Εξ αιτίας του Κορωναιού
Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected] www.kalkis.eu
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ από τη Μόσχα του Benoît Vitkine στον ηλεκτρονικό Le Monde στις 9-4-2020, με τίτλο : «Στη Ρωσία ο κορωναϊός θέτει τον ιδιωτικό τομέα στο χείλος της αβύσσου» (En Russie, le coronavirus place le 
secteur privé au bord du gouffre). «Παρά την υπόσχεση του Βλαντιμίρ Πούτιν να διατηρήσει τους μισθούς, πολλές επιχειρήσεις απολύουν τους μισθωτούς τους. Το κράτος είναι επί του παρόντος επιφυλακτικό στην παροχή ενισχύσεων από τα κρατικά αποθεματικά του», γράφει ο Benoît Vitkine. Διερωτάται δε μήπως «είναι μια καταιγίδα που περιμένει τη ρωσική οικονομία ;»
Ακόμη και πριν από την κορύφωση της επιδημίας στη Ρωσία, τα περιοριστικά μέτρα που ελήφθησαν για την εξάλειψη της εξάπλωσης του Covid-19 προκαλούν σοβαρές αμφιβολίες για την επιβίωση πολλών επιχειρήσεων. Από μακροοικονομική άποψη, η ζοφερή εικόνα εξακολουθεί να είναι δύσκολη. Οι οικονομολόγοι προβλέπουν μια διψήφια ύφεση για το 2020. Η παύση ολόκληρης της οικονομίας την άνοιξη ενισχύθηκε και από τις επιπτώσεις ενός ανελέητου πολέμου τιμών στον πετρελαϊκό κλάδο, ο οποίος έχει βυθίσει τις τιμές του πετρελαίου σε επίπεδα που δεν έχουν δει ποτέ πριν από είκοσι χρόνια και που ευτυχώς για τη Ρωσία υπήρξε τελικά ένας συμβιβασμός μεταξύ των πετρελαιοπαραγωγών χωρών. Όμως έχει πέσει κάθετα και ζήτηση καυσίμων, αφού οι καταναλωτές δεν κινούν πια τα αυτοκίνητά τους.
Η κατάσταση της Ρωσίας βρίσκεται μεν με χαμηλό χρέος και σημαντικά αποθεματικά, έχει όμως τώρα ένα επείγον πρόβλημα στον ιδιωτικό της τομέα, αφού αυτός έπαψε να λειτουργεί. Όταν ανακοίνωσε, στις αρχές Απριλίου 2020, την παράταση της περιόδου «αδράνειας» μέχρι το τέλος του μήνα, ο Βλάντιμιρ Πούτιν επαναβεβαίωσε ότι οι ισχύοντες μισθοί θα διατηρηθούν.
Ενώ οι ρωσικές αρχές ζητούν από τους επιχειρηματίες να εκπληρώσουν τον «κοινωνικό ρόλο» τους, σύμφωνα 
με τα λόγια του δημάρχου Μόσχας Sergueï Sobianine ή απειλούν με ελέγχους και άλλες ποινές σε όσους δεν υπακούουν, οι αρνητικές προβλέψεις πολλαπλασιάζονται. Οι προβλέψεις του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου εκτιμούν ότι 3 εκατομμύρια επιχειρήσεις απειλούνται με πτώχευση και ο αριθμός των ανέργων θα μπορούσε να αυξηθεί από 10 έως 15 εκατομμύρια, σύμφωνα με τους υπολογισμούς και ανάλογα με την έκταση των μέτρων στήριξης που θα ανακοινωθούν από τις αρχές.
Ορισμένες επιχειρήσεις λένε ότι βρίσκονται στα πρόθυρα της χρεοκοπίας
Μια δημοσκόπηση που διεξήχθη στο τέλος Μαρτίου 2020 μεταξύ των επιχειρηματιών από το Κέντρο Στρατηγικών Ερευνών δείχνει ότι το 29% από αυτές έχουν ήδη βάλει μέρος των εργαζομένων τους σε άδεια 
άνευ αποδοχών και ότι το 22% ετοιμάζεται να κάνει το ίδιο. Το 28% από αυτές λέει ότι βρίσκεται στα πρόθυρα της πτώχευσης, ακόμη και αν το σχετικά χαμηλό μερίδιο των παρεχομένων υπηρεσιών στη ρωσική οικονομία επιτρέπει στον περιορισμό της ζημίας.
«Από τον Μάρτιο 2020, η οικονομική δραστηριότητα άρχισε να μειώνεται, αλλά συνέχισα να πληρώνω τους 4 υπαλλήλους μου, μαρτυρεί ο Denis Roud, ο επιχειρηματίας ενός πλυντηρίου αυτοκινήτων στο Blagoveshchensk, στην ανατολική περιοχή Αγάπη. Αλλά για τον Απρίλιο, δεν έχω αρκετή ρευστότητα και σχεδιάζω να τους πληρώσω μόνο 10.000 ρούβλια [ή 120 ευρώ] το καθένα από την προσωπική μου αποταμίευση. Είναι 4 φορές λιγότερα από τα συνηθισμένα και νόμιμα ποσά, αλλά δεν έχω άλλη επιλογή. Είμαι δε τυχερός που ο ιδιοκτήτης μου συμφώνησε να αναβάλει την είσπραξη του ενοικίου»., σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Benoît Vitkine.
Δεν επηρεάζονται ή προστατεύονται όλοι οι κλάδοι με τον ίδιο τρόπο. Η ρωσική κυβέρνηση έχει ορίσει έτσι έναν κατάλογο 646 «στρατηγικών» επιχειρήσεων που επωφελούνται από μια άμεση και μαζική υποστήριξη του κράτους. Στους πιο πληγέντες κλάδους, όπως ο τουρισμός, η εκπαίδευση ή οι αεροπορικές μεταφορές, προβλέπονται επίσης πιστωτικές διευκολύνσεις και αναβολές καταβολής φόρων.
Χρειαζόμαστε επιδοτήσεις για να πληρώσουμε τους μισθούς
«Οι λιγότεροι φόροι, όταν η οικονομική δραστηριότητα είναι μηδενική, δεν βοηθούν πραγματικά. Αυτό 
που χρειαζόμαστε είναι επιδοτήσεις για την πληρωμή μισθών, είπε ανωνύμως στον Benoît Vitkin ο Δημήτρης Β., επιχειρηματίας μιας μικρής τουριστικής επιχείρησης στη Μόσχα, ο οποίος υποχρεώθηκε να δώσει άδεια άνευ αποδοχών στους 4 εργαζομένους του. Δεν τους άφησα πολλές επιλογές : ήταν αυτό ή μια απόλυση με μια αποζημίωση 70.000 ρουβλίων [ή 850 ευρώ]. Αλλά αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, ορισμένοι από αυτούς θα προτιμήσουν να εγκαταλείψουν τη θέση τους, για να βρουν αλλού δουλειά για να επιζήσουν».
Η υποστήριξη που προσφέρει μέχρι στιγμής το ρωσικό κράτος εγείρει θέματα. Τα πρώτα μέτρα που ανακοινώθηκαν στα τέλη Μαρτίου 2020 έπληξαν την επιχειρηματική κοινότητα με την ανεπάρκειά τους – ουσιαστικά, αναβολή καταβολής των ασφαλιστικών εισφορών και των φόρων. Στη Μόσχα, ο Δήμος προσφέρει 19.000 ρούβλια (ή 230 ευρώ) σε όσους έχασαν τη δουλειά τους και 4.000 ρούβλια στους συνταξιούχους.
Μόλις στις 8 Απριλίου 2020 η ρωσική κεντρική τράπεζα ανακοίνωσε ότι θα δώσει 150 δισ. Ρούβλια (ή 1,8 δισ. Ευρώ) στις τράπεζες για να χορηγήσουν δάνεια μηδενικού επιτοκίου στις επιχειρήσεις. Παρόλο που χαιρετίστηκε, το μέτρο θεωρείται ευρέως ανεπαρκές. «Αυτό είναι ήδη μια πρόοδος», παραδέχεται ο οικονομολόγος Igor Nikolaev, διευθυντής του Κέντρου Στρατηγικών Αναλύσεων. Ωστόσο, δεδομένου ότι υπάρχουν 20 με 30 εκατομμύρια άνθρωποι που θα πρέπει να υποστηριχθούν, το ποσό αυτό είναι πολύ μικρό, ίσως 10 φορές κατώτερο ποσό από ό, τι θα ήταν απαραίτητο».
Μια στάση του βλέποντας και κάνοντας
«Η κυβέρνηση προτιμά να περιμένει να δει και να ενεργήσει ανάλογα με την εξέλιξη της κατάστασης», δήλωσε η οικονομική εφημερίδα Kommersant, πολύ επικριτική τις τελευταίες μέρες, όπως και οι περισσότερες από τις άλλες εφημερίδες. «Είναι ευνόητο, δεδομένης της γενικής αβεβαιότητας, δήλωσε ο 
Igor Nikolaev. Αλλά είναι μια στάση διπλής όψεως. Μέχρι να ενεργήσει πιο σταθερά, ορισμένες από τις επιχειρήσεις θα έχουν εξαφανιστεί». Ως φόντο αυτής της συζήτησης, κυριαρχεί η χρήση ή όχι των τεράστιων οικονομικών αποθεματικών που συσσωρεύονται στη Μόσχα – υπολογιζόμενα σε 550 δισ. Δολάρια (ή 506 δισ. Ευρώ) από την κεντρική τράπεζα, εκ των οποίων τα 123 δισ. Ευρώ για το κρατικό ταμείο. Οι Ρώσοι φιλελεύθεροι, όπως ο πατέρας των ιδιωτικοποιήσεων, ο Anatoli Tchoubaïs, ζητούν την κινητοποίησή τους, ενώ οι εκπρόσωποι της εξουσίας φαίνονται επιφυλακτικοί.
Σε μια ομιλία στις 8 Απριλίου 2020, ο Βλαντιμίρ Πούτιν μίλησε για αυτά τα αποθεματικά αλλά χωρίς να αποκαλύψει πραγματικά τις προθέσεις του, και έδωσε εντολή στην κυβέρνηση να καταρτίσει ένα σχέδιο εντός πέντε ημερών. Για τα υπόλοιπα, ο πρόεδρος ανακοίνωσε μέτρα υποστήριξης που επεκτείνονται στις μεσαίες επιχειρήσεις (αναβολές και αναδιαρθρώσεις φόρων), απλούστευση της καταβολής των επιδομάτων ανεργίας, μέτριες πληρωμές στις οικογένειες και επακόλουθα πριμ στους νοσοκομειακούς. Σθεναρά αισιόδοξος, προειδοποίησε ότι «ορισμένες απώλειες δεν μπορούν να αποφευχθούν».
«Για τις ελίτ στην εξουσία, τα χρήματα των αποθεματικών, είναι δικά τους, όχι του λαού», κατήγγειλε ο πολιτικός επιστήμονας Fyodor Kracheninnikov, ο οποίος πρόσκειται στην φιλελεύθερη αντιπολίτευση. «Θεωρούν ότι πρέπει να χρησιμοποιηθούν για σοβαρά πράγματα, τη Συρία, τη Λιβύη, όχι να υποστηρίξουν τους ανθρώπους, τους επιχειρηματίες, τους οποίους πάντοτε θεωρούσαν ύποπτους».
Το μεγάλο μερίδιο της «μαύρης» οικονομίας
Η κατάσταση αυτή περιπλέκεται περαιτέρω από το μεγάλο μερίδιο της μαύρης οικονομίας στο σύνολο της ρωσικής οικονομίας, ιδίως σε κλάδους όπως η οικοδομή ή οι μεταφορές. Ακόμη και στους νόμιμους κλάδους, μέχρι και τη δημόσια διοίκηση, οι μισθοί συχνά διαιρούνται μεταξύ ενός πολύ χαμηλού ονομαστικού μισθού, ο οποίος μπορεί να διατηρηθεί, και των συνοδευόμενων «επιδομάτων», τα οποία έχουν ήδη κοπεί.
«Όταν ξεκίνησε να πέφτει η οικονομική δραστηριότητα, τον Μάρτιο 2020, το αφεντικό μου άρχισε να με πληρώνει μόνο 12.700 ρούβλια [ή 154 ευρώ] του ονομαστικού μισθού μου, και προς το τέλος του μήνα μου έδινε μόνο φιλοδωρήματα», λέει ο Ιβάν Κ., σερβιτόρος σε ένα καφέ στο Krasnogorsk, στα περίχωρα της Μόσχας. Στις αρχές Απριλίου, ο νεαρός άνδρας, ο οποίος επιθυμεί να παραμείνει ανώνυμος, υπέγραψε ένα έγγραφο σύμφωνα με το οποίο έπαιρνε άδεια χωρίς αποδοχές «χωρίς να έχει οριστεί κάποια ημερομηνία λήξης», οπότε βρήκε δουλειά ως ντελιβεράς, αναφέρει ο Benoît Vitkine.
Αυτό το μεγάλο μερίδιο της μαύρης οικονομίας και η αδυναμία των δικτύων κοινωνικής ασφάλισης, ξεκινώντας από τις αποζημιώσεις ανεργίας, θα συμβάλουν στον κίνδυνο μεγάλης επισφάλειας για τους 
Ρώσους, με μια κρίση που υπόσχεται να είναι πιο σοβαρή από εκείνη του 2008. Από το 2014, τα πραγματικά εισοδήματα των Ρώσων έχουν εξάλλου ήδη μειωθεί κατά περισσότερο από 10%, σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές. Και, σύμφωνα με μια μελέτη του 2019 από το Κέντρο Levada, τα δύο τρίτα των ρωσικών νοικοκυριών δεν έχουν καμία αποταμίευση. Δεν έχουν δηλαδή κανένα «κομπόδεμα για ώρα ανάγκης», όπως μας μάθαιναν οι πρόγονοί μας να κάνουμε.
Ο γράφων, που αποφεύγει συστηματικά να κάνει προβλέψεις αφού ο κορωναϊός βρίσκεται παγκοσμίως σε πλήρη εξέλιξη και κανείς ειδικός δεν γνωρίζει σήμερα πότε (;) κι αν νικηθεί, βλέπει με εύκολη βεβαιότητα ισάριθμες καταιγίδες για όλες τις οικονομίες όλων των κρατών-μελών του ΟΗΕ. Της Ελλάδας μη εξαιρουμένης. Μόνο η ένταση κι η χρονική διάρκεια των καταιγίδων αυτών, που είναι ήδη εδώ, και οι αρνητικές μακροοικονομικές τους επιπτώσεις (η πτώχευση επιχειρήσεων και η συνακόλουθη ανεργία) θα ποικίλουν από χώρα σε χώρα. Ανάλογα με τις αντοχές και τα καλά ή κακά κουμάντα που έχει κάνει ή δεν έχει κάνει στο παρελθόν αλλά και με τις συμμαχίες αλληλεγγύης στις οποίες συμμετέχει ή δεν συμμετέχει.
Εμείς ως Ελλάδα καλά κουμάντα δεν κάναμε ατυχώς στο παρελθόν. Εμείς ευτυχώς αντιδράσαμε αρκετά νωρίς και ορθολογικά στην αντιμετώπιση του Κορωναιού, όπως το μαρτυρούν διεθνή δημοσιεύματα, και συμμετέχουμε στην «επάρατη» συμμαχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ευρώ. Κι ας λένε ό,τι θέλουν οι ευρωθάφτες. Για αυτό και θα αντιμετωπίσουμε από αρκετά καλύτερη θέση την βαθειά ύφεση που έχουμε μπροστά μας, σε σύγκριση με τη Ρωσία των μεγάλων αποθεματικών αλλά και των εκατομμυρίων Ρώσων που έχει να θρέψει.
