ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ε.Δ.ΝΙΑΝΙΟΣ
[Πρώτον, γιατί με τον εθισμό στη χρήση των κατακτήσεων της ψηφιακής εποχής (Τηλεόραση, Ιντερνετ, Βιντεοπαιχνίδια, Σμάρτφον και Τάμπλετ ) η αυτοσυγκέντρωση του ανθρώπου διαρκεί λιγότερο απ’ ό,τι του χρυσόψαρου! Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει επίσης δυσκολίες στην ομιλία, μυωπία, φτωχό λεξιλόγιο, υπερβάλλον βάρος, αϋπνίες και ψυχολογικά προβλήματα στα παιδιά που εκτίθενται πολλές ώρες σε οθόνες. Μόλις χθες ανακοινώθηκε ότι η Ελλάδα κατέχει τη δεύτερη θέση στο εθισμό στο διαδίκτυο πανευρωπαϊκά. Το φαινόμενο έχει άμεση σχέση με την οικογένεια και κατά πόσο αυτή ασχολείται με τα παιδιά. Το Πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν υπολόγισε ότι το 1981 μια οικογένεια συνδιαλεγόταν 72 λεπτά την εβδομάδα και το 1997 ο χρόνος αυτός περιορίστηκε στα 34 λεπτά! Υπολογίζεται ότι στη Γαλλία τα παιδιά περνούν 3 ώρες την ημέρα μπροστά σε οθόνες, δηλαδή περισσότερες από 1.000 ώρες το έτος ενώ οι ώρες φοίτησης στο σχολείο δεν ξεπερνούν τις 900. Και κατά δεύτερον, οι εθισμένοι ζουν στο δικό τους κόσμο – σαν το χρυσόψαρο στη γυάλα – και είναι αμφίβολο αν είναι σε θέση να συγκροτήσουν Δήμο και να αντιληφθούν την υπονόμευση της Δημοκρατίας από την Διεθνή του Χρήματος ή από τους φιλόδοξους επαναστάτες – τυχοδιώκτες, κατά την έκφραση του Οργουελ; Ε.Δ.Ν.]
της Sophie Bartczak
Ενώ οι οθόνες έχουν γίνει η πρώτη ασχολία παιδιών και εφήβων, πολύ πριν από το σχολείο, οι προειδοποιήσεις επιστημόνων και ειδημόνων διαδέχονται η μία την άλλη και προειδοποιούν για τις υπερβολές: υπερβολικό βάρος*, διαταραχές ύπνου, μυωπία, χαμηλή βαθμολογία στο σχολείο, καθυστέρηση στην ομιλία, διαταραχή προσοχής και συμπεριφοράς, κατάθλιψη … Τι ακριβώς συμβαίνει;
Τον Οκτώβριο του 2016, η Ακαδημία Παιδιατρικής Ιατρικής υπενθύμισε ότι ο χρόνος που αφιερώνουν τα παιδιά σε οθόνες περιορίζει εκ των πραγμάτων τους άλλους χρόνους της τρέχουσας ζωής, όπως παιγνίδι, μελέτη, συνομιλία ή ύπνο. Οπως και πολλές άλλες δραστηριότητες που συμβάλλουν στη σωματική και πνευματική διαμόρφωση των νεαρών. “Τα προβλήματα αρχίζουν όταν οι οθόνες αντικαθιστούν τη σωματική δραστηριότητα, την πρακτική εξερεύνηση και την κοινωνική αλληλεπίδραση (πρόσωπο με πρόσωπο στον πραγματικό κόσμο)”, παρατηρεί η αμερικανική Ακαδημία.
Μεταξύ των άμεσων συνεπειών που διαπιστώθηκαν, το θεσμικό όργανο υπογραμμίζει την επίπτωση του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας και υπενθυμίζει ότι η ύπαρξη μιας τηλεόρασης στο παιδικό δωμάτιο συνδέεται με τον κίνδυνο παχυσαρκίας στα παιδιά, όπως και μια καθιστική δραστηριότητα μπροστά σε οθόνη πάνω από δύο ώρες την ημέρα.
Καθυστέρηση στην ομιλία
Η Ακαδημία αναφέρει επίσης μια αύξηση των διαταραχών ύπνου μεταξύ εκείνων που κοιμούνται με τα τηλέφωνά τους: ακόμη και χαμηλά, η φωτεινότητα που εκπέμπεται από τα smartphones διαταράσσει το βιολογικό ρολόι και αλλοιώνει την ποιότητα του ύπνου. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature, τον Μάιο του 2017, έδειξε επίσης ότι τα νήπια (από 6 έως 36 μήνες) που εκτίθενται σε οθόνες στο τέλος της ημέρας έχουν σημαντικά μικρότερο χρόνο ύπνου λόγω του μπλε φωτός που εκπέμπεται από τα smartphones και τα τάμπλετ.
Το ομαδικό παιχνίδι στο περιβάλλον και στο φως του ήλιου τα έχει όλα: κοινωνικότητα, προσοχή, προσωπική ευθύνη, κανόνες απαράβατους…
Το φως αυτό επηρεάζει τη σύνθεση της μελατονίνης, μιας ορμόνης που παίζει σημαντικό ρόλο στον μηχανισμό του ύπνου. Η υπερβολική έκθεση στις οθόνες θα έχει επίσης συνέπειες για την όραση των 16/24 ετών, ειδοποίησε η Εθνική Ενωση για τη Βελτίωση της Ορασης (Asnav) τον Αύγουστο του 2017. Με οκτώ ώρες την ημέρα σε μια οθόνη, από τις οποίες τέσσερις ώρες σε ένα smartphone, τα παιδιά ηλικίας 16/24 ετών θα αναπτύξουν μια “λειτουργική μυωπία” (πρόβλημα προσαρμογής στη μακρινή όραση). Με τη μύτη κολλημένη στις οθόνες τους, το 40% των 16/24 ετών θα αντιμετωπίσει δυσκολίες να δει από μακριά, επισημαίνει η ένωση.
Εκτός από τις επιπτώσεις στην υγεία, όλο και περισσότεροι ειδήμονες ανησυχούν για τις καθυστερήσεις στη γλώσσα ή τις διαταραχές συμπεριφοράς που σχετίζονται με την πρόωρη και υπερβολική έκθεση σε οθόνες. Σύμφωνα με μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Τορόντο (Καναδά) που δημοσιεύθηκε τον Μάιο του 2017, όσο περισσότερο χρόνο ένα παιδί ξοδεύει μπροστά σε μια οθόνη, τόσο περισσότερο μένει πίσω στην εκμάθηση γλωσσών. Από περίπου 900 παιδιά ηλικίας 6 μηνών έως 2 ετών που παρακολουθήθηκαν μεταξύ 2011 και 2015, οι ερευνητές παρατήρησαν αυξημένο κίνδυνο 49% καθυστέρησης της ομιλίας για κάθε μισή ώρα ημερήσιας έκθεσης σε οθόνη. Αποτελέσματα που επιβεβαιώνουν τους φόβους των επαγγελματιών υγείας της πρώιμης παιδικής ηλικίας, οι οποίοι, κάποια χρόνια τώρα, καταγγέλλουν μια αλλοίωση της κινητικότητας και της διανοητικής ανάπτυξης των μικρών παιδιών που υπερεκτίθενται σε οθόνες.
Διαταραχή της προσοχής
“Εκατοντάδες μελέτες δείχνουν ότι η τρέχουσα ψηφιακή φρενίτιδα προσφέρει ένα φτωχό αναπτυξιακό έδαφος που επηρεάζει αρνητικά σχολικές επιδόσεις, γλώσσα, αυτοσυγκέντρωση, την έφεση για προσπάθεια και την αναμενόμενη ικανoποίηση ανταμοιβής (προβλεπόμενος δείκτης της σχολικής και επαγγελματικής επιτυχίας) εξηγεί ο Mισέλ Ντεμουρζέ, ερευνητής του Εθνικού Κέντρου Υγείας και Ιατρικής Ερευνας που ειδικεύεται στη νευροεπιστήμη. Διώχνοντας την πλήξη από τη ζωή των παιδιών, οι οθόνες αλλοιώνουν επίσης την ανάπτυξη των δημιουργικών τους ικανοτήτων.”
Ακόμη και η Microsoft έχει δει αυτή την αλλαγή εξηγώντας στους διαφημιζόμενους της ότι οι ικανότητες προσοχής των παιδιών που γεννήθηκαν μετά την έλευση της ψηφιακής τεχνολογίας, οι “Γέννημα και θρέμμα της ψηφιακής εποχής’’ (Digital Natives), κατέρρευσαν από δώδεκα δευτερόλεπτα το 2000 σε οκτώ δευτερόλεπτα το 2015**. Λιγότερο από ένα ερυθρό χρυσόψαρο, που μπορεί να επικεντρώσει την προσοχή του εννέα δευτερόλεπτα! Αιτία; Μια νέα κουλτούρα της πληροφόρησης που δημιουργείται από τα smartphones και η συνήθεια της γρήγορης κίνησης από το ένα στο άλλο. Δεν είναι περίεργο, σύμφωνα με τον Mισέλ Ντεμουρζέ: “Για να αναπτυχθεί μια λειτουργία (προσοχή, γλώσσα, άλλη), πρέπει να προκληθεί.”
Κρυφτό: ομαδικό παιχνίδι προψηφιακής εποχής.
Μόνο για την τηλεόραση, για την οποία υπάρχουν πολλές μελέτες, γνωρίζουμε τώρα ότι η πρόωρη έκθεση οδηγεί σε λιγότερο πλούσιο, λιγότερο σύνθετο και λιγότερο ποικίλο λεξιλόγιο με, μακροπρόθεσμα, σημαντική απώλεια του λεξιλογίου. Γιατί; Ένα παιδί τεσσάρων ετών χωρίς τηλεόραση, που μεγαλώνει σε μια καλή οικογένεια μοιράζεται 45 εκατομμύρια λέξεις με την οικογένειά του. Βλέποντας τακτικά τηλεόραση, ο αριθμός αυτός μειώνεται κατά 40%, σαν να είχε μεγαλώσει σε προβληματική οικογένεια …
Το χειρότερο; Τηλεόραση στο δωμάτιο. Μειώνει δραστικά τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών, για παράδειγμα κατά το ένα τρίτο στα μαθηματικά. “Κατά τη γνώμη μου, αυτή η υπερβολική έκθεση στις οθόνες αποτελεί σημαντική πηγή σχολικών αποτυχιών και δυσκολιών”, λέει ο Mισέλ Ντεμουρζέ. Αν το παιδί σας φαίνεται να έχει διαταραχή προσοχής ή μαθησιακές δυσκολίες, θα έχετε μια σαφή βελτίωση περικόπτοντας αυτή την περίσσεια οθονών που κλέβουν πολύτιμο χρόνο από τη σχολική εργασία, από μια σειρά εποικοδομητικών όντως δραστηριοτήτων (π.χ. ανάγνωση) και από τον ύπνο.”
Οι κίνδυνοι του Facebook
Είναι τέτοια η σαγήνη που ασκεί στους μικρούς και τους έφηβους η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών που αδυνατούν να αντιληφθούν ότι μεταβάλλονται σε ‘’μαύρη οπή’’ από την οποία αδυνατούν να ξεφύγουν και να συναντήσουν τον Άλλο…
Αν οι οθόνες αναψυχής φαίνεται να ροκανίζουν το δείκτη νοημοσύνης των παιδιών μας, τι γίνεται με το Google και το Διαδίκτυο; Φαίνεται ότι το Διαδίκτυο διεγείρει στους επίμονους χρήστες τη δραστηριότητα ορισμένων περιοχών του εγκεφάλου που συνδέονται με τη λήψη αποφάσεων, την επίλυση προβλημάτων και την ταχύτερη επιφανειακά σκέψη των χρηστών, αλλά αυτό γίνεται ίσως σε βάρος της προσοχής και της βαθύτερης σκέψης.
“Το 2015, η μελέτη Pisa (αξιολόγηση του επιπέδου των μαθητών των χωρών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) έδειξε εξάλλου ότι τα παιδιά αξιοποιούν καλύτερα τα ψηφιακά εργαλεία αν κάνουν ελάχιστη χρήση τους στο σχολικό περιβάλλον επειδή είχαν τη δυνατότητα να αναπτύξουν στο μεταξύ τις δυνατότητες σύνθεσης και αφομοίωσης της πληροφορίας “, σχολιάζει ο Mισέλ Ντεμουρζέ.
Αν και, επίσημα, το Facebook επιτρέπεται μόνο από την ηλικία των 13 ετών, έχουν εγγραφεί σ’ αυτό πολύ νεότερα παιδιά. Το 48% των ατόμων ηλικίας 8-17 ετών έχουν σύνδεση με αυτό και το 92% χρησιμοποιούν την πραγματική τους ταυτότητα και παραδίδουν τακτικά προσωπικά στοιχεία, τα οποία τα εκθέτει όχι μόνο σε μια παρουσίαση του εαυτού τους, την οποία ίσως δεν θα βρει πολύ λαμπρή ένας Διευθυντής Ανθρώπινων Πόρων κατά την ενηλικίωση, αλλά και κακές συναντήσεις ή προσβολές. Το 25% υπήρξαν θύματα προσβολών ή φημών στο Facebook.
Eκτός από αυτούς τους κινδύνους, το Facebook ενδέχεται επίσης να οδηγήσει στην εμφάνιση κατάθλιψης και δυσφορίας. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι έφηβοι με πάνω από 300 φίλους στο Facebook ήταν πιο αγχωμένοι από τους άλλους, με ένα πολύ υψηλότερο επίπεδο κορτιζόλης, της ορμόνης του άγχους. Πράγματι, για να παραμείνουν στην κορυφή (σε αριθμό φίλων, σε συμπάθειες, αναρτήσεις …), οι χρήστες κοινωνικών δικτύων μιλούν ως επί το πλείστον μεταξύ τους (περνούν το 80% του χρόνου τους), γεγονός που δημιουργεί τόσο ευχαρίστηση , όσο και άγχος για υποβάθμιση και μια ανάγκη συχνότερης σύνδεσης.
*Το 2010 η κυβέρνηση των ΗΠΑ θέσπισε διυπουργική Επιτροπή με σκοπό να σταματήσει την πανδημία παχυσαρκίας η οποία εμφανίστηκε στην τελευταία γενεά. Η πρώτη Κυρία ανέλαβε πρωτεύοντα ρόλο ως εκπρόσωπος Τύπου του κινήματος Let’s Move για τη μείωση του χρόνου έκθεσης σε κάθε μορφής οθόνες.
**To 2013 η Ιαπωνία ανακοίνωσε τη δημιουργία κέντρων ψηφιακής Απεξάρτησης για 500.000 νέους. Την ακολούθησαν η Κίνα και η Νότια Κορέα. Το ίδιο έτος το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ άνοιξε κλινική ψηφιακής Απεξάρτησης: Το κόστος; 14.000 δολάρια για θεραπεία δέκα ημερών!
Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος
