. Liberal. https://www.liberal.gr/apopsi/israil-sumboulio-ethnikis-asfaleias/255888 (προσπέλαση 19/09/2019)

xviii Freilich, C. (2006). “National Security Decision-Making in Israel: Processes, Pathologies, and Strengths”. Middle East Journal, Vol. 60, No. 4, 659-653. https://doi.org/10.3751/60.4.11 (08/05/2024).

xix Πικραμένος, Κ.& Κουκάκης, Γ. (2023). Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα. (Αθήνα: Ινφογνώμων), 97-99. https://www.researchgate.net/publication/369775588_Ethnike_Asphaleia_Mythoi_kai_Pragmatikoteta (08/05/2024).

xx Νέδος, Β. (2021, Ιούλιος 09). “Στρατηγική Ασφαλείας με επίκεντρο την Τουρκία: Αποτύπωση των “κόκκινων γραμμών” και των εξωτερικών απειλών”. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. https://www.kathimerini.gr/politics/561427156/stratigiki-asfaleias-me-epikentro-tin-toyrkia/ (10/09/2021).

xxi Newsroom. (2022, Οκτώβριος 12). “ΚΥΣΕΑ: Παρουσιάστηκε η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας”. NEWSIT https://www.newsit.gr/politikh/kysea-parousiastike-i-stratigiki-ethnikis-asfaleias/3617583/ (10/09/2023).

xxii Ντόκος, Θ. & Τσάκωνας, Π. (2005). Στρατηγική Εθνικής Ασφαλείας. Οικοδομώντας το Ελληνικό Μοντέλο στον Εικοστό Πρώτο Αιώνα. (Αθήνα: Παπαζήση), 324.

xxiii Πικραμένος, Κ.& Κουκάκης, Γ. (2023). Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα. (Αθήνα: Ινφογνώμων), 134-138.

xxiv Πικραμένος, Κ.& Κουκάκης, Γ. (2023). Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα. (Αθήνα: Ινφογνώμων), 139-140.

xxv Πικραμένος, Κ.& Κουκάκης, Γ. (2023). Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα. (Αθήνα: Ινφογνώμων), 138.

xxvi Πικραμένος, Κ.& Κουκάκης, Γ. (2023). Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα. (Αθήνα: Ινφογνώμων), 129.

xxvii Πικραμένος, Κ.& Κουκάκης, Γ. (2023). Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα. (Αθήνα: Ινφογνώμων), 142-143.

xxviii Koukakis, G. (2023). Permacrises and Polycrises: Outlining the Contemporary Security Environment through References to Strategic Documents of Regional and International Actors. HAPSc Policy Briefs Series, 4(2), 55–64. https://doi.org/10.12681/hapscpbs.36661 (08/04/2024).

xxix Organisation for Economic Co-operation and Development. (n.d.). Security and Development. https://www.oecd.org/countries/burundi/securityanddevelopment.htm#:~:text=Security%20is%20fundamental%20to%20people%27s,social%20services%20and%20political%20processes. (08/05/2024).

Huffington Post