Τουρκική μεταπολίτευση;

του ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ

Εξελίξεις που θα καθορίσουν το μέλλον της περιοχής

Οι τοπικές εκλογές στην Τουρκία έστειλαν μηνύματα με πολλούς αποδέκτες και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

Εκείνο, όμως, που έχει καθοριστική σημασία για το μέλλον της περιοχής είναι η εξέλιξη των αμερικανοτουρκικών σχέσεων.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δείχνουν μεγάλη επιμονή στο να κρατήσουν την Τουρκία στο δυτικό στρατόπεδο αλλά, όπως έχουμε γράψει επανειλημμένως, αυτό δεν είναι σίγουρο ότι θα συμβεί. Θα το δούμε τις επόμενες ημέρες.

Πρόκριμα, οι S-400. Ο κόμπος έφθασε στο χτένι και Άγκυρα και Ουάσιγκτον θα πρέπει να λάβουν τις τελικές αποφάσεις τους. Προς το παρόν, ο ένας απειλεί τον άλλο.

Οι Τούρκοι επιμένουν ότι το θέμα έχει λήξει και θα πάρουν τους S-400 σε συνδυασμό με τα F-35 και θα φροντίσουν να μην υπάρξει πρόβλημα. Οι αμερικανοί τους διαμηνύουν, δια του αντιπροέδρου τους, μάλιστα, πως αν τους πάρουν, θα φύγουν από το ΝΑΤΟ.

Τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά. Ο Ερντογάν βρίσκεται στριμωγμένος, όχι μόνο, μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας.

Όπως επανειλημμένως έχουμε επισημάνει ο τούρκος πρόεδρος συγκυβερνά αυτήν τη στιγμή με θύλακες του βαθέως κράτους ευρασιατικού, και όχι Δυτικού, προσανατολισμού.  Δεν είναι καθόλου σίγουρο πως οι θύλακες αυτοί θα ήθελαν μια επανασύνδεση των σχέσεων με τη Δύση. Ο λόγος είναι το κουρδικό. Ο Ερντογάν και ένα μέρος της τουρκικής στρατιωτικογραφειοκρατίας θεωρούν πως οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρόκειται να υπαναχωρήσουν από την απόφασή τους να δημιουργήσουν, σταδιακά, κουρδικό κράτος, με τη μορφή αυτόνομων περιοχών. Στο Ιράκ υπάρχει, στη Συρία θα δημιουργηθεί και έρχεται η σειρά της Τουρκίας. Αυτός είναι ο εφιάλτης της φανερής και βαθιάς ηγεσίας της γειτονικής χώρας. Αυτός είναι ο κύριος λόγος της αμερικανοτουρκικής διάστασης.

Ο πολυσυζητημένος από το 2006 χάρτης του απόστρατου, σήμερα, αμερικανού συνταγματάρχη Ralph Peters που εμφανίστηκε, μάλιστα, και σε αμερικανικές σχολές, αποκόπτει τις Νοτιοανατολικές περιοχές της Τουρκίας από τη χώρα και δημιουργεί κουρδικό κράτος. Βεβαίως, οι εντυπώσεις επιχειρήθηκε να διασκεδαστούν αλλά οι εξελίξεις έκλιναν, μάλλον, προς την πλευρά των μηνυμάτων του χάρτη.

Τα μηνύματα των εκλογών, τώρα,  δεν είναι ενθαρρυντικά για τον τούρκο πρόεδρο. Σε απόλυτο αριθμό ψήφων κράτησε τις δυνάμεις του αλλά σε συμβολικό πολιτικό επίπεδο έχασε τους μεγαλύτερους δήμους της χώρας.

Η Τουρκία ζει τη δική της μεταπολίτευση. Από την επομένη των εκλογών αρχίζει και διαμορφώνεται ένα νέο πολιτικό σκηνικό. Οι δυνάμεις που αναμένεται να αναδυθούν προέρχονται τόσο από το κυβερνών κόμμα του Ερντογάν το οποίο έχει περιθωριοποιήσει προσωπικότητες όπως ο Γκιούλ, όσο και από τους κεμαλιστές στους οποίους όλα δείχνουν πως η νέα γενιά αναζητά μερίδιο εξουσίας και στο κόμμα και στη χώρα.

Οι επόμενες αντιθέσεις, λοιπόν, στην Τουρκία θα είναι ηλικιακές εντός των κομμάτων, ιδεολογικές, εντός των ευρύτερων πολιτικών χώρων και προσανατολισμού της χώρας: Δύση ή Ανατολή. Τα μέτωπα, δηλαδή, είναι πολλά και ανοικτά και τίποτε δεν εγγυάται πως η περί τον χαρισματικό Ερντογάν ομάδα θα μπορέσει να τα διαχειριστεί.

Εκείνο, όμως, που ενδιαφέρει την Ελλάδα είναι ο τουρκικός αναθεωρητισμός και επιθετικότητα.

Το αν θα μπει η Τουρκία στο ενεργειακό παιχνίδι της περιοχής εξαρτάται από την ίδια.  Με την τακτική που ακολουθεί σήμερα, μάλλον, δεν θα το πετύχει, όσο και να προσπαθεί η διακατεχόμενη από φοβικά σύνδρομα Αθήνα. Υπάρχουν παίκτες της περιοχής με μεγαλύτερη επιρροή που δεν θέλουν την Τουρκία στα πόδια τους με τη σημερινή της συμπεριφορά.  Βεβαίως, τα πράγματα θα είναι, ακόμη, χειρότερα για την Τουρκία  αν απομακρυνθεί από τη Δύση μετά τη ρήξη της με τις ΗΠΑ.

Ποια εξέλιξη ευνοεί την Ελλάδα; Οι, γενικώς, φοβισμένοι θέλουν την Τουρκία στη δυτική σφαίρα επιρροής για να επηρεάζεται από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Μια επιστροφή της Τουρκίας στις δυτικές αγκάλες, θα σημάνει στρατιωτική ενίσχυσή της και με Patriot και με F-35  αλλά και με ζωντανές τις αναθεωρητικές της απαιτήσεις.

Υπάρχει και η άλλη προσέγγιση που υποστηρίζει πως μια απομάκρυνση της Τουρκίας από τη Δύση και το ΝΑΤΟ θα ευνοήσει την Ελλάδα. Ούσα εκτός συμμαχίας, η Τουρκία θα είναι αδύνατον να απειλήσει μια χώρα του ΝΑΤΟ.

Πάντως, όπως και να έχουν τα πράγματα, η Ελλάδα δεν έχει άλλη επιλογή από το να ενισχύσει την αποτρεπτική της δύναμη, να διευρύνει τις συμμαχίες της αλλά, σε κοινωνικό επίπεδο να επιχειρήσει και μια προσέγγιση προς κοινωνικές δυνάμεις στη γειτονική  χώρα που θα ευνοούσαν μια γενικότερη προσπάθεια διατήρησης της ειρήνης στην περιοχή.  Και τέτοιες δυνάμεις φαίνεται να αναδύονται στην Τουρκία μετά και τις εκλογές.