«Ζητήματα για να κατανοήσουμε την επιστροφή της Ελλάδας στις αγορές»

Του Αλκη Καλλιαντζίδη Οικονομολόγου [email protected]  www.kalkis.eu

Οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ όσο ήταν στην αντιπολίτευση, ως «αντιμνημονιακοί», χλεύαζαν τους «προσκυνημένους στην ΤΡΟΪΚΑ» αντιπάλους τους, αλλά κι εμάς που εδραία πιστεύαμε, και εξακολουθούμε να πιστεύουμε, ότι δεν υπήρχε άλλος βατός και ανώδυνος δρόμος εξόδου από την κρίση χρέους και υπανάπτυξης της Ελλάδας, πλην αυτού της γρηγορότερης εφαρμογής του Μνημονίου που μας υποχρέωσαν να αποδεχθούμε οι Δανειστές μας ή οι «Τοκογλύφοι» κατά τους αριστερο-δεξιούς «επαναστάτες». 

‘Εκτοτε οι Λαφαζάνηδες, οι Βαρουφάκηδες και οι Κωνσταντοπουλαίοι εξωπετάχθηκαν εντέχνως από τον Αλέξη Τσίπρα, με τη χρήση του εκλογικού νόμου των «συστημικών κομμάτων», και ο ίδιος έγινε συνεργάσιμος εταίρος των «χθεσινών Τοκογλύφων» μέσα από το 3^ο Μνημόνιο των 86 δις ευρώ και τις αντίστοιχες Αξιολογήσεις του, έχοντας αποδεχτεί ήδη την προκαταβολική εφαρμογή μέτρων (μείωση συντάξεων, μείωση αφορολογήτου, π.χ.) ενός 4^ου Μνημονίου το οποίο θα μπορούσε και να μην αποκαλείται Μνημόνιο για λόγους πολιτικάντικου πρεστίζ του Πρωθυπουργού. Με τον αρμόδιο κοινοτικό Επίτροπο Pierre Moscovici να μας υπενθυμίζει ότι θα έχουμε Επιτροπεία των Δανειστών, μέχρι να αποπληρώσουμε το 75% του χρέους μας προς αυτούς !

Ας αφήσουμε όμως τον αδιόρθωτο Πολιτικαντισμό και ας δούμε ποια είναι τα τεχνικά ζητήματα για να ξαναβγούμε μόνοι μας στις επάρατες Αγορές, μετά το πέρας εφαρμογής του 3^ου Μνημονίου, αφού προηγουμένως προβούμε σε δοκιμαστικές εξόδους μέχρι τον Αύγουστο του 2018.

Γιατί οι δοκιμαστικές έξοδοι ;

Επειδή πρέπει να προετοιμάσουμε το καλοκαίρι του 2018, όταν η Ελλάδα θα πρέπει να ξανακερδίσει μόνη της τις αγορές της. Για να γίνει αυτό, πρέπει να «δοκιμάσει» τους επενδυτές πριν. «Είναι σημαντικό για τη χώρα να αναπτύξει μια στρατηγική επιστροφής», δήλωσε ο Klaus Regling, πρόεδρος του ESM, στις 10 Ιουλίου 2017. Η προετοιμασία των πνευμάτων είναι, σύμφωνα με τον ίδιο, το κλειδί της επιτυχίας». Και με την πρώτη ματιά, η συγκυρία φαίνεται να είναι ευνοϊκή. Αν η επικείμενη Ευρω-ομάδα των υπουργών Οικονομικών της ζώνης του ευρώ συμφωνήσει να χορηγήσει την νέα δόση, μετά από την ψήφιση από τη βουλή της νέας δέσμης μεταρρυθμίσεων που μας επέβαλαν οι Δανειστές και αποδέχθηκαν ασμένως οι πρώην πλέον αριστερο-δεξιοί επαναστάτες.

Επιπλέον, η Ελλάδα έχει βγει από τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Για το 2017 το δημόσιο έλλειμμα θα πρέπει να περιοριστεί στο 1,2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ), σύμφωνα με τις Βρυξέλλες. Αυτό είναι «ένα άλλο θετικό σημάδι της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και της οικονομικής ανάκαμψης στη χώρα», χαιρέτισε ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Λετονός Valdis Dombrovskis. Τέλος, το οικονομικό παράθυρο ευκαιριών φαίνεται σκόπιμο: το κόστος δανεισμού εξακολουθεί να είναι ιστορικά χαμηλό. Αλλά αυτό δεν μπορεί να διαρκέσει, καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ίσως το 2018, να αρχίσει να πιέζει με προσοχή τη νομισματική της πολιτική. Κάτι που θα αυξήσει τα επιτόκια. Καλύτερα να το εκμεταλλευθούμε από πριν …

Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα πάει καλύτερα;

Ζήτημα άποψης. Βραχυπρόθεσμα, ο ελληνικός οικονομικός ορίζοντας φαίνεται να ανοίγει, έστω κι αν η ανάπτυξη είναι το μεγάλο ζητούμενο : μετά από δέκα χρόνια ύφεσης, η οικονομική μεγέθυνση, έστω και αναιμική, φαίνεται να είναι εδώ.  + 2,1% το 2017, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τα πραγματικά στοιχεία δεν έχουν ακόμα οριστικοποιηθεί και μάλλον θα είναι κατώτερα αυτής της πρόβλεψης.

Αλλά μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, τα σύννεφα παραμένουν πολυάριθμα πάνω από την ελληνική οικονομία. Η χώρα είναι γεμάτη από χρόνια λιτότητα και ανεφάρμοστων μεταρρυθμίσεων, η επιχειρηματικότητα είναι υπό διωγμό από τη δημόσια διοίκηση αλλά και από το πολιτικό μας σύστημα (δεξιό, αριστερό, κεντρώο). Ο βιομηχανικός ιστός εξατμίστηκε και ο τραπεζικός μας τομέας είναι πολύ εύθραυστος.

Πάνω απ ‘όλα, δύο κρίσιμα ζητήματα παραμένουν ανεπίλυτα.

Το πρώτο είναι η βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους, που υπερβαίνει το 180% του ΑΕΠ. Το ίδιο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) αμφισβητεί και πολλοί οικονομολόγοι πιστεύουν ότι η περαιτέρω ανακούφιση θα είναι αναπόφευκτη.

Το δεύτερο ζήτημα, στο οποίο δεν απάντησαν επιτυχώς τα 3 διαδοχικά Μνημόνια, είναι το οικονομικό μοντέλο της Ελλάδας. Ποιοι θα είναι οι κινητήριοι μοχλοί της οικονομικής δραστηριότητας στο μέλλον; Ο τουρισμός αναπτύσσεται, αλλά δεν αρκεί. Πρέπει να ποντάρουμε στις υπηρεσίες; Θα επιδιώξουμε μια νέα εκβιομηχάνιση σε μια χώρα διώκτη της κάθε δημιουργικής και καινοτομικής δύναμης ; «Αυτό είναι το ζήτημα το οποίο η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να αντιμετωπίσει στο εξής», εξήγησε στις 17-7-2018 στην δημοσιογράφο Marie Charrel της εφημερίδας Le Monde ο Benoît Coeuré, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ. Σύμφωνα με τον ίδιο, «εάν οι πολιτικές αβεβαιότητες και εκείνες που αφορούν την εφαρμογή του Μνημονίου διαλυθούν, δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η Ελλάδα θα μπορέσει να επωφεληθεί από μια ισχυρή κυκλική ανάκαμψη που θα της επιτρέψει τελικά να ασχοληθεί με το μοντέλο της μελλοντικής της ανάπτυξης».

Η επιστροφή στις αγορές θα συμβεί επιτυχώς ;

Πριν απαντήσουμε σε αυτό, πρέπει να θυμηθούμε ότι η Ελλάδα έχει ήδη δοκιμάσει αυτήν την εμπειρία. Το 2014 επί Σαμαρά και το 2017 επί Τσίπρα. Μια ευρωπαϊκή πηγή εκτιμά ότι θα μπορούσε η Ελλάδα να εκδώσει δοκιμαστικά ομόλογα μέχρι τον Αύγουστο του 2018. Ορισμένοι όμως δεν συμμερίζονται αυτήν την αισιοδοξία. «Είναι λίγο νωρίς», δήλωσε ο Γιάννης Στουρνάρας, διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, σε συνέντευξή του στην Wall Street Journal στις 11 Ιουλίου του 2017. Σύμφωνα με τον ίδιο, η προτεραιότητα είναι διαφορετική. Και η Ελλάδα πρέπει μάλλον «να προχωρήσει πρώτα σε δύο με τρεις εμβληματικές ιδιωτικοποιήσεις την προσεχή περίοδο». «Η επιστροφή στις αγορές τόσο σύντομα θα ήταν ένα μεγάλο λάθος», δήλωσε ο Daniel Gros, διευθυντής του Centre for European Policy Studies  (CEPS), ευρωπαϊκού think tank, σε συνέντευξη στο CNBC στις 13 Ιουλίου 2017. Η Ελλάδα θα πρέπει να πληρώσει ένα ασφάλιστρο κινδύνου, το οποίο θα αυξήσει το κόστος δανεισμού της για ολόκληρο τον ιδιωτικό τομέα».

Η Ελλάδα θα ακολουθήσει το παράδειγμα της Πορτογαλίας ;

Tουλάχιστον αυτό ελπίζει ο  Klaus Regling. Δεν παραλείπει να θυμηθεί ότι η Κύπρος, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, οι άλλες χώρες με Μνημόνια, όπως η Ελλάδα, μπήκαν στις αγορές «πολύ πριν από το τέλος του προγράμματός» τους. Έτσι, η Πορτογαλία βγήκε από την κηδεμονία της τρόικας (ΔΝΤ, ΕΚΤ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή) τον Μάιο του 2014, τρία χρόνια μετά την είσοδό της. Αλλά είχε εκδώσει ένα πρώτο πενταετές ομόλογο τον Μάιο του 2013 (3 δις ευρώ δανείστηκε με επιτόκιο 5,669%), στη συνέχεια τον Φεβρουάριο του 2014 (3,25 δις ευρώ με επιτόκιο 4,657%). Η δεύτερη έκδοση δημιούργησε έντονο ενθουσιασμό  στους επενδυτές, των οποίων η προσφορά δανεικών ξεπέρασε τα 11 δις ευρώ. Κατά τη διαδικασία αυτή, η Πορτογαλία είχε ξεπληρώσει ταχύτερα από ό, τι αναμενόταν τα 78 δις Ευρώ του προγράμματος βοήθειας.

Ακόμα κι αν η σχεδιαζόμενη έκδοση ομολόγων από την Ελλάδα από τώρα μέχρι τον Αύγουστο του 2018 πάει καλά, είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι η Αθήνα θα ακολουθήσει την ίδια πορεία με τη Λισαβόνα. Και τούτο διότι η οικονομία της είναι δομικά ασθενέστερη. Ενώ κι η Πορτογαλία υπέφερε επίσης από τη λιτότητα και τη μετανάστευση των πολιτών της, είχε μια ισχυρή βάση εξαγωγών που οδήγησε στην οικονομική της ανάκαμψη. Και μια δημόσια διοίκηση που λειτουργεί αναπτυξιακά. Πλεονεκτήματα που ατυχώς η Ελλάδα όχι μόνο δεν διαθέτει, αντίθετα διοικείται σήμερα από πολιτικούς που διαπνέονται ακόμα από την «πάλη των τάξεων». Έχουν  καταφέρει βέβαια να εξοντώσουν τη μεσαία τάξη κι όχι την Μπουρζουαζία των μαρξιστικών γραφών.