Επιμέλεια: Π. Γιαννακόπουλου
«Ξέρει να δίνει μάχες. Μένει όρθιος “ακόμα κι όταν όλοι γύρω του τα ‘χουν χαμένα”, όπως θα έλεγε και ο Κίπλιγκ. Ξέρει να ακούει τον άλλο, αλλά ξέρει και να αποστομώνει τον αντίπαλό του. Ως διανοητής στάθηκε όρθιος σε δύσκολες στιγμές. Πάνω απ’ όλα, όμως, ο λόγος του παρήγε ήθος. Διανοητικό ήθος. Δημόσιο ήθος. Πολιτικό ήθος. Δημοκρατικό ήθος. Γιατί ενώ δεν πολιτεύθηκε ποτέ, υπήρξε πάντα βαθύτατα πολιτικός. Ποτέ δεν μάσησε τα λόγια του. Και στα γραπτά του και στις ομιλίες του υπήρξε κοφτερός και διαυγής. Αυτό μερικούς τους στενοχώρησε. Ζούμε στην εποχή των “στρογγυλεμένων κοινοτοπιών”. Και η περίπτωση του Σαράντου Καργάκου ήταν τόσο διαφορετική. Κάποιοι δεν του συγχώρεσαν την παρρησία του. Αλλά όλοι, ακόμα και όσοι τον πίκραναν κάποτε, τον εκτιμούσαν και τον σεβόντουσαν», είχε τονίσει ο πρώην Πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς σε σύναξη Πελοποννησίων και Αθηναίων διανοουμένων, που τίμησαν τον μεγάλο συμπατριώτη τους.
Πρόσφατα και ο Σύλλογος Λακώνων Θεσσαλονίκης τίμησε το άξιο τέκνο της ιερής γης που το γέννησε, της Μάνης, έκλαμπρο τμήμα της εξαστράπτουσας πατρίδας μας της Ελλάδας, πνευματικής μητέρας απάντων και πασών των εγκαταβιούντων εν τη γη ταύτη. Κεντρικός ομιλητής αυτής της εκδηλώσεως μνήμης για την οποία προσωπικά νιώθω την ανάγκη να συγχαρώ τον Σύλλογο, ήταν ο Αντιστράτηγος ε.α. Γριβάκος Ευάγγελος…
Ο εις τας αιωνίους μονάς μεταστάς την 14/2/2019, ημέρα Δευτέρα, Σαράντος Καργάκος υπήρξε εκπαιδευτικός και δάσκαλος με όλην την σημασία της λέξεως, διακεκριμένος ιστορικός, γλαφυρός λογοτέχνης και αρθρογράφος, κορυφαίος ρεπόρτερ, κριτικός λογοτεχνίας, πολυγνώστης και πολυμαθής, πολιτικός και γεωπολιτικός αναλυτής, μεταφραστής της αρχαίας ελληνικής γραμματολογίας, φανατικός της λημματικής επιλεξιμότητας και εξαίρετος διερμηνευτής της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, συγγραφέας, σύμβουλος εκδόσεων, ταξιδευτής, φιλόλογος με εκπλήττουσα ευρυμάθεια, εκλαϊκευτής δυσερμήνευτων επιστημονικών κειμένων… Σε 105 τόμους ανέρχεται η πνευματική σοδειά της εύκαρπης ζωής του και σε άπειρες σελίδες τα άρθρα, τα δοκίμια, τα γραπτά του σχόλια. Δεν υπήρξε αρχισυντάκτης, που να αρνήθηκε να φιλοξενήσει κείμενο του Μανιάτη ιστορικού στο έντυπο που επιμελείτο, μηδέ διευθυντής έκδοσης πού να μην ένιωσε μέχρι δακρύων υπερήφανος για τη συμμετοχική συνηγορία του διακεκριμένου φιλολόγου στην γνωσιολογική και αισθητική πληρότητα του περιοδικού, της εφημερίδας ή του βιβλίου που εξέδιδε. Αντίθετα, ανέμενε υπομονετικά ο καθένας με τη σειρά του, για να λάβει το “πνευματικό φιλοδώρημα” του μαίτρ της υψηλής διδακτικής.
Παρακολουθώντας δια των ΜΜΕ και της πληθώρας των δημοσιευμάτων το δημιουργικό έργο του μεγάλου αυτού τέκνου της εύγονης Πελοποννήσου, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι διέθετε το μοναδικό χάρισμα της διαρκούς και ακαταπαύστου συγγραφής κειμένων ασύγκριτης γλαφυρότητας και ποικίλης εν ταυτώ θεματολογίας, καθ’ όλη της διάρκεια του 24ώρου, με το ίδιο πάθος, την ίδια ασίγαστη ορμή, ζήλο, σεβασμό και υπευθυνότητα που τον διέκριναν και στα πέτρινα χρόνια της νιότης του, τότε που με ακάματη ευαρέσκεια προωθούσε την ιδέα του επιβαλλομένου γενέσθαι, του ορθώς πραττομένου, του εις το διηνεκές πρέποντος, του προάγοντος και τέλος του ωφελίμου του επιβραβεύεσθαι. Διδασκαλία στα διδασκαλεία περί τόλμης και αρετής και υπόσχεση προς Θεούς: «Ου καταισχυνώ τα όπλά τα ιερά, ούδ’ εγκαταλείψω τόν παραστάτην…», την πρωίαν. «Αμυνώ δέ καί υπέρ ιερών καί οσίων καί μόνος καί μετά πολλών», την μεσημβρίαν. «Τήν πατρίδα δέ ούκ ελάσσω παραδώσω, πλείω δέ καί αρείω όσης άν παραδέξωμαι», το εσπέρας.
Γέμιζε αστραπές ο ουρανός, ο αγέρας λυσσομανούσε και εκείνος αγέρωχος έτρεχε να προλάβει να ολοκληρώσει τις υποσχέσεις του. Λες και όλα θα έπρεπε να τελειώσουν στο εύρος αυτών των λίγων ωρών. Θαρρείς και ολάκαιρη η ζωή, ως σύνολο υπαρξιακών ερωτημάτων, θα έπρεπε να παρουσιασθεί διάφανη, λεία και στιλπνή χωρίς γκρίζες ζώνες και θολά τοπία, σε ένα και μόνον απόγευμα. Ένα απόγευμα κατά τη διάρκεια του οποίου -ως συναφώς ελέχθη– και παρά την ένταση και την ψυχική του υπερέκταση, διατηρούσε μια δαιμονιακή ισορροπία μεταξύ λεκτικής πρόκλησης και πράξης, ηφαιστειακής φλόγας και της κατακαθείσης θράκας, ενός άμωμου και ενός αμαρτωλού θυμού. Συντηρούσε δηλονότι εντέχνως μια εκκρεμότητα ξεκάθαρων δηλώσεων και υπαινιγμών που ισορροπούσαν πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί, χωρίς να κινδυνεύουν να συγκρουσθούν ή να ανατραπούν.
Ο ισάδελφός του Κώστας Τσιρόπουλος, εκδότης της γνωστής ΕΥΘΥΝΗΣ των 370 τευχών που έκλεισε τον κύκλο της πριν μερικά χρόνια, είπε για τον παιδιόθεν φίλο του: «Ο Σαράντος Καργάκος υπήρξε δάσκαλος όλων μας. Ή -καλύτερα- υπήρξε ο δάσκαλος των δασκάλων. Μεγαλώσαμε διαβάζοντας τα σχολικά βιβλία και τα βοηθήματα που έγραψε. Σε μεγαλύτερες ηλικίες, διαβάσαμε τα ιστορικά του αφιερώματα. Όπου με συναρπαστικό τρόπο μας έφερε κοντά σε τόσο απόμακρα γεγονότα, σε τόσο κλασικές και τόσο διαχρονικές αξίες. Σαν τον Οδυσσέα, άκουσε τις “Σειρήνες” του καιρού του, αλλά δεν μαγεύτηκε απ αυτές. Κι αυτό, εγώ προσωπικά το γνωρίζω, το καταθέτω, και δεν θα το ξεχάσω ποτέ.
Με αρετές που σπανίζουν στις μέρες μας: Απλότητα, ταπεινότητα, αλλά και γενναιότητα και ακλόνητο -σπαρτιάτικο- κουράγιο κέρδισε τον σεβασμό όλων. Η συνεπής πολιτεία του, το έργο του το πλουσιότατο και μαζί εμψυχωτικό, η διαυγής σοφία του, η σεμνή μαχητικότητά του και η λατρεία του για την Ελλάδα τον υψώνουν ως μία κλείδα της σύγχρονης Ιστορίας μας, ως παρουσία συνοριακή ανάμεσα στην Ελλάδα και στη μη Ελλάδα. Κάθε φορά που αντιμετωπίζει έναν κίνδυνο νοθείας ή και επιβίωσης η ελληνικότητα των Ελλήνων, ανέρχονται από τα ιερά σπλάχνα του λαού μας κάποιες μορφές ηγετικές, μορφές-κλείδες, διαυγείς ανάβρες συνειδητότητας, διερμηνεύτριες της ελληνικότητας ως συνάλληλης του πνευματικού πολιτισμού της ανθρωπότητας.
Και σήμερα, σ’ ετούτη την κρισιμότατη περίοδο που η ταυτότητα ημών των Ελλήνων αμφισβητείται από ξένα κέντρα αποφάσεων, μέσα στην κοσμοχαλασιά μιας κοινωνίας αδιάφορης και ευδαιμονιστικής, δοκιμάζεται εν ταυτώ και η ελληνικότητά μας, από τις αλλοτριωτικές παρεμβάσεις των αφεντικών των μεγάλων συμφερόντων». Και ο κίνδυνος αυτός για τον Ελληνισμό είναι τεράστιος. Ωστόσο και σήμερα ανέρχονται και λάμπουν κάποιες μορφές που καταυγάζουν με τις ελληνόφρονες χορηγίες τους την συνείδηση του νεοέλληνα και τον οδηγούν σε πράξεις απαράμιλλου θάρρους και ανείπωτου ηρωισμού. Και ο Κ.Τ. ολοκλήρωσε: «Ανάμεσα σ’ ετούτες τις μορφές, τις οδηγητικές, και μαζί εμψυχωτικές, θα βρίσκεται πλέον για πάντα ο φίλτατος, ο θαυμαστός για την υπέροχη αγωνιστικότητά του, ο Σαράντος Καργάκος, πρώτος ανάμεσα στους πρώτους. Φίλτατε, σε καμαρώνουμε, σε θαυμάζουμε, σε μιμούμαστε και σε ευχαριστούμε πολλαπλώς».
Η συγγραφεύς Μαρικαίτη Καμβασσινού ενθυμείται ότι ένας νέος του έγραψε κάποτε: «“Κύριε Σαράντο Καργάκο, βρισκόμαστε στο έναυσμα πνευματικού πολέμου και εσείς ένας ακόμη τυμπανοκρούστης αφύπνισης του Ελληνικού εφησυχασμού. Η μόνη μας ελπίδα είναι άνθρωποι του δικού σας πνευματικού οίστρου και μεγαλείου. Σας θεωρώ πνευματικό ήρωα του Ελληνικού έθνους, γιατί πιστεύω πως στις μέρες μας οι πόλεμοι κερδίζονται με τη δύναμη του λόγου και του πνεύματος”. Αυτός ο παθιασμένος Μανιάτης, που με την άνεση των αφάνταστων γνώσεών του, τον λιτό μεστό και δυνατό του λόγο, σε παρασέρνει στο ταξίδι, όχι μόνο για να δεις, να ακούσεις, να παρακολουθήσεις τα δρώμενα, αλλά κυρίως να τα αισθανθείς, να τα σεβαστείς και να συμμετάσχεις σ’ αυτά.
Γνώρίζε την ελληνική γλώσσα όσο ελάχιστοι, άκουγε τις νότες της και συνεκινείτο από το μεγαλείο των συνθέσεών της. Ήταν μύστης της ιστορίας και γενικότερα μια πολύπλευρη προσωπικότητα των γραμμάτων. Ήταν ακόμη ένας ανοιχτόμυαλος, σύγχρονος, κυρίως όμως γνήσιος Έλληνας, φανατικός οπαδός της ρήσης του Ευριπίδη, που λέει ότι κάθε ελληνική πόλη είναι γι αυτόν πατρίδα. Απεχθάνονταν τα ατελή, τα πρόχειρα, τα ευκαιριακά και του ήταν αδιανόητη η εξασφάλιση της επιτυχίας ταχέως και ακόπως.
Η διάκριση για τον λόγιο Καργάκο πρϋποθέτει πίστη στον σκοπό, μόχθο, συνέπεια, καρτερικότητα, σθένος, αγάπη για τον συνάνθρωπο. Όσοι επιθυμούν και επιδιώκουν να αντικαταστήσουν την ιστορία με την παραϊστορία, την ιδεολογία με την υστερία, την έννοια της πατρίδας με την έννοια της κάποιας παγκοσμιοποίησης, την ελληνική γλώσσα με τη γλωσσική πενία και την αλαλία, την ανθρωπιά με την μισανθρωπιά, την μνήμη με την αμνησία, την ευθύνη με το βόλεμα, τη γνώση με την ημιμάθεια, την ακριβολογία με την μπουρδολογία, την όραση με την τύφλωση δεν έχουν ελπίδες να διακριθούν. Αργά ή γρήγορα θα …επανδρώσουν το περιθώριο.
Ως γνήσιος δημιουργός, ο Σαράντος Καργάκος , ήταν προσηλωμένος στο έργο του. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Δίδαξε επί 35 έτη στα σημαντικότερα εκπαιδευτήρια της Αθήνας και στους μεγαλύτερους φροντιστηριακούς οργανισμούς. Ο Άγγελος Δημ. Γέροντας, έγραψε για τον Σ.Κ. : «Πολύ νωρίς συνειδητοποίησε ότι το αίτιο της νεοελληνικής κακοδαιμονίας είναι το έλλειμμα παιδείας. Ομολογεί ότι και μόνο το άκουσμα της λέξης παιδεία του προκαλεί ψυχικό πόνο: “Απόκαμα. Νιώθω πως η κραυγή αγωνίας μου ήταν ψίθυρος στην απέραντη πνευματική και πολιτική μας Σαχάρα”. Η γραφή του χαρακτηρίζεται από μια εξαιρετική και ταυτόχρονα κατανοητή γλώσσα και από στέρεη επιχειρηματολογία. Η ιστορική του σκέψη έχει τη σπίθα μιας γόνιμης πρωτοπορίας. Οι, λίγες τον αριθμό, ποιητικές του συλλογές διαπνέονται από ένα γοητευτικό, καταθλιπτικό ρεαλισμό.
Ο Σαράντος Καργάκος, ως πνευματικός άνθρωπος ήταν αυτόνομος. Ρύθμιζε μόνος την πολιτική του νομοτέλεια. Δεν καθοδηγείτο, δεν εξαρτάτο από αλλότρια κέντρα, δεν χειραγωγείτο πολιτικά, ήταν αυτόφωτος. Ήταν ανιδιοτελής. Και αυτές είναι αρετές που κάποιοι δεν του συγχώρεσαν». Η δυσκολία στην προσιτότητα των σύγχρονων και κορυφαίων επιτευγμάτων του πολιτισμού και των επιστημών ήταν κάτι που προβλημάτιζε σοβαρά τον κορυφαίο φιλόλογο. Επιθυμούσε, όλοι οι άνθρωποι να συμμετέχουν στη μέθεξη των χρήσιμων, για τους μη έχοντες στον ήλιο μοίρα ανακαλύψεων. Οι επιστημονικές επιτυχίες που στο βάθος του ορίζοντα συναντούσαν τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα σε ένα πανηγύρι συνεργατικότητας και ελπίδας, τον χαροποιούσαν και τον ενθουσίαζαν.
Η θετική ανταπόκριση του κράτους στις επικλήσεις του λαού για την κάλυψη (και απάλειψη) των βασικών ελλείψεων και την γενικότερη αναβάθμισή του, του περιποιούσαν τιμή και ήραν την απαξίωσή του για τα πολιτικά πρόσωπα. Όλο αυτό το αίσθημα της χαράς και της πληρότητας -ως προσγενομένη τιμή- το μετέφερε στους μαθητές του με την υπερηφάνεια και την ελεγχόμενη έπαρση του νεοέλληνα ευπατρίδη. Ο ρόλος του Δασκάλου-Παιδαγωγού σ’ όλο του το μεγαλείο. Ένας ρόλος που οικοδομούσε τον αυριανό Έλληνα με όλα τα γνήσια υλικά της πατρίδας μας: Τη γη, τον ουρανό, τη θάλασσα, την ιστορία και την ελληνικότητά της.
Αξίζει, πριν κλείσουμε το παρόν κείμενό μας (εισήγηση, αν θέλετε) να τονίσουμε ότι ο μεταστάς Σαράντος Καργάκος, σημαίνον και “στέρεον” μέλος της κοινωνίας των Ελλήνων, απεχθάνονταν μετά βδελυγμίας την αχαριστία, γι’ αυτό και συχνά υπενθύμιζε: «Ἀχάριστος ὅστις εὖ παθῶν ἀμνημονεῖ». Δηλαδή, είναι αχάριστος αυτός που, ενώ ευεργετήθηκε, λησμονεί την ευεργεσία και αμέσως μετά συμπλήρωνε: «Αἰσχρόν ἐστι προδοῦναι τούς εὐεργέτας». Επανελάμβανε δε συχνά το του Ξενοφώντος: «Ἕπεσθαι δοκεῖ μάλιστα τῇ ἀχαριστίᾳ ἀναισχυντία»(=την αχαριστία ακολουθεί αναισχυντία). Αναφέρονταν
όμως και στον Σοφοκλή ο οποίος μας διδάσκει στον Αἴαντά του: «Ἀνδρί τοι χρεών μνήμων προσεῖναι, τερπνόν εἴ τι πάθοι. Χάρις χάριν γάρ ἐστιν ἡ τίκτουσα ἀεί. ὅτου δέ ἀπορρεῖ μνηστός εὖ πεπονθότος, οὐκ ἄν γένοιτο ἔθος οὗτος εὐγενής ἀνήρ», στ.520-529 (= Πρέπει ο άνθρωπος, αν έλαβε κάτι καλό, να το θυμάται. Γιατί η χάρη γεννά την αντιχάρη [όπως συμβαίνει με το αντίδωρο που λαμβάνουμε στην εκκλησία οι Χριστιανοί]. Κι όποιος ξεχνά την ευεργεσία του δεν μπορεί να θεωρείται ευγενής άνθρωπος). Απεναντίας, όπως έλεγαν πάλι οι αρχαίοι μας, «πονηρός ἐστι πᾶς ἀχάριστος ἄνθρωπος».
Σήμερα, που ο πολυσήμαντος Έλληνας Σαράντος Καργάκος δεν βρίσκεται ανάμεσά μας, όλοι μας, όλοι οι Έλληνες οφείλουμε: να τον ευχαριστήσουμε νοερά, για ό, τι έπραξε για μας και την πατρίδα και να προσευχηθούμε για την ανάπαυση της ψυχής του. Ακολούθως καθίσταται αναγκαίον να διατυπωθεί έντιμος βουλητικός λόγος που να διατρανώνει την ανέκκλητη υπόσχεσή μας, να τηρήσουμε ως ιερά παρακαταθήκη τις διδαχές και παραινέσεις του, οι οποίες όχι μόνο φωτίζουν, παραδειγματίζουν και ποδηγετούν, αλλά βρίσκουν -και αυτό είναι το σπουδαιότερο- πρόσφορες προϋποθέσεις καρποφορίας στις συνειδήσεις μας για το θέριεμα εννοιών ως: Αγάπη προς την πατρίδα, αρετή και τόλμη, ισονομία και δικαιοσύνη, ομόνοια και ομοψυχία, παιδεία και πολιτισμός. Παράλληλα, παρωθούν τους συμπατριώτες μας να ξανανιώσουν και πάλιν ως συνέλληνες. Να συνεργασθούν δηλονότι και να πολιτευθούν εν αγαστή συμπνοία, κόντρα στον καταναλωτικό μηδενισμό, τα ποικίλα συμφέροντα, τις ύποπτες συνεργασίες-συναλλαγές, τις αποπροσανατολιστικές (φανατικές) ιδεολογίες-ιδεοληψίες πού κατακερματίζουν-θρυμματίζουν την προσωπικότητα των λαών και προσβάλλουν το κύρος της Ιστορίας τους.
Π. Γιαννακόπουλος
