Σωτήρης Μητραλέξης*
Πριν από λίγες ημέρες εκδόθηκε το βιβλίο του Δημήτρη Β. Πεπόνη «Το Τέλος της Μεγάλης Παρέκλισης: από την Ουκρανία και την πανδημία στη νέα πλανητική τάξη» (εκδ. Τόπος/mέta, Μάρτιος 2023, 362 σελίδες), στην προετοιμασία του οποίου συμμετείχα ως συνεπιμελητής. Το βιβλίο επικεντρώνεται στα «διεθνή»: διεθνείς εξελίξεις, διεθνείς σχέσεις, γεωπολιτική κλπ. Το πεδίο εξέτασής του όμως είναι πραγματικά ευρύτερο: «Με αφορμή τον πόλεμο της Ουκρανίας και την κρίση της πανδημίας, το βιβλίο σκιαγραφεί τη διαμόρφωση μιας νέας πλανητικής τάξης και πραγματεύεται την ολοκλήρωση τριών διαφορετικών και εν μέρει επάλληλων ιστορικών κύκλων, της μεταψυχροπολεμικής τάξης (1991-), του μεταπολεμικού κόσμου (1945-) και μιας μεγάλης εποχής της ανθρώπινης ιστορίας (19ος αιώνας-), της Εποχής της Μεγάλης Παρέκκλισης. Από την ιστορία στην πολιτική γεωγραφία, από την ολοκλήρωση της αμερικανικής ηγεμονικής περιόδου στην επιστροφή της Ασίας, από την τεχνολογία στη δημογραφία και από τη νεωτερικότητα στη μετα-εκκοσμίκευση, το βιβλίο επιχειρεί μια ανατομία των εξελίξεων μακράς κλίμακας, με στόχο να αποτελέσει εργαλείο για την κατανόηση των κοσμοϊστορικών μεταβολών που λαμβάνουν χώρα στο μεταίχμιο του τέλους μιας εποχής και της απαρχής ενός νέου μακροϊστορικού κύκλου».
Γιατί όμως να ασχοληθούμε με κάτι τέτοιο, γιατί να το θεωρήσουμε απαραίτητο για να κατανοήσουμε τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα με εκπληκτική ταχύτητα — αν και, επειδή τις ζούμε σε ενεστώτα χρόνο, ενίοτε μας διαφεύγει η ιστορικότητά τους;
Αντί απάντησης, θα παραθέσω απλώς κάποιες άλλοτε αδιανόητες γεωπολιτικές εξελίξεις που έλαβαν χώρα μόλις μέσα στον τελευταίο μήνα: τη συγκομιδή αντλώ από τον ιστότοπο αναλύσεων Moon of Alabama, απ’ όπου οι πηγές και οι μεταφρασμένες στα ελληνικά διατυπώσεις: μέσα στον τελευταίο μόλις μήνα λοιπόν,
- τον Φεβρουάριο η Κίνα κατακεραύνωσε δημοσίως την ηγεμονία των ΗΠΑ, ξεκίνησε μια διεθνή πρωτοβουλία για την ασφάλεια και προσέφερε ένα ειρηνευτικό σχέδιο για την Ουκρανία.
- Στις 10 Μαρτίου η Κίνα διαμεσολάβησε για μια συμφωνία που αποκατέστησε τις σχέσεις μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν.
- Στις 15 Μαρτίου η Μόσχα έστρωσε το κόκκινο χαλί για τον πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ.
- Χθες 19/3 ο Άσαντ και η σύζυγός του Άσμα έφθασαν στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για συνομιλίες με τον σεΐχη Μοχάμεντ
- Επίσης χθες το Ιράν και το Ιράκ υπέγραψαν συμφωνία συνεργασίας για την ασφάλεια που θα σταματήσει τις δραστηριότητες των Κούρδων που χρηματοδοτεί η CIA εναντίον του Ιράν.
- Επίσης χθες ο βασιλιάς Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας προσκάλεσε τον πρόεδρο του Ιράν σε επίσκεψη στο Ριάντ. (Τα τελευταία 30 χρόνια οι ΗΠΑ θεωρούσαν τη Μέση Ανατολή ως την πίσω αυλή τους. Πριν από είκοσι χρόνια εισέβαλαν παράνομα στο Ιράκ και προκάλεσαν εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους και δεκαετίες χάους. Τώρα η Κίνα, με ειρηνικά μέσα, άλλαξε τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή μέσα σε μόλις ένα μήνα.)
- Σήμερα ο πρόεδρος της Κίνας Σι έφτασε στη Μόσχα για τριήμερες συνομιλίες με τον πρόεδρο της Ρωσίας Πούτιν. Ένα άρθρο του Προέδρου Πούτιν δημοσιεύθηκε στην κινεζική εφημερίδα People’s Daily ενώ τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης δημοσίευσαν ένα άρθρο με την υπογραφή του Προέδρου Σι.
- Οι ΗΠΑ φοβούνται ότι η ειρηνευτική πρωτοβουλία της Κίνας για την Ουκρανία θα κερδίσει έδαφος. Έχουν ταχθεί ανοιχτά κατά της κατάπαυσης του πυρός και των ειρηνευτικών συνομιλιών. Μα τελικά δεν ήταν ότι θα αποφάσιζαν οι Ουκρανοί;
- Είναι πιθανό ότι ο Πούτιν θα υποστηρίξει δημοσίως το κινεζικό ειρηνευτικό σχέδιο, ενώ οι ΗΠΑ τρέμουν ότι η ειρήνη μπορεί πράγματι να επισυμβεί. Επιχειρώντας παράλληλα να σαμποτάρουν τη συμφωνία της Σαουδικής Αραβίας με το Ιράν.
Η μονοπολική στιγμή των ΗΠΑ μοιάζει σήμερα τόσο, μα τόσο μακριά. Μέσα σε έναν μόλις μήνα λαμβάνουν χώρα εξελίξεις αφ’ ενός άλλοτε αδιανόητες, αφ’ ετέρου μιας εμβέλειας που υπό κανονικές συνθήκες θα εκτυλισσόταν σε χρόνια, όχι σε ημέρες. Όταν ο κόσμος αλλάζει με τέτοια ιλιγγιώδη ταχύτητα μπροστά στα μάτια μας, χρειαζόμαστε νέα αναλυτικά εργαλεία, δεν επαρκεί απλώς η παρατήρηση: εντελώς απλά, οι εξελίξεις είναι ταχύτερες από τον ανθρώπινο νου…
Απολύτως ταυτόχρονα, και πέρα από τα αμιγώς διεθνοπολιτικά/γεωπολιτικά, μια διεθνής τραπεζική κρίση κυοφορείται — ή, εναλλακτικά, έχει ήδη πυροδοτηθεί και προσπαθούμε να τη μαζέψουμε. Μετά την Silicon Valley Bank, τη Signature Bank και την Credit Suisse, «το χρηματιστήριο του Χονγκ Κονγκ σημείωσε πτώση 2,7%, με τη βαριά HSBC να χάνει σχεδόν 6% λόγω ανησυχιών για την έκθεσή της σε επικίνδυνα ομόλογα που σχετίζονται με την Credit Suisse. Η Standard Chartered βυθίστηκε επίσης. Οι απώλειες ήρθαν ακόμη και όταν η de facto κεντρική τράπεζα της πόλης δήλωσε ότι ο τραπεζικός τομέας της είχε ‘ασήμαντη’ έκθεση στην Credit Suisse. Άλλες μετοχές περιφερειακών τραπεζών δέχθηκαν επίσης πλήγμα, συμπεριλαμβανομένης της ιαπωνικής Mitsubishi UFJ Financial, της National Australia Bank και της ινδικής ICICI. … Το Λονδίνο, η Φρανκφούρτη και το Παρίσι σημείωσαν πτώση στις πρώτες συναλλαγές της Δευτέρας. Το Τόκιο, το Σίδνεϊ, η Σεούλ και η Βομβάη βρέθηκαν επίσης στο κόκκινο. Η Σαγκάη σημείωσε άνοδο αφού η κινεζική κεντρική τράπεζα μείωσε το ποσό των μετρητών που πρέπει να διατηρούν οι τράπεζες σε αποθεματικό, ελπίζοντας να δώσει ώθηση στην οικονομία της χώρας» (πηγή). Ταυτόχρονα, 186 (!) αμερικανικές τράπεζες κρίνονται επιρρεπείς σε κινδύνους παρόμοιους με την Silicon Valley Bank —κινδύνους κατάρρευσης, δηλαδή—, γράφει η Wall Street Journal.
Το βιβλίο του Δημήτρη Β. Πεπόνη «Το Τέλος της Μεγάλης Παρέκκλισης: Από την Ουκρανία και την Πανδημία στη Νέα Πλανητική Τάξη» γράφτηκε πριν από αυτές τις εξελίξεις. Όμως λειτουργεί ως εργαλείο ακριβώς για να κατανοήσουμε εξελίξεις όπως αυτές. Όπως αυτοσυστήνεται και το ίδιο το βιβλίο, «Ζούμε το κύκνειο άσμα μιας παγκόσμιας τάξης και την απαρχή ενός νέου μακροϊστορικού κύκλου»…
*Ο Σωτήρης Μητραλέξης είναι δρ. πολιτικής επιστήμης και διεθνών σχέσεων, επισκέπτης καθηγητής στο IOCS Cambridge & συνδιευθυντής του mέta CPC.
